توقف فروش نقدی سکه و کنترل بازار

بعد از نوسان های بسیار بازار سکه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد: به منظور رفاه حال متقاضیان خرید مسکوک طلا و در راستای توزیع عادلانه آن بین اقشار مختلف جامعه، این بانک اقدام به پیش‌فروش مسکوک طلا بدون هیچ‌گونه محدودیت از تاریخ 29/9/1390 تا اطلاع ثانوی از طریق تمامی شعب بانک ملی ایران در سراسر کشور می‌ کند.

محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی هفته گذشته اعلام کرده بود: بانک مرکزی پیش فروش سکه به زودی آغاز خواهد کرد.

پیش فروش سکه تمام بهار آزادی با قیمت 546 هزار تومان - بدون محاسبه مالیات بر ارزش افزوده- از روز گذشته یعنی سه شنبه آغاز شده، ضمن اینکه تحویل این سکه‌ها چهار ماه پس از تقاضای مشتری خواهد بود.

متقاضیان با ارائه کارت ملی به شعب بانک ملی در سراسر کشور می توانند بدون محدودیت اقدام به پیش خرید سکه تمام بهار آزادی کنند. البته بانک کارگشایی عرضه انواع سکه چون تمام، نیم، ربع و گرمی سکه و شمش طلا را در دو نوبت ادامه خواهد داشت.

براساس دستورالعمل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران:

• قیمت هر قطعه مسکوک طلا معادل مبلغ پنج میلیون و چهارصد و شصت هزار ریال ( 5460000ریال) تعیین می گردد ، این قیمت بدون محاسبه مالیات بر ارزش افزوده می باشد.

• مسکوک طلای پیش فروش شده ، بعد از یک دوره 4 ماهه و تنها از طریق همان شعبه که پیش فروش توسط آن صورت پذیرفته ، به فرد متقاضی تحویل می گردد.

• در صورت مراجعه مشتری به شعب بانک ملی پیش از موعد مقرر ، بانک مرکزی صرفاً استرداد اصل پیش دریافت مشتری را تعهد می نماید.

• مشتریانی که اقدام به پیش خرید مسکوک طلا نموده اند ، حداکثر به مدت دو ماه پس از موعد روز تحویل ، فرصت دارند جهت دریافت مسکوک طلای خود به بانک ملی ایران مراجعه نماید.

پیش‌فروش مسکوک طلا بدون هیچ‌گونه محدودیت، از روز سه شنبه مورخ 29/09/1390 تا اطلاع ثانوی از طریق تمامی شعب بانک ملی ایران در سراسر کشور انجام می شود وفروش نقدی مسکوک و شمش طلا صرفاً از طریق بانک کارگشایی به روش معمول انجام می‌پذیرد.

بدیهی است از تاریخ یادشده، فروش نقدی سکه طلا از طریق شعب منتخب بانک ملی که موجب بروز مشکلاتی در نحوه توزیع آن شده بود، متوقف و فروش نقدی مسکوک و شمش طلا صرفاً از طریق بانک کارگشایی به روش معمول انجام می‌پذیرد.

شاید علت اساسی این تصمیم در همین مشکلات رخ داده باشد. در زیر باختصار به آن چه در روزهای گذشته بر بازار سکه گذشت می پردازیم:

در اوایل دهه هفتاد و روزهایی  رونق مناطق آزاد و برگهای سبز گمرکی برای خودش حکایتی داشت مانند امروز بازار سکه؛ در آن زمان صاحبان پول برای استفاده از شناسنامه هایی که یک بار در سال حق استفاده از برگ سبز گمرکی و معافیت آنرا داشتند اقدام به اجیر کردن خانواده های کم بضاعت می کردند؛ این افراد که تعداد زیادی از کودک خردسال و حتی نوزادان تازه به دنیا آمده را همراه داشتند با لنج به مناطق آزاد برده و با استفاده از شناسنامه های آنها که به چتربازها ملقب بودند اقدام به واردات کالای معاف از حقوق گمرکی به کشور کرده و این اجناس را در بازار شهرهای بزرگ با قیمت های بالاتر به فروش می رساندند؛ سهم چتربازها هم چند ده هزار تومان از سودهای چند صدهزار تومانی بود.

امروز هم در بازار سکه شنیده ها حکایت از تجدید ماهیت چتربازها در صف بانکهای فروشنده سکه دارد؛  به عبارتی افرادی هستند که افرادی را برای نشستن شبانه در صف فروش نقدی سکه اجیر می کردند و همین مسئله باعث عدم اثر بخشی سیاست های اتخاذی دولت دارد شبیه همان اتفاقی که در همین ایام در بازار ارز هم رخ داد و در عمل به افزایش نرخ ارز منجر شد.

البته دولت تلاش خود را در این زمینه کرد؛ یک شنبه هفته ای که گذشت محمود بهمنی خبر از کاهش 80 هزار تومانی قیمت سکه داد، البته طی سه روز بعد معلوم شد رئیس کل بانک مرکزی به وعده خود عمل کرده است ولی با این تفاوت که آنچه واقعا کاهش قیمت پیدا کرد قیمت سکه بانکی بود و نه قیمت مبادلاتی سکه که در بازار جریان دارد.

بانک مرکزی طی سه روز قیمت هر سکه بهار آزادی را از 618 هزار تومان به 535هزار تومان کاهش داد، روندی که در وهله نخست قیمت مبادلاتی را هم به دنبال خود کاهش داد ولی به نظر می رسد شدت شیرجه بانک مرکز کمی شدید بوده است و همین مسئله باعث عکس العمل بازار نسبت به سطوح قیمتی جدید بانک مرکزی شده است.

روز بعد از اولین کاهش بانک مرکزی صرافی ها معاملات خود را در بازار متوقف کردند، همین عکس العمل باعث شد در روز چهارشنبه در زمانی که بانک مرکزی برای تحت فشارقراردادن بازار سومین بخش شیرجه قیمتی خود را به اجرا در آورد قیمت سکه در بازار دوباره اوج گرفت و از از حدود 597 هزار تومان با 14 هزار تومان به 611 هزار تومان رسید در حالی که برای نخستین بار بعد از سه ماه قیمت سکه بانکی پایین تر از قیمت واقعی سکه(برمبنای قیمت جهانی طلا) قرار گرفته است.

اما نکته دیگری که به نوعی باعث شد بازار به این صورت نسبت به عملکرد بانک مرکزی پاسخ بدهد اظهارات معاون ارزی جدید بانک مرکزی در حاشیه مراسم معارفه اش بود، در مصاحبه ای که با عنوان  ارز را در سه نرخ تک نرخی می کنم، به غیر از اظهارات نا متعارف در مورد سیاستهای ارزی بانک مرکزی به صورت تلویحی اعلام کرد بانک مرکزی قصد ندارد ذخایر سکه را برای تعدیل قیمت در بازار ارزان بفروشد.

این اظهارات بلافاصله در بازار تاثیر خود را گذاشت و در عمل بازار را از دنبال کردن قیمت دیکته شده بانک مرکزی بازداشت، چون بازاریانی که اعلام کرده بودند حاضر نیستند سکه هایی را که گران خریده بودند را ارزان بفروشند، از اظهارات متناقض رئیس کل و معاونش این برداشت را کردند که سیاست قیمتی بانک مرکزی تنها یک بلوف است.

البته چون هیچ آماری از سوی بانک مرکزی در مورد میزان فروش سکه در شعب بانکها منتشر نمی شد تخمینِ درستیِ حدس بازاریان ممکن نبود زیرا قیمت اعلام شده از سوی بانک مرکزی تنها در شعب منتخب بانک ملی اعمال می شد و  در بانک کارگشایی که کانال اصلی عرضه سکه دربازار کشور محسوب می شود، قیمت ها همچنان بر اساس حراج و قیمت های پیشنهادی کشف می گردید

به عبارتی واقعیت این است که بعد از یک دوره چهارماهه که بانک مرکزی نسبت به حباب بازار سکه بی تفاوت بوده، وضعیت بازار نسبت به قبل تفاوت کرده است، بازار نه تنها نسبت به پالس های قیمتی بانک مرکزی بی اعتماد شده، بلکه با توجه به سودهایی که در فضای رانتی ایجاد شده توسط بانک مرکزی وجود دارد بازار حاضر به تمکین نشده و تلاش می کند همچنان مابع التفاوت ایجاد شده بین قیمت سکه بانکی و مبادلاتی را حفظ کند، البته شاید برخی این را به دستکاری تعمدی برخی از صاحبان پول در بازار سکه نسبت بدهند ولی حتی اگر این موضوع واقعیت داشته باشد تنها دلیل موفقیت این گروه مجهول صف های طولانی مقابل بانکها است که متاسفانه باید گفت بازتاب مستقیم سیاستهای غلط بانک مرکزی در مداخله در بازار طلا بوده است.

واقعیت این است که حضور چهره به چهره بانک مرکزی در بازار در شرایط کنونی اثر خود را از دست داده است و از این پس اقدامات بانک مرکزی در بازار می تواند تاثیر معکوس داشته باشد البته اگر همچنان با روش های فعلی ادامه پیدا کند یعنی ایجاد بازار مضحک فروش سکه بانکی، نکته قابل طرح آنکه در چنین شرایطی حتی فروش شمش طلا نیز نمی تواند به کم شدن تب بازار سکه کمک کند زیرا در عمل می بینیم رابطه بین قیمت سکه و قیمت جهانی طلا به عنوان نرخ مرجع منقطع است و در بازار تقاضای طلا از سکه تا حد زیادی منفک شده.

این مسئله نیازی به اثبات ندارد زیرا در حالی که متوسط قیمت مبادلاتی سکه درآذرماه 603 هزار تومان بوده است قیمت واقعی سکه در حدود 555 هزار تومان بوده است و اگر تا پیش از این قیمت سکه به تبع افزایش و کاهش قیمت جهانی طلا نوسان می کرد در هفته های گذشته شاهد نوسان قیمت سکه بر خلاف جریان قیمت جهانی هستیم.

باید گفت نحوه عرضه سکه بانکی توسط بانک مرکزی و داغ کردن رانت این بازار باعث این وضعیت شده است نگاهی به متوسط مابه التفاوت قیمت سکه بانکی و مبادلاتی طی اردیبهشت ماه امسال( زمان آغاز برنامه عرضه سکه بانکی در شعب منتخب بانک ملی) تا آذر ماه نشان از یک روند صعودی رانت خرید سکه بانکی نسبت به قیمت مبادلاتی دارد که البته این مسئله نیز می تواند این شائبه را تقویت کند که بانک مرکزی در پی دامن زدن عمدی به این فضاست.

به هر شکل با توجه به فضای مورد اشاره در بالا می توان گفت اگر فروش سکه بانکی با وضعیت فعلی ادامه پیدا کند از یک سو سیاست های تعدیلی بانک مرکزی در بازار سکه بی اثر خواهد شد واز سوی دیگر شاهد طویل تر شدن صف چتربازان در مقابل بانکها خواهیم بود.

امروز دیگر بازار معتاد به رانت سکه حاضر به ترک اعتیاد نیست. وبان مرکزی هم تنها راه از بین بردن رانت را خاتمه این وضع می داند. پس به سمت پیش فروش سکه در بانک کارگشایی حرکت کرده است. به ااین امید که با این عمل تنها مشتریان واقعی در صف خرید باقی بمانند و فضای حبابی به تدریج از بازار سکه محو گردد. باید دید که آیا این بازار خو کرده به شرایط خاص این روزها چه واکنشی به این تصمیم نشان خواهد داد.