4 نکته در مورد آداب غذا خوردن
1- دقیق، منظم و کافی غذا بخورید
با تنظیم حجم مناسب وعده‌ها و میان‌وعده‌های غذایی می‌توان از ابتلا به بسیاری بیماری‌های غیرواگیر که این روزها درصد کثیری از مردم گرفتار آن‌ها هستند، پیشگیری کرد. اگر می‌گویم مراقب حجم غذای خود باشید، معنی‌اش این نیست که رژیم غذایی سخت بگیرید. از قدیم گفته‌اند کم بخور و همیشه بخور! متأسفانه بیشتر ما ایرانی‌ها عادت داریم بشقاب خود را پر کنیم و از طرفی بیشتر غذاهای ما چرب و پرنشاسته است. از طرفی به مصرف فست‌فودها و انواع نوشابه‌های گازدار رو آورده‌ایم. مصداق بارز پرخوری‌های ما در میهمانی‌های خانوادگی و رسمی است؛ میزبان چند نوع غذا تهیه می‌کند و ما فراموش می‌کنیم که این تدارکات، برای احترام به ذائقه متفاوت میهمان‌هاست و با به دست گرفتن بشقاب یا بشقاب‌هایی، به سمت میز غذا هجوم می‌بریم و تلاش می‌کنیم از همه نوع غذایی در بشقاب خود داشته باشیم. همان‌طور که در فیلم‌ها دیده‌اید، در بسیاری از کشورهای غربی و حاشیه دریای مدیترانه، بشقاب هر فرد چه در رستوران، چه در خانه و چه در میهمانی شامل مقدار قابل‌توجهی پروتئین کم‌چرب، کمی خوراک نشاسته‌ای و مقدار قابل‌توجهی سبزیجات است. در حقیقت رنگ غالب بشقاب غذایی آن‌ها، سبز است.
پایبندی به ارزش‌ها و سنت‌ها خوب است اما انسان هزاره سوم فعالیتش کم شده و مقدار غذایی که ما به خوردنش عادت کرده‌ایم، به هیچ‌وجه با میزان تحرک بدنی‌مان متناسب نیست. درست است که به خوردن غذاهایی خاص عادت کرده‌ایم، اما برای حفظ سلامتمان باید این عادت‌ها را تغییر دهیم. این توصیه را جدی بگیرید: «دقیق، منظم و کافی غذا بخورید.»
2- غذا خوردن باید چقدر طول بکشد؟
یکی از عادت‌های غذایی ایتالیایی‌ها، طولانی غذا خوردن و ساعت‌ها پشت میز نشستن است. آن‌ها در حالی که با هم حرف می‌زنند غذا می‌خورند و گاهی حتی غذایشان سرد هم می‌شود و اصطلاحاً از دهان می‌افتد.
درباره این عادت غذایی باید بگوییم که اگر غذایی تا دو ساعت هم سر میز بماند، اشکالی ندارد اما بعد از دو ساعت، در دمای معمولی بار میکروبی غذا به خصوص در منابع پروتئینی مثل گوشت و تخم‌مرغ بالا می‌رود. به همین دلیل بهتر است زمانی که صرف غذا خوردن می‌شود، خیلی طولانی نباشد. البته آهسته غذا خوردن، همان‌طور که بارها در مورد آن صحبت کرده‌ایم، آثار خوبی دارد اما خیلی آهسته غذا خوردن و طولانی شدن مدت صرف غذا هم خوشایند نیست. وقتی غذا می‌خوریم، مراحل گوارش از مرحله دهانی، مری و معده شروع و مراحل هضم یکی پس از دیگری طی می‌شود بنابراین نباید آنقدر غذا خوردنمان را طولانی کنیم که بخشی از غذا در حال هضم باشد و بخشی دیگر تازه در حال وارد شدن به معده.
بهتر است مراحل هضم و جذب پشت سرهم باشد تا حرکات دستگاه گوارش دچار مشکل نشود. البته مدت زمان مناسب برای صرف غذا، با توجه به اینکه هضم غذا آسان است یا سنگین، کمی متفاوت خواهد بود اما باید توجه داشت که بعد از دو ساعت فرآیند فساد در غذا به خصوص در مواد پروتئینی آغاز می‌شود.
در مورد حرف زدن میان غذا نیز باید گفت اینکه حرف زدن بین غذا خوب است یا بد، به این بستگی دارد که این کار لذت غذا خوردن را بیشتر کند یا کمتر. گاهی حرف زدن هنگام غذا خوردن حالتی ناخوشایند از نظر روانی در افراد ایجاد می‌کند و حتی هضم و جذب غذا را که وابسته به سیستم عصبی است، تحت تأثیر قرار می‌دهد بنابراین بهتر است حین غذا خوردن مشغول فعالیت دیگری نباشیم تا سیستم عصبی مراحل هضم را به خوبی انجام دهد.
3- موقع غذا خوردن قوز نکنید!
یکی از عادات غذایی مردم نپال آن است که روی زمین و به دور سفره غذا می‌خورند البته تا چند سال پیش اکثر خانواده‌های ایرانی نیز برای خوردن غذا چنین عادتی داشتند و البته برخی نیز هنوز هم همین روش را می‌پسندند.
در مورد اینکه آیا نشستن و غذا خوردن روی زمین خوب است یا خیر نمی‌توان اظهارنظر کرد اما در مورد نحوه نشستن و تأثیر وضعیت بدن بر مشکلات گوارشی می‌توان گفت برخی بیماران هنگام مراجعه به پزشک از علائم درد، احساس گزگز و مورمور در ناحیه زیر دنده‌ها و بالای شکم شاکی‌اند و حتی اظهار می‌کنند همین ناحیه دچار تورم می‌شود.
چنین افرادی اغلب مبتلا به بیماری مهمی نیستند و صرفاً باید عادات نشستن خود را تغییر دهند. احساس درد، سنگینی و گزگز در ناحیه زیر دنده‌ها در بسیاری موارد به دلیل وضعیت قوز کردن حین نشستن و ماندن در یک وضعیت خاص است. بسیاری از این افراد علاوه بر اختلال در وضعیت نشستن به علت فشارهای زیاد دچار تنش‌های روحی و اضطرابی هم هستند که توجه آن‌ها به علائم جانبی در بدن به همراه بدشکل بودن بدن یا بدشکل تصور کردن بدن سبب تشدید ناراحتی‌های یاد شده می‌شود.
بنابراین، اولین گام در اصلاح این علائم، درست نشستن، صاف نشستن، تکیه دادن، استفاده از زیرپایی هنگام نشستن و اجتناب از اضطراب‌ها خواهد بود. البته کاهش وزن نیز در افرادی که اضافه وزن دارند سبب کاهش علائم این چنینی می‌شود. غذاهای نفاخ هم با توجه به این که در ناحیه عضلات شکمی کشش ایجاد می‌کنند علائم درد و سنگینی زیر دنده‌ها را تشدید می‌کنند.
بنابراین، توصیه می‌شود هنگام غذا خوردن چه پشت میز چه روی زمین صاف بنشینید، قوز نکنید، آرام غذا بخورید و هر بار حجم کمی از غذا را مصرف کنید تا مشکلات یاد شده موجب آزارتان نشود. البته به دلیل آنکه امکان پا خوردن سفره و بشقاب‌های چیده شده در آن وجود دارد احتمال انتقال آلودگی نیز بالا می‌رود. بنابراین توصیه می‌شود که عادت سفره انداختن را به روی میز غذاخوری تغییر دهید تا بهداشت بیش از پیش رعایت شود.
4- چرا بعضی‌ها با دست غذا می‌خورند؟
درباره‌ی با دست غذا خوردن سودانی‌ها باید گفت صرف غذا با دست عادتی است که در گذشته در ایران نیز رایج بوده است و حتی در برخی توصیه‌های مذهبی هم به این موضوع اشاره شده است.
این عادت کهن است و باید به عادت و رسوم مردم در هر منطقه‌ای احترام گذاشت. جالب است بدانید که عادات خیلی دیر تغییر می‌کنند و دیرترین عادتی که قابلیت تغییر دارد، عادت در زمینه غذا خوردن است. این موضوع در مورد مهاجران دیده شده که وقتی به کشورهای جدید می‌روند، نوع پوشش و حتی صحبت و رفتارشان تغییر می‌کند ولی عادت‌های غذایی‌شان عموماً تغییر نمی‌کند.
استدلال‌هایی که برای مثبت بودن با دست غذا خوردن می‌آورند شامل این موضوع است که انسان می‌تواند بفهمد دمای غذایی که می‌خورد چقدر است، پس دهانش نمی‌سوزد. همچنین دست هم مانند قاشق و چنگال قابل شستن است. البته اگر دست تمیز نباشد ترجیحاً باید از قاشق و چنگال استفاده کرد. حتی گاهی قاشق و چنگال را می‌توان بهتر از دست تمیز کرد بنابراین روش ایمن‌تری در برابر با دست غذا خوردن به حساب می‌آید. اما درباره این عادت باید گفت اگر کسی می‌خواهد با دست غذا بخورد باید توجه کند حتماً ناخن‌هایش گرفته شده باشند و قبل از غذا، دست‌ها را با صابون کامل بشوید. البته باید بگویم که متخصصان تغذیه برای استفاده از دست به جای قاشق و چنگال ارجحیتی قائل نیستند. به هر حال با دست غذا خوردن یک عادت است و هرچه به گذشته برمی‌گردیم، استفاده از وسایل و تشریفات غذا کمتر می‌شود. همه سر یک مجمعه می‌نشستند و غذا می‌خوردند. این موضوع حتی از جنبه‌هایی خوب هم نیست زیرا آلودگی دست یا دهان می‌تواند در اثر مشترک غذا خوردن به دیگری نیز منتقل شود.
برخی افراد گمان می‌کنند با دست غذا خوردن بهتر است چون مقدار کمتری غذا انسان را سیر می‌کند. به نظر بنده این موضوع درست نیست چون چه با قاشق غذا بخوریم چه با دست می‌توان هر دو را اندازه کرد و در حد متعادل غذا خورد. به این ترتیب، هم می‌توان غذا را با نوک انگشتان خورد هم با یک لقمه نان بزرگ، هم با مشت به صورتی که غذا فشرده شود. پس ارجح آن است که غذا با قاشق و چنگال تمیز، آن هم به صورت انفرادی میل شود.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
هفته نامه سلامت – شماره 317 - دکتر پیمان ادیبی، فوق تخصص گوارش
سلامتیران - دکتر سعید حسینی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
هفته نامه سلامت – شماره 320 - دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
سلامتیران - دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی
مطالب مرتبط:
غذا خوردن هم آدابی دارد مستحبات و مکروهات غذا خوردن
