وضو و غسل و تیمم جبیره و کیفیت آن

در باب طهارت و وضو شایسته است بحث ازجبیره به صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرد؛ اکنون به بیان این مطلب می پردازیم.

مفهوم جبیره :

" جبیره ( بر وزن نبیره ) در لغت از ریشه ی "جبر" (بر وزن صبر یعنی استخوان شکسته را بستن) به معنی تخته هایی است که روی عضو شکسته بسته می شود و در اصطلاح عبارت است از چیزی از قبیل پارچه، گچ، پلاستیک، باند، چسب که با آن زخم ها و شکستگی ها را می بندند و نیز دوایی است که روی زخم و مانند آن می گذارند: باید به این نکته توجه داشت که منظور از "زخم" در اینجا فقط زخم هایی نیست که علت بیرونی دارند، مانند بریدگیها بلکه شامل زخم هایی که علت درونی دارند مانند دملها نیز می شود.

اقسام جبیره:

جبیره به اعتبار وضو و غسل و تیمم به سه دسته تقسیم می شود:

اول: وضوی جبیره

دوم: غسل جبیره

سوم: تیمم جبیره

وضوی جبیره:

معنای وضوی جبیره:

به وضویی که در آن به جای شستن و مسح کردن محل زخم و شکستگی بر جبیره ی روی آن مسح می کنند "وضوی جبیره" می گویند.

موارد وضوی جبیره بدون تیمم:

1- موردی که زخم در صورت و دستها است و روی آن باز است و آب ریختن روی آن ضرر دارد ولی دست تر کشیدن ضرر ندارد، خواه گذاشتن پارچه هم ممکن باشد یا نه.

2- موردی که زخم در صورت و دستها است و روی آن باز است و آب ریختن و همچنین دست تر کشیدن روی آن ضرر دارد و یا زخم نجس است و نمی شود آب کشید، خواه گذاشتن پارچه هم ممکن باشد یا نه.

3- موردی که زخم یا شکستگی در صورت و دستها است و روی آن بسته است و باز کردن آن امکان ندارد و آب هم ضرر دارد.

4- موردی که زخم یا شکستگی در جلوی سر و روی پاها است و روی آن بسته است و جبیره برخی از جاهای مسح را گرفته طوری که به اندازه ی واجب مسح جا برای مسح نیست و امکان باز کردن آن نیست.

5- موردی که جبیره بخشی از یک عضو را – خواه عضوی که شسته می شود یا عضوی که مسح می شود – گرفته است .

6- موردی که جبیره تمام صورت یا تمام یکی از دستها را گرفته است، گرچه احتیاط در این مورد آن است که تیمم هم بکند.

مواردی که باید بین وضوی جبیره و تیمم جمع کرد:

1- موردی که شکستگی در صورت و دستها است و روی آن باز است و آب ریختن روی آن ضرر دارد خواه دست تر کشیدن ضرر داشته باشد یا نه و خواه گذاشتن پارچه ممکن باشد یا نه.

2- موردی که زخم یا شکستگی در صورت و دستها است و روی آن بسته است طوری که نمی توان آن را باز کرد و آب برای زخم یا شکستگی ضرر ندارد ولی رساندن آب بر روی آن ممکن نیست یا زخم نجس است و نمی توان آن را آب کشید.

3- موردی که زخم یا شکستگی در جلوی سر یا روی پاها است و روی آن باز است ولی نمی توان آن را مسح کرد.

4- موردی که جبیره بیشتر اعضای وضو را گرفته باشد (برای اطلاعات بیشتر به رساله مراجع تقلید مراجعه گردد).

کیفیت وضوی جبیره:

توجه:

هر گاه یکی از اعضای وضو ( صورت و دستها و جلوی سر و روی پاها ) زخم یا شکستگی است؛ اگر روی آن باز است یا اگر بسته است ولی برداشتن جبیره بدون مشقت ممکن است یا اگر امکان برداشتن نیست به فرو بردن در آب و مانند آن می توان آب را از بالا به پائین به پوست رساند به شرطی که عضو یا جبیره نجس نباشد و یا اگر عضو یا جبیره نجس است می توان در هنگام وضو آن را آب کشید و آب را به پوست رساند و در هر چهار صورت آب هم ضرر ندارد ،باید آب را به پوست رساند و به طور معمول وضو گرفت.

1- جبیره در صورت و دستها

اگر جبیره در صورت و دستها باشد باید اعضاو اجزای قبل از آن را طوری که در وضو گفته شده است از بالا به پائین بشوید تا جایی که وظیفه ی او جبیره است برسد که در این جا دو صورت دارد:

1-1. صورتی که روی زخم یا شکستگی باز است: این صورت – که در آن آب ریختن روی زخم یا شکستگی ضرر دارد – دو حالت دارد:

الف: حالتی که دست تر کشیدن ضرر ندارد: در این حالت، باید دست تر بر آن بکشد و در فرض شکستگی تیمم هم بکند.

ب: حالتی که دست تر کشیدن ضرر دارد یا زخم نجس است و نمی شود آب کشید: در این حالت باید اطراف زخم و شکستگی را به طوری که در وضو است از بالا به پائین بشوید و در فرض شکستگی تیمم هم بکند...

1-2. صورتی که روی زخم یا شکستگی بسته است:

- الف: حالتی که باز کردن و دست تر کشیدن ممکن است: در این حالت باید باز کند و روی آن دست تر بکشد و بعد دوباره روی جبیره را با دست تر مسح کند.

- ب: حالتی که باز کردن و دست تر کشیدن ممکن نیست: این حالت دو فرض دارد:

فرض اول : آب برای زخم یا شکستگی ضرر دارد: در این حالت باید اطراف زخم یا شکستگی را بشوید و روی جبیره را مسح کند و اگر جبیره نجس است یا نمی توان روی آن دست تر کشید، مثلاً دوایی است که به دست می چسبد، باید پارچه ی پاکی را طوری که جزء جبیره حساب شود بر آن ببندد و دست تر روی آن بکشد و اگر این هم ممکن نیست با شستن اطراف آن وضو بگیرد و در هر دو وجه لازم نیست تیمم هم انجام دهد، گرچه موافق احتیاط است.

فرض دوم: حالتی که آب برای زخم یا شکستگی ضرر ندارد ولی رساندن آب به روی آن ممکن نیست یا زخم نجس است و نمی توان آن را آب کشید: در این فرض باید مانند فرض قبلی عمل کند و تیمم هم بنماید.

2- جبیره در جلوی سر و روی پاها:

اگر جبیره در جلوی سر و روی پاها باشد دو صورت دارد:

1- صورتی که روی زخم یا شکستگی باز است: دراین صورت اگر کشیدن دست تر به عنوان مسح هم امکان ندارد باید پارچه ی پاکی روی آن بگذارد و روی پارچه را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند و اگر گذاشتن پارچه امکان ندارد باید وضوی بدون مسح بگیرد و در هر دو فرض ( فرضی که گذاشتن پارچه ممکن است و فرضی که ممکن نیست ) تیمم هم بکند:

2- صورتی که روی زخم یا شکستگی بسته است : این صورت دو حالت دارد:

حالتی که جای بدون جبیره به مقدار واجب مسح وجود دارد: در این حالت باید همان جا را مسح کند.

حالتی که جای بدون جبیره به مقدار واجب مسح وجود ندارد: این حالت دو فرض دارد:

الف: فرضی که باز کردن آن امکان دارد: در این فرض باید باز کند و به طور معمول مسح کند.

ب: فرضی که باز کردن آن امکان ندارد: در این فرض باید روی همان جبیره را مسح کند.

غسل جبیره:

معنای غسل جبیره:

به غسلی که در آن به جای شستن محل زخم و شکستگی بر جبیره ی روی آن مسح می کنند غسل جبیره می گویند.

کیفیت غسل جبیره :

"غسل جبیره" مانند وضوی جبیره است یعنی کسی که وظیفه ی او غسل است اگر در بعضی از اعضای غسل زخم یا شکستگی باشد باید به کیفیت وضوی جبیره غسل جبیره کند.

تیمم جبیره:

معنای تیمم جبیره:

به تیممی که در آن به جای مسح کردن محل زخم و شکستگی بر جبیره روی آن مسح می کنند "تیمم جبیره" می گویند.

کیفیت تیمم جبیره:

تیمم جبیره مانند وضوی جبیره است یعنی کسی که وظیفه ی او تیمم است اگر در بعضی از اعضای تیمم، زخم یا شکستگی باشد باید به کیفیت وضوی جبیره تیمم جبیره کند.

بخش احکام اسلامی تبیان

1- احکام آموزشی عبادات( سطح 3) محمد رضا مشفقی پور، ناشر: مرکز انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ،1384

2- روشی نوین در بیان احکام، محمد رضا مشفقی پور، ناشر: موسسه فرهنگی انتشاراتی زهد، 1382