عکس نویسنده

بازدید :

تاریخ : شنبه 1390/11/29

وسایل اندازه‌گیری و اندازه‌گذاری ابعاد داخلی و خارجی
در صنعت چوب

دانش پژوهان عزیز، یکی از مهارت‌های پرکاربرد که در بسیاری از پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، مهارت اندازه‌گیری و اندازه‌گذاری ابعاد داخلی و خارجی است که در زیر توضیحاتی در مورد آن ارائه می‌شود.

1ـ پرگارهای انتقال اندازه

کار با این وسیله به مهارت و دقت کافی نیاز دارد. اصول کار تمامی انواع پرگارها یکی است، یعنی این که باید امتداد دو ساق این پرگارها را با کار تماس دهید و سپس پیچ آن را محکم کنید و با یک وسیله اندازه‌گیر طول مدرج شده، اندازه را بخوانید. (شکل 1) انواع این پرگارها عبارتند از :

وسایل اندازه‌گیری و اندازه‌گذاری ابعاد داخلی و خارجی در صنعت چوب

شکل 1 ـ انواع پرگارهای اندازه‌گیر ساده، داخلی، خارجی

پرگار معمولی یا ساده : از این پرگارها جهت کشیدن دوایر با قطرهای مختلف بر روی قطعات چوب استفاده می‌کنند. (شکل 2)

شکل 2 ـ انواع پرگارهای معمولی

همان گونه که می‌دانید جهت رسم دوایر، احتیاج به مرکزی در روی قطعه چوب است. پس از این که مرکز دایره مورد نظر را مشخص کردید. دهانه پرگار را به اندازه مورد نظر باز کنید و نیش یکی از ساق‌ها را در نقطه مرکز مستقر کرده، پرگار را از انتهای آن بگیرید و با حرکتی دایره‌وار و کمی فشار بر روی قطعه چوب، دایره مورد نظر را رسم کنید. (شکل 3)

شکل 3ـ ترسیم دایره به وسیله پرگار معمولی

پرگار اندازه‌گیر خارجی : این پرگار همان گونه که از نامش مشخص است، جهت اندازه‌گیری قطرهای خارجی یا ابعاد خارجی قطعات به کار می‌رود.

برای کار با این وسیله به ترتیب زیر عمل کنید :

ـ دهانه پرگار را به اندازه تقریبی باز کنید.

ـ پرگار را روی قطعه کار قرار دهید.

ـ چنانچه اندازه بزرگ یا کوچک بود، جهت تنظیم دقیق آن با استفاده از قطعه چوبی مطابق شکل‌های 4 عمل کنید.

مراقب باشید که از وارد آوردن ضربه به نیش پرگار خودداری کنید تا پرگار همیشه دقت کافی را داشته باشد. البته توجه داشته باشید که این گونه تنظیم، برای پرگارهای فاقد پیچ تنظیم است و جهت تنظیم پرگارهای با پیچ تنظیم می‌توانید با بستن یا باز کردن پیچ تنظیم پرگار را به دقت تنظیم کنید.

شکل 4ـ تنظیم ظریف پرگار اندازه‌گیر خارجی

پس از تنظیم پرگار آن را به آرامی در روی قطعه کار قرار دهید، به طوری که نوک تیز پرگار با دو طرف قطعه کار مماس باشد. باید توجه داشته باشید که خط محور قطعه کار بر مرکز دو بازوی پرگار منطبق باشد. (شکل 5) وقتی پرگار با کار مماس شد، آن را به آرامی بردارید و با خط‌کش یا کولیس و یا وسایل اندازه‌گیری دقیق دیگر اندازه را بخوانید.

شکل 5ـ نحوه استفاده صحیح از پرگار اندازه‌گیر خارجی در اندازه‌گیری

پرگار اندازه‌گیر داخلی (پاشنه‌ای) : همان طور که از نام این پرگار مشخص است، از آن جهت اندازه‌گیری قطرهای داخلی یا اندازه‌های داخلی قطعات استفاده می‌شود.

جهت کار کردن با این پرگار نیز همانند مرحله قبل، ساق‌های آن را به اندازه تقریبی باز کنید و پرگار را از پاشنه وارد سوراخ کرده یا داخل قطعه مورد نظر قرار دهید، به طوری که نیش تیز پاشنه با کناره‌های داخلی قطعه مماس شده، محور تقارن بازوهای پرگار نیز منطبق بر محور تقارن قطعه کار باشد. چنانچه پرگار احتیاج به باز و بسته کردن یا کم و زیاد شدن اندازه داشت، با استفاده از قطعه جوبی آن را به طور دقیق تنظیم کنید یا اگر پرگار از نوع پیچ دار بود به وسیله پیچ تنظیم این کار را انجام دهید. (شکل 6)

شکل 6 ـ تنظیم ظریف پرگارهای اندازه‌گیر داخلی

پس از تنظیم و اندازه برداری می‌توانید از وسایل اندازه‌گیر مدرج همانند کولیس، خط‌کش فلزی و ... جهت خواندن اندازه استفاده کنید.

پرگار اندازه‌گیر دو طرفه : به وسیله این پرگار می‌توانید در یک زمان، هم اندازه داخلی و هم اندازه خارجی یک قطعه مورد اندازه‌گیری را اندازه بگیرید. (شکل 7)

شکل 7ـ اندازه‌گیر دو طرفه

حال شما می‌‌توانید با استفاده از وسایل ذکر شده، قطعات استوانه‌ای و قطعات سوراخ‌دار را اندازه‌گیری کنید.

2ـ کولیس ورنیه

از این وسیله جهت اندازه‌گیری ابعاد قطعه کار، نظیر ضخامت، عمق شکاف‌ها، عرض و ... در مواقعی که دقت بیشتری جهت اندازه‌گیری مد نظر باشد، استفاده می‌شود. (شکل 8)

شکل 8 ـ چند نوع کولیس

دقت اندازه‌گیری کولیس تا 1/0 میلی‌متر و در بعضی انواع به 05/0 و 02/0 و در نوع الکترونیکی آن تا 01/0 میلی‌متر نیز می‌رسد.

جهت به کارگیری این وسیله برای اکثر عملیات اندازه‌گیری، نظیر اندازه‌گیری عمق و ضخامت داخلی و خارجی و ... به ترتیب زیر عمل کنید.

ـ برای اندازه‌گیری به وسیله شاخک‌ها برای اندازه داخلی قطعه کار، کولیس را از ضامن خارج کنید. (به وسیله ضامن روی ورنیه) و شاخک‌های آن را درون شکاف قطعه قرار دهید. به طوری که لبه‌های شاخک با کناره‌های داخلی کار مماس شوند. (شکل 9)

شکل 9 ـ اندازه‌گیری داخلی قطعات به وسیله کولیس

ـ جهت اندازه‌گیری به وسیله فک‌های کولیس برای اندازه خارجی، قطعات کولیس را از ناحیه ضامن گرفته فک متحرک را باز کنید و قطعه را بین دو فک کولیس قرار دهید و فک کولیس را ببندید تا لبه‌های داخلی فک‌ها با کناره‌های خارجی قطعه کار تماس یابد. در این حالت ضامن ورنیه را رها کنید تا فک ثابت شود. (شکل 10) سپس اندازه را بخوانید.

شکل 10ـ اندازه‌گیری اندازه خارجی قطعات به وسیله کولیس

ـ برای اندازه‌گیری عمق قطعات یا شکاف‌ها با استفاده از عمق سنج کولیس، ابتدا کولیس را بر روی لبه یا سطح بالایی شکاف قرار دهید و کولیس را باز کنید تا تیغه عمق سنج به داخل شکاف وارد شود. وقتی تیغه به کف شکاف برخورد کرد، دست خود را از روی ضامن کولیس بردارید. (شکل 11)

شکل 11 ـ اندازه‌گیری عمق شکاف‌ها با استفاده از عمق‌سنج کولیس

پس از انجام این عملیات، جهت خواندن اندازه آنها از روی ورنیه کولیس بدین صورت عمل کنید. (شکل 12 و 13 نمونه‌ای از ورنیه‌های کولیس است)

شکل 12 ـ دو نمونه از ورنیه کولیس

شکل 13 ـ ورنیه 1/0 میلی‌متری

ابتدا مقدار اندازه ثابت کولیس را از روی تیغه آن بخوانید (مثلاً عدد 15 میلی‌متر)، سپس ببینید که کدامین خط از تقسیمات روی ورنیه بر تقسیمات روی تیغه کولیس منطبق است و آن را بشمارید (مثلاً خط هفتم از تقسیمات) این خطوط نماینده کسری از میلی‌متر یعنی هر خط نشان‌دهنده 1/0 میلی‌متر (در کولیس‌های 10 قسمتی) است.

حال تعداد خطوط را در 1/0 ضرب کنید. و سپس این مقدار را با عدد ثابت جمع کنید. اندازه قطعه کار شما در مثال مورد نظر 7/15 میلی‌متر است. (شکل 14)

شکل 14 ـ نمونه‌هایی از اندازه خوانی روی ورنیه کولیس

3ـ میکرومتر

از این وسیله در کارهایی که دقت بیشتری را نسبت به اندازه‌گیری با کولیس خواسته باشیم، استفاده می‌کنیم. دقت این وسیله تا 01/0 میلی‌متر است که اساس کار آن به وسیله پیچ و مهره ظریفی انجام می‌گیرد. (شکل 15)

شکل 15 ـ دو نمونه از میکرومتر

جهت به کارگیری به میکرومتر به وسیله مهره تنظیم بین سندان‌های ثابت و متحرک آن فاصله قرار دهید، سپس قطعه مورد نظر را در بین سندان‌های آن قرار دهید و مهره تنظیم را بچرخانید تا لبه‌های سندان متحرک و ثابت با کناره‌های کار مماس شوند.

در این حالت قطعه را به آرامی از بین سندان‌ها خارج کنید و اندازه را بخوانید. (شکل 16) جهت خواندن اندازه بدین گونه عمل کنید (شکل 17)

شکل 16 ـ اندازه‌گیری به وسیله میکرومتر

ـ ابتدا در روی استوانه ثابت میکرومتر عدد رقم صحیح را بخوانید (مثلاً 9 میلی‌متر)

ـ عدد اندازه روی استوانه متحرک را که 50 قسمت است بخوانید (مثلاً عدد 36، 36/0 میلی‌متر)

ـ توجه کنید که استوانه متحرک روی خط استوانه متحرک قرار دارد یا این که بین خطوط قرار دارد.

اگر بین خطوط قرار داشت رقم از (0تا 50/0) میلی‌متر است و با توجه به تعداد گردش استوانه متحرک باید این مقدار را بخوانید. (اگر استوانه متحرک را یک دور چرخانده‌اید، اندازه 0 تا 50/0 است و اگر استوانه را دو دور چرخانده‌اید، اندازه از 50/0 تا 00/1 میلی‌متر است.

شکل 17 ـ دو نمونه از استوانه اندازه میکرومتر

ـ با توجه به رقم صحیح و جمع آن با مقدار اندازه استوانه متحرک اندازه قطعه به دست می‌آید. (شکل‌های 18 و 19)

شکل 18 ـ اندازه‌هایی که با یک بار گردش استوانه میکرومتر حاصل شده‌اند

شکل 19 ـ اندازه‌های حاصل از دو بار گردش استوانه میکرومتر

4ـ میکرومتر ورق (صفحات)

از این میکرومتر به دلیل دارا بودن فاصله بزرگتر بین کمان نعلی شکل میکرومتر از سندان‌ها جهت اندازه‌گیری ضخامت وسط صفحات چندلایی، نئوپان‌ها و صفحات درودگری می‌توانید استفاده کنید.

اساس کار این میکرومتر نیز همانند میکرومتر ساده است. (شکل 20)