بررسی وضعیت 18 ماهه اشتغالزایی

در حالی دولت مدعی ایجاد 1.6 میلیون فرصت جدید شغلی در سال 89 است که بررسی گزارش نرخ بیکاری چهار فصل 89 مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در فصل بهار و تابستان نرخ بیکاری ثابت و با اندکی کاهش در پاییز، در زمستان دوباره صعودی شده است.

یکی از مهم ترین برنامه های دولت در سال های اخیر دستیابی به نرخ بیکاری متناسب با وضعیت تقاضای ورود به بازار کار و یا در حالت خوشبینانه آن کاهش نرخ بیکاری به زیر 10 درصد و محقق شدن نرخ تک رقمی بوده است.

هرچند تلاشها و توجهات خوبی در این زمینه در سالهای گذشته و دست کم دو سال 89 و 90 صورت گرفته و یا بیان می شود که در حال انجام است، نشستهای شورای عالی اشتغال فعال شده و وظایفی برعهده استانداران گذاشته شده اما بزرگ بودن ابعاد بیکاری در کشور و اینکه طی حداقل 2 دهه گذشته به عنوان یکی از بزرگترین معضلات لاینحل کشور باقی مانده؛ باعث شده است تا این موضوع یکی از چالشهای اصلی دولت ها باشد.

شکست بیکاری؛ چالش دولت‌ها

باید به این نکته هم توجه داشت که خود حرکت دولت در سال ای اخیر برای حل این موضوع به صورت ویژه تر نسبت به دولتهای گذشته هم می تواند امیدها را نسبت به رسیدن به وضعیت تعادلی بیکاری در کشور افزایش دهد.

از سویی، هرچقدر دولت در سالهای اخیر در این زمینه وعده موفق شدن در مهار بیکاری و ایجاد فرصتهای شغلی میلیونی را داد، از سوی دیگر منتقدان و فعالان در این بازار معتقد هستند که اساسا دستیابی به موفقیت در بازار کار با پارامترها و برنامه‌ریزیهای دولت تفاوت دارد و یا دست کم مشاغلی که ایجاد خواهد شد، مقطعی، فصلی، بدون امنیت و آمارها نیز به دور از واقعیت‌های جامعه خواهد بود.

معضلی به نام یک ساعت کار

تعریف 1 تا 2 ساعت کار در هفته برای شاغل دانستن افراد و قرار دادن این مرز بین بیکار و شاغل هم در نوع خود همواره محل چالش و گفت و شنودهایی بین دولت و بازار کار بوده به نحوی که دولت معتقد به تبعیت از استانداردهای جهانی در این زمینه است و بازار کار نیز تاکید دارد 1 تا 2 ساعت کار در هفته به هیچ عنوان نمی تواند فردی را در بازار کار ایران شاغل کند و بیان نمونه هایی مانند پزشکان و وکلا نوعی فرافکنی و فرار از واقعیت است.

در هر صورت مناقشات و چالشهای فراوانی حتی بین برخی از نمایندگان مجلس و دولت در زمینه پروژه های اشتغال زایی در سالهای گذشته ایجاد شد. دولتیان همواره تلاش کردند تا برنامه ریزیهای دولت را موثر بخوانند و مجلسیان نیز عنوان می کنند چگونه دولت توانسته است به ایجاد فرصتهای میلیونی شغلی در صورتی که چندان در کشور احساس نمی شود دست یابد؟ چرا ساز و کار و روند دستیابی به این موفقیت ها اعلام نمی شود؟

این موارد و انباشته شدن سئوالات گوناگون در بازار کار و مجلس باعث شد تا در بهار امسال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به همراه رئیس مرکز آمار ایران برای ادای توضیحات به مجلس فراخوانده شوند که البته مباحثی مطرح شد ولی دو طرف نتوانستند یکدیگر را قانع و راضی کنند.

نگاهی هم به روند نرخ بیکاری سال گذشته و گزارش مرکز آمار ایران در زمینه وضعیت نرخ بیکاری در فصول مختلف سال نشان می دهد که چندان ردپایی از ایجاد فرصتهای جدید شغلی تا 1 میلیون و 600 هزار در بازار کار سال گذشته وجود ندارد چرا که نرخ بیکاری به عنوان یکی از شاخص ترین معیارهای این بخش که می تواند ملاک مناسبی برای ثابت کردن ادعای دولت باشد، همواره در فصول مختلف سال گذشته با نوساناتی، بالا مانده است.

ردپای اشتغال 1.6میلیونی

نرخ بیکاری در بهار 89 معادل 13.5 درصد، تابستان 89 معادل 13.6 درصد، پاییز 12.1 و زمستان هم 14.6 درصد بوده است. نرخ بیکاری در کل سال گذشته هم 13.5 درصد اعلام شد.

این نرخ در بهار سال جاری طبق اعلام مرکز آمار به 12.3 درصد و در تابستان نیز به 11.1 درصد رسیده است. با این حال صرفا در سال گذشته اعلام شد که هر یک از استانها توانسته اند تعهدات خود را در زمینه اشتغال زایی محقق کنند اما اینکه مشاغل ایجاد شده از چه کیفیتی برخوردار بوده و چند درصد از آنها فصلی و مقطعی و چه میزان آن با امنیت و ماهیت دائمی است آماری ارائه نشد و یا دست کم منتشر نشده است.

بررسی نرخ بیکاری سال 88 نیز نشان می دهد که وضعیت بیکاری در این سال معادل 11.9 درصد و بیشتر از 10.4 درصد سال 87 بوده است و در این سال وضعیت بیکاری در 21 استان نسبت به 87 بدتر شده است. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که همین روند با وجود ادعای ایجاد فرصتهای شغلی در سال 89 به میزان 1.6 میلیون نفر ادامه داشته و نرخ بیکاری سال 89 به 13.5درصد و 1.6 درصد بیشتر از سال 88 است.

افزایش بیکاری 89 نسبت به 88

با این حال اعلام شده است که در سال گذشته 1 میلیون و 600 هزار فرصت جدید شغلی در کشور ایجاد شد که حداقل تاثیر آن باید در کاهش نرخ بیکاری نسبت به سال قبل تر یعنی سال 88 باشد. افزایش تعداد ورودی ها به بازار کار نیز نمی تواند این مسئله را توجیه کند چرا که در سال های گذشته همواره میزان ورودی های به بازار کار در هر سال به میزان 1 میلیون و 200هزار نفر اعلام شده است.

علیرضا حیدری با بیان اینکه در طول 3 برنامه توسعه اخیر کشور و از بعد از برنامه سوم توسعه هدفگذاری عددی برای دستیابی به یک نرخ بیکاری مشخص و اشتغال زایی انجام شده است، گفت: در برنامه سوم توسعه ایجاد هفتصد هزار فرصت جدید شغلی در هر سال و در برنامه چهارم نیز ایجاد حدود 1 میلیون فرصت شغلی در هر سال هدفگذاری شده بود.

عدم تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم

عضو سابق هیئت مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور اظهار داشت: در دو برنامه اخیر متاسفانه نتوانستیم به هدفگذاریهای صورت گرفته برسیم و به دلیل هرم سنی کشور و ورود صدها هزار متقاضی کار به بازار در هر سال، هر دو برنامه به هدف نرسید و نتوانستیم اشتغال برنامه ریزی شده را محقق کنیم.

حیدری ادامه داد: در برنامه چهارم توسعه یک اتفاق دیگر هم افتاد و آن هم اینکه تعریف شاغل تغییر کرد و اشتغال 1 تا 2 ساعته افراد در هفته توانست یک تجدیدنظری را در آمارهای اشتغال زایی به همراه داشته باشد.

وی خاطر نشان کرد: با این حال بازهم نتوانستیم هدفگذاری عددی برنامه چهارم توسعه برای دستیابی به نرخ بیکاری 8 درصدی در پایان برنامه و به اصطلاح تک رقمی شدن نرخ بیکاری دست پیدا کنیم. با این حال تغییر در تعریف نرخ بیکاری باعث شده بود که نرخ بیکاری کمتر از میزان واقعی آن نشان داده شود.

تغییر تعریف بیکاری

این فعال کارگری افزود: برای سال گذشته که عملا می توان آن را سال ششم برنامه چهارم توسعه دانست، دولت ادعا کرد توانسته است 1 میلیون و 600 هزار فرصت جدید شغلی ایجاد کند و برای امسال هم 2 میلیون و 500 هزار فرصت ایجاد خواهد شد.

به گفته حیدری، اگر دولت بتواند موارد مطرح شده را محقق کند ما باید تا پایان سال جاری شاهد تحقق نرخ بیکاری تک رقمی در کشور باشیم و این می تواند از موفقیت های دولت محسوب شود.

عضو سابق هیئت مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور، گفت: البته این از وظایف مرکز آمار و دولت است که از آمارهای خود دفاع کنند و طبق مستندات و معیارها سخن بگویند.

تابستان پررونق؛ زمستان راکد

وی در این زمینه که آیا نباید ایجاد 1 میلیون و 600 هزار فرصت جدید شغلی در سال 89 تاثیری در کاهش محسوس نرخ بیکاری داشته باشد و این موضوع در آمارهای فصلی قابل مشاهده باشد؟ بیان داشت: اینکه نرخ بیکاری 4 فصل سال گذشته دچار نوساناتی است به دلیل رکود و رونق برخی مشاغل به ویژه حوزه کشاورزی است که در تابستان و بهار پررونق تر و در زمستان دارای رکود بیشتری است.

این فعال کارگری این مطلب را هم افزود که از دیگر معیارهای مربوط به ایجاد فرصتهای پایدار و قابل قبول اشتغال می توان به روند افزایش تعداد بیمه شدگان تامین اجتماعی توجه کرد؛ هرچند ممکن است برخی مشاغل ایجاد شوند که در لیستها بیمه ای وجود نداشته باشند.

حیدری موضوع مربوط به تناسب بین اشتغال ایجاد شده و نرخ رشد اقتصادی کشور اشاره کرد و اظهار داشت: در این زمینه هم باید به این نکته توجه داشت که تقویت تولید و رونق بنگاهها که نتیجه آن بهبود وضعیت تولید ناخالص داخلی کشور است، می تواند تاثیر مستقیمی در کاهش نرخ بیکاری داشته باشد.

منبع :‌خبرگزاری مهر