تبیان، دستیار زندگی
در این عملیات بزرگ و طولانی که با سنگین ترین و بیشترین پاتک های دشمن توأم بود چندین تن از فرماندهان برجسته ایرانی از جلمه «حسین خرازی» فرمانده لشکر14 امام حسین علیه السلام اصفهان، «یدالله کلهر» قائم مقام لشکر27محمدرسول الله صلی الله علیه و آله تهران «حجت
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شناسنامه عملیات کربلای 5


در این عملیات بزرگ و طولانی که با سنگین ترین و بیشترین پاتک های دشمن توأم بود چندین تن از فرماندهان برجسته ایرانی از جلمه «حسین خرازی» فرمانده لشکر14 امام حسین علیه السلام اصفهان، «یدالله کلهر» قائم مقام لشکر27محمدرسول الله صلی الله علیه و آله تهران «حجت الاسلام و المسلمین عبدالله میثمی» مسئول حوزه نمایندگی حضرت امام(ره) در قرارگاه خاتم الانبیاء، «اسماعیل دقایقی» فرمانده سپاه بدر، «شاه مراد» فرمانده تیپ قمر از چهارمحال و بختیاری و «زنگی آبادی» مسؤول آموزش لشکر41 ثارالله علیه السلام به شهادت رسیدند


 عملیات کربلای 5

• نام عملیات: کربلای 5 و عملیات تکمیلی

• زمان اجرا: 19/10/1365

• مدّت اجرا: 70 روز

• رمز عملیات: یا زهرا سلام الله علیها

• محورهای عملیات: منطقه عمومی شرق بصره- سراسر محور جنوبی جنگ

• اهداف عملیات: انهدام ماشین جنگی دشمن وگشودن راه برای سرنوشت جنگ طولانی و پاسخ به انتظارات مردم و تهدید شهر بصره به عنوان گلوگاه عراق.

• تلفات دشمن: - انسانی(کشته، زخمی، اسیر): 42700نفر –

تسلیحاتی: * منهدم شده: بیش از 80 فروند هواپیما، 700 دستگاه تانک و نفربر، 250 قبضه توپ صحرائی و ضد هوایی، 1500دستگاه خودرو و انهدام 81 تیپ و گردان مستقل و آسیب 4 3 تیپ و گردان. * غنائم: 220 دستگاه تانک و نفربر، 500 دستگاه خودرو، 85 قبضه انواع توپ و هزاران قبضه سلاحهای سبک و سنگین.

• فرماندهان نبرد: در این عملیات بزرگ و طولانی که با سنگین ترین و بیشترین پاتک های دشمن توأم بود چندین تن از فرماندهان برجسته ایرانی از جلمه «حسین خرازی» فرمانده لشکر14 امام حسین علیه السلام اصفهان، «یدالله کلهر» قائم مقام لشکر27محمدرسول الله صلی الله علیه و آله تهران «حجت الاسلام و المسلمین عبدالله میثمی» مسئول حوزه نمایندگی حضرت امام(ره) در قرارگاه خاتم الانبیاء، «اسماعیل دقایقی» فرمانده سپاه بدر، «شاه مراد» فرمانده تیپ قمر از چهارمحال و بختیاری و «زنگی آبادی» مسؤول آموزش لشکر41 ثارالله علیه السلام به شهادت رسیدند.

• منطقه‌ عملیاتی‌ كربلای‌ پنج‌:

شهدای‌ شلمچه‌

19 دی ماه سالروز عملیات كربلای 5 در سال 1365

19 دی ماه سالروز عملیات كربلای 5 در سال 1365 یكی از نقاط برجسته دوران دفاع مقدس است. عملیات كربلای پنج به فاصله كمی پس از كربلای 4 در حالی اجرا شد كه عملیات كربلای 4 به دلیل لو رفتن اطلاعات، توفیق لازم را به دست نیاورد، ولی رزمندگان ما توانستند به فاصله خیلی كم یعنی حدود دو هفته نیروهای خود را به محور شلمچه منتقل كنند و عملیات كربلای 5 را در آن محور به دشمن تحمیل نمایند. به دنبال این عملیات عظیم كه به منهدم شدن ماشین جنگی عراق منجر شد علاوه بر فشارهای آمریكا، قطعنامه 598 كه كمی به خواسته های جمهوری اسلامی ایران نزدیك شده بود صادر گردید. این اولین بار بود كه پس از شروع جنگ تحمیلی شورای امنیت سازمان ملل به وجود جنگ در این منطقه اعتراف كرد.

19 دی ماه سالروز عملیات كربلای 5 در سال 1365 یكی از نقاط برجسته دوران دفاع مقدس است. عملیات كربلای پنج به فاصله كمی پس از كربلای 4 در حالی اجرا شد كه عملیات كربلای 4 به دلیل لو رفتن اطلاعات، توفیق لازم را به دست نیاورد، ولی رزمندگان ما توانستند به فاصله خیلی كم یعنی حدود دو هفته نیروهای خود را به محور شلمچه منتقل كنند و عملیات كربلای 5 را در آن محور به دشمن تحمیل نمایند

* یا زهرا(س)

فرمان آغاز درگیری در ساعات اولیه نوزدهم دی ماه 1365 - با رمز یا زهرا(س)- به یگانهای خط شكن ابلاغ شد. نیروهای قرارگاه كربلا با درهم شكستن مواضع دشمن در محورهای كانال پرورش ماهی، منطقه پنج ضلعی و شلمچه درصدد برآمدند به یكدیگر ملحق شوند. قرارگاه نجف نیز كه در شب اول عملیات تنها با یك لشكر در جزیره بوارین - به منظور فریب دشمن- وارد عمل شده بود، توانست به طور موقت و محدود در خط اول ارتش عراق در این جزیره رخنه كند. در ادامه عملیات، نیروهای خودی ضمن درهم شكستن دو پاتك عراق به سوی شلمچه پیشروی كرده و در ساعت 10 صبح به مجاورت كانال «هفت دهنه» رسیدند و با تصرف دو موضع هلالی شكل اول و دوم، موقعیت خود در منطقه پنج ضلعی و شلمچه را مستحكم كردند.

عملیات در شب دوم در حالی ادامه یافت كه دشمن با آگاهی از تلاش اصلی فرماندهی عملیات، یگانهایی را به فاو و دیگر مناطق عملیاتی برده بود، به سرعت به منطقه شلمچه منتقل می كرد. بخش اعظم تلاش دشمن به عقب راندن نیروها از غرب كانال و نیز جلوگیری از ایجاد الحاق در مثلث نوك كانال معطوف شده بود. به همین دلیل، در این شب كه نیروهای قرارگاههای قدس و نجف وارد عمل شده بودند، عواملی همچون آتش دشمن، نداشتن مواضع مناسب برای پدافند و ... موجب شد فقط به انهدام نیروی دشمن و استحكام مواضع تصرف شده در روز اول و نیز برهم ریختن آرایش نیروهایی كه خود را برای پاتك آماده می كردند، بسنده شود.

با آغاز روشنایی روز دوم عملیات، پاتكهای سنگین دشمن - بیش از 20 مورد- در غرب كانال پرورش ماهی شروع شد كه در هر پاتك، رزمندگان خودی با تحمیل تلفات به یگانهای دشمن، آنها را عقب می راندند.

در شب سوم، پد «بوبیان»، بخشی از جاده آسفالته در جنوب كانال پرورش ماهی، پل دوم و نیز مواضع هلالی شكل نوك كانال به تصرف نیروهای قرارگاه كربلا درآمدند. نیروهای قرارگاه نجف نیز ضمن تصرف سومین موضع هلالی شكل، روی دژ مرزی پیشروی كردند.

 عملیات کربلای 5

همچنین، نیروهای قرارگاه قدس حركت خود را در شرق نهر «دوعیجی» آغاز كرده و ضمن پاكسازی مواضع هلالی شكل سوم و چهارم، به جاده شلمچه دست یافتند و در نتیجه، یگانهای دو قرارگاه قدس و نجف موفق شدند اهداف مرحله اول عملیات را تأمین كنند.

در ادامه، یگانهای قرارگاه قدس به منظور تصرف خط دشمن در مجاورت نهر جاسم به پیش رفتند، اما به دلیل مقاومت نیروهای عراقی كه تا صبح روز بعد ادامه داشت، مجبور شدند تا خط نهر دوعیجی عقب نشینی كنند.

ساعت 9 صبح فشار هوایی و بمباران خطوط عملیاتی و عقبه های خودی همراه با به كارگیری سلاحهای شیمیایی افزایش یافت و دشمن توانست نیروهای مستقر در محور كانال ماهی را عقب براند.

در شب چهارم نیز طرح عملیات شب قبل دوباره تكرار شد و همه یگانها - به جز یك یگان كه وارد بوارین شده بود- پس از انهدام نیرو و در نهایت با روشن شدن آسمان به خطوط پدافندی روز قبل خود بازگشتند تا برای آغاز مأموریت بعدی آماده گردند.

در ابتدای روز چهارم، پاتك دشمن به جزیره بوارین آغاز شد كه با تلاش نیروهای قرارگاه نجف این پاتك با ناكامی مواجه گردید. در محور قرارگاه كربلا نیز برای حفظ مواضع جناح راست و تثبیت موقعیت در منطقه كانال پرورش ماهی، نیروهای خودی به رها كردن آب مبادرت ورزیدند. به این ترتیب، پیشروی در این محور متوقف شد و عملیات با دو هدف اصلی «تصرف خط نهر جاسم» و «پاكسازی جزیره بوارین» ادامه یافت. از ساعت 3 بامداد روز پنجم عملیات، دشمن پاتك خود را در غرب كانال ماهی همراه با شدیدترین و پرحجم ترین آتش توپخانه در طول جنگ آغاز كرد و در نهایت پس از حدود 5/2 ساعت تنها توانست دو موضع هلالی شكل را بازپس گیرد.

با فرا رسیدن شب، یگانهای قرارگاه نجف مأموریت دیگری را با هدف تصرف كامل بوارین و مقر دشمن آغاز كردند و موفق شدند فقط به هدف دوم (تصرف مقر دشمن) دست یابند.

در روزها و شبهای بعد نیز، رزمندگان خودی طی درگیریهای متعدد توانستند علاوه بر استقرار در شرق نهر جاسم، قسمتی از غرب این نهر را به عنوان «سرپل» به دست آورند.

دشمن در حالی كه تلفات بسیاری را متحمل شده و منطقه ارزشمند شرق نهر جاسم را از دست داده بود، با تداوم عملیات در غرب این نهر و پذیرش تلفات بیشتر، سرانجام برای جلوگیری از پیشروی قوای نظامی سپاه پاسداران، تعداد زیادی از یگانهای خود را وارد منطقه كرد.

دشمن در حالی كه تلفات بسیاری را متحمل شده و منطقه ارزشمند شرق نهر جاسم را از دست داده بود، با تداوم عملیات در غرب این نهر و پذیرش تلفات بیشتر، سرانجام برای جلوگیری از پیشروی قوای نظامی سپاه پاسداران، تعداد زیادی از یگانهای خود را وارد منطقه كرد

در این میان، با توجه به مشكلات، موانع و كمبودهای موجود به نظر می رسید تداوم عملیات در غرب نهر جاسم و دستیابی به كانال زوجی به سهولت امكان پذیر نیست. بنابراین، در هفتم بهمن ماه 1365 مقرر شد مهلت دو هفته ای به یگانهای عمل كننده - فرصت بازسازی و تجدید قوا- داده شود تا آمادگی لازم را برای ادامه عملیات بیابند.

در شامگاه سوم اسفندماه 1365، مرحله تكمیلی عملیات آغاز شد و نیروها با پیشروی در محور نهر جاسم موفق شدند چهارراه شلمچه را به تصرف خود درآورند. دشمن نیز با فرا رسیدن صبح، علاوه بر انجام سه پاتك - همراه با استفاده از سلاح شیمیایی- خطوط خود در این محور را تقویت كرد.

در ادامه عملیات، نیروهای خودی موفق شدند سیزدهم اسفندماه 1365 ضمن پیشروی در غرب كانال ماهی و تصرف هلالی شكل سوم و نیز تسخیر یكی از مستحكمترین قرارگاههای دشمن در منطقه، به انهدام نیروهای دشمن بپردازند.

* نتایج عملیات

عبور از موانع نفوذ ناپذیر دشمن در شرق بصره و حضور در حومه این شهر به گونه ای اهمیت یافت كه متعاقب این عملیات موقعیت سیاسی و نظامی عراق تضعیف شد و در نتیجه حملات گسترده به مراكز اقتصادی، صنعتی و مسكونی ایران بار دیگر آغاز شد.

از سوی دیگر اوضاع جبهه های نبرد به سود قوای نظامی ایران تثبیت شد و سپاه پاسداران یكی از ارزنده ترین تجارب نظامی خود را كسب كرد.

 عملیات کربلای 5

همچنین تلاشهای بین المللی برای پایان دادن به جنگ افزایش یافت و به تصویب قطعنامه 598، كه در آن برای اولین بار تا حدودی خواسته های جمهوری اسلامی ایران لحاظ شده بود، در شورای امنیت سازمان ملل انجامید.

حضور گسترده نظامی آمریكا و متحدانش در خلیج فارس آغاز شد و یكی از هواپیماهای مسافربری ایران توسط ناو آمریكایی ساقط گردید.

یكی از بزرگترین موفقیتهای عملیات كربلای 5 انهدام زیاد نیروهای دشمن بود، چنانكه آخرین آمار انهدام نیروهای دشمن از شروع عملیات كربلای 5 تا عملیات تكمیلی بدین شرح اعلام شد:

* انهدام 55 تیپ زرهی، مكانیزه، نیروی مخصوص و پیاده به میزان 100 درصد و 67 تیپ به میزان 50 درصد

* كشته شدن حدود 30 هزار نفر و مجروح شدن حدود 70 هزار نیروی دشمن

* اسارت 2650 نفر

* انهدام 870 تانك و نفربر، 1000 خودرو، 180 توپ صحرایی، 120 توپ ضد هوایی، 400 خمپاره انداز و تفنگ 106 میلیمتری، 45 هواپیما و 7 هلی كوپتر.

* به غنیمت گرفتن 230 تانك و نفربر، 200 خودرو، 20 توپ صحرایی، 100 توپ ضد هوایی، 250 خمپاره انداز و تفنگ 106 میلیمتری و 100 دستگاه مهندسی.

* كربلای پنج و عبور از موانع نفوذ ناپذیر دشمن

به دنبال این عملیات عظیم كه به منهدم شدن ماشین جنگی عراق منجر شد علاوه بر فشارهای آمریكا، قطعنامه 598 كه تا حدودی به خواسته های جمهوری اسلامی ایران نزدیك شده بود صادر شد. این اولین بار بود كه پس از شروع جنگ تحمیلی شورای امنیت سازمان ملل به وجود جنگ در این منطقه اعتراف می كرد، این دوگانگی برخورد در مجامع بین المللی را جز با نفوذ آمریكا و استكبار جهانی تحلیل دیگری ندارد. در عملیات مشابهی كه صدام برای كویت داشت به فاصله 48 ساعت قطعنامه شورای امنیت صادر شد و عراق را به فشار نظامی تهدید كرد تا از كویت خارج شود. ولی در مورد ایران بعد از عملیات كربلای 5 یعنی 19 دی ماه 1365 اولین قطعنامه در اعتراف به وجود جنگ صادر می شود و بعد اعلام اینكه هیأتی از سوی سازمان ملل به ایران و عراق سفر كند تا متجاوز را شناسایی كند.

از ویژگیهای مهم این عملیات حجم انهدام دشمن بود كه در هیچ یك از عملیاتها این مقدار از تجهیزات و نیروهای دشمن منهدم نشده بود. دیگر ویژگی این عملیات عبور از موانع بی نظیری بود كه رژیم صدام در شلمچه ایجاد كرده بود كه در طول جنگ بی سابقه به نظر می رسید. دیگر ویژگی این عملیات و از همه مهمتر اخلاص رزمندگان بود. شاید بتوان گفت این عملیات سخت ترین عملیات در طول دوران دفاع مقدس بود

این شناسایی متجاوز طبیعتاً، تبعات حقوقی دارد و باید خسارت طرفی كه جنگ به او تحمیل شده پرداخت شود. البته بعد از جنگ خاویر پرز دكوئیار دبیركل وقت سازمان ملل به ایران و عراق سفر كرد و یكی از مهمترین دستاوردهای سیاسی جنگ تحمیلی نامه ای است كه از سوی صدام برای ایران نوشته می شود، مبنی بر قبول شرایط ایران و قرارداد 1975 الجزایر و اعتراف دكوئیار كه آغازگر جنگ صدام بوده است. همه اینها در پرتو رشادتها، پایمردی ها و مقاومت رزمندگان در طول جنگ بویژه عملیات كربلای 5 بوده است.

یكی دیگر از ویژگیهای مهم این عملیات حجم انهدام دشمن بود كه در هیچ یك از عملیاتها این مقدار از تجهیزات و نیروهای دشمن منهدم نشده بود. دیگر ویژگی این عملیات عبور از موانع بی نظیری بود كه رژیم صدام در شلمچه ایجاد كرده بود كه در طول جنگ بی سابقه به نظر می رسید. دیگر ویژگی این عملیات و از همه مهمتر اخلاص رزمندگان بود. شاید بتوان گفت این عملیات سخت ترین عملیات در طول دوران دفاع مقدس بود.

فرآوری : رها آرامی

بخش فرهنگ پایداری تبیان


منابع :

با تشكر از مركز تحقیقات و مطالعات جنگ

سایت شلمچه

کتاب سرزمین مقدس، موسسه روایت سیره شهداء