هتك حرمت !
بررسی خلاءهای قانونی صداوسیما در خصوص حجاب و حیا (1)
از تجربه های موفق یا ناموفق دوره ی پنجساله ی باید برای رساندن این رسانه به این کیفیت برتر سود ببرید و با زمانبندی برنامه ها و تعیین شاخصهای قابل اندازه گیری، حرکت مجموعه را تکمیل یا تصحیح نمائید. انتظار دارد نشانه های این تحول در اولین سال مسئولیت جنابعالی مشاهده شود . توفیق شما را از خداوند متعال خواستارم.
سید علی خامنه ای 16/آبان/1388
مقدمه :
تاكید و سفارش اساسی رهبر معظم انقلاب اسلامی در حكم تمدید دوره ریاست سازمان صدا و سیما در مورخ 16/آبان/1388، مبنی بر نزدیك كردن و رساندن صدا و سیما به عنوان رسانهای فرهنگساز، به طراز رسانه ای كه دین و اخلاق و امید و آگاهی، بارزترین نمود آن باشد و انتظار مشاهده نشانههای این تحول در اولین سال پس از انتصاب مجدد ریاست كنونی[1] از یكسو و ملاحظه بند دوازدهم مصوبه 12/7/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی كه مقرر می دارد: «سازمان صدا و سیما در حوزه روابط خصوصی و اجتماعی به كاهش حساسیتهای جامعه در رعایت حدود و مسائل شرعی و ترویج گناه دامن زده است» از سوی دیگر ، معضلی واقعی را در این خصوص نمایان می كند.
بدین ترتیب یكی از خلاء های جدی قانونون صدا وسیما در خصوص حجاب و عفاف و مسایل مربوط به آن است ؛در همین راستا و با عنایت به تقدیم طرح جدید اداره صدا وسیما به مجلس شورای اسلامی تلاش می كنیم طی یك سلسله مقالات این موضوع را بررسی و خلاء های قانونی مربوطه را گوشزد نماییم .
مراجع مختلف قانونی مصوبات گوناگونی را در خصوص این موضوع به تصویب رساندهاند. رفع خلاها و اشكالات موجود در نحوه اجرای آنها نیازمند بررسی و نقد هریك از مصوباتی است كه ممكن است در این خصوص مورد استناد قرار گیرند؛ عمده این مصوبات عبارتند از:
1. اطلاق صدر اصل یكصدوپنجاه و هفتم قانون اساسی،
2. بند «خ» و «ت» مصوبه 27/12/1358 شورای انقلاب اسلامی،
3. بند «الف» ماده هفتم و هشتم قانون اداره صدا و سیما 8/10/1359،
4. بند «ج» ماده نوزدهم قانون خط مشی و اصول برنامههای صدا و سیما 17/4/1361،
5 اطلاق ماده (11) قانون اساسنامه سازمان صدا و سیما 27/7/1362،
6 مصوبه 26/8/1371 شورای عالی انقلاب فرهنگی" بررسی سیاستهای سینما، تئاتر صدا و سیما" ،
7 مصوبه 6/12/1376 شورای عالی انقلاب فرهنگی "اصول و مبانی و روش های گسترش فرهنگ عفاف"
برابر بند «ج» ماده نوزدهم این قانون هریك از برنامهها بهویژه اخبار در صورتی كه حاوی نكتهای باشد كه پخش آن موجب فساد اخلاق و هتك حرمت جامعه گردد قابل پخش نیست (نباید پخش شود)، همینطور چنانچه برنامهای بهویژه اخبار سبب لطمه زدن به احساسات دینی شود بنابر بند دال ماده اشاره شده در این مصوبه، ممنوع است .
8 نظریه مورخ 15/11/79 شورای محترم نگهبان در خصوص منع صدا و سیما از تأمین كسریبودجه از طریق افزایش بی رویه پخش آگهی های مغایر فرهنگ عفاف و حجاب و...
9 مصوبه 4/5/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی" راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف"،
10 مصوبه 12/7/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی "راهبردها و راهكارهای ارتقای فعالیتهای سازمان صدا و سیما" .
11 مصوبه 13/10/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی "راهكارهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب" .
12 ضوابط فاقد ضمانت اجرای افق رسانه مدون سال های 1384، 1385 و 1386.مركز طرح و برنامهریزی صدا و سیما .
13 ماده دوم قانون سامان دهی مد و لباس مصوب 12/10/1385 و ( بخش ه ) آیین نامه اجرایی مصوب 12/3/1387 هیات وزیران
14 حكم رسمی رهبر معظم انقلاب در تمدید دوره ریاست سازمان صدا و سیما مورخ 16/8/1388، مبنی بر انتظار مشاهده نشانههای تحول سازمان در اولین سال و رسیدن به طراز رسانه ای كه دین و اخلاق بارزترین نمود آن باشد .
پس از این مقدمه ضروری، در این مقاله تلاش می كنیم بررسی مورد سوم و چهارم را تقدیم می نماییم .
سلسله مقالات مربوط به این بحث:
. قانون اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران 8/10/1359
علی رغم عنوان این قانون و اینكه بیش از ده مرتبه واژه اسلام (یا موازین اسلامی ) را ملاحظه میكنیم اما هیچ كدام به گونهای نیست كه بتواند زمینه ارزیابی دقیقی را فراهم نماید و لذا در بند «الف» مواد سوم ، هفتم و هشتم كه به رعایت كامل صلاحیت افراد بهویژه از جنبههای دینی و اخلاقی و التزام عملی به وظایف دینی اشاره گردیده است كه نمیتوان در خصوص عفاف و حجاب و ترویج آن مفادی را حتی بهنحو اطلاق یا عموم یافت .
بند ب ماده 5 این قانون نیز كه وظایف شورای سرپرستی سابق را احصا نموده در بیان نحوه تنظیم خط مشی كلی سازمان و اصول برنامههای آن، رعایت جهت نشر اسلام و تقویت ایمان و بالا بردن آگاهی مردم نسبت به معارف اصیل اسلامی را تصریح كرده و نیز بلافاصله در ادامه آن رعایت كامل موازین اسلامی را حتی در موضوعاتی همچون اهداف و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران لازم میشمارد.
علیهذا میتوان اینگونه برآورد نمود كه اشكال و خلائی كه در این مصوبه نیز نسبت به موضوع الزام نمودن صدا و سیما به رعایت عفاف و حجاب ، مشهود است عدم تبیین شاخص های كمی و كیفی و حتی مقصود از موازین اسلامی است ، علیهذا ارزیابی دقیق قطعی و محكمی را نمی توان از حسن یا سوء اجرای این مقرره ارایه داد و به همین دلیل است كه چنانكه ملاحظه خواهیم كرد مراجع مختلف قانونگذاری را از پرداختن به این موضوع به صورت دقیق تر بی نیاز ننموده و شاهد ادامه سیر مصوبات در این خصوص هستیم ؛ هرچند این تلاش آنطور كه مطلوب بوده نتوانسته قانون جامع و شفافی را فراهم آورد و چنانكه در مقدمه مقاله اشاره شد ضرورت رفع خلاء مربوطه در طرح تازه تقدیم شده به مجلس هنوز كاملا ملاحظه میگردد .
قانون خطمشی و اصول برنامههای صدا و سیما مصوب 17/4/1361
برابر بند «ج» ماده نوزدهم این قانون هریك از برنامهها بهویژه اخبار در صورتی كه حاوی نكتهای باشد كه پخش آن موجب فساد اخلاق و هتك حرمت جامعه گردد قابل پخش نیست (نباید پخش شود)، همینطور چنانچه برنامهای بهویژه اخبار سبب لطمه زدن به احساسات دینی شود بنابر بند دال ماده اشاره شده در این مصوبه، ممنوع است .
بهنظر میرسد چنین كلیگویی هایی هرچند در جای خود ممكن است مفید تلقی شود اما برای الزام نمودن صدا و سیما به رعایت عفاف و حجاب كافی نبوده و تبیین شاخص های كمی و كیفی دارای خلاء قانونی جدی است ، خلاءی كه زمینهساز اعمال سلیقه گردیده و در بسیاری از موارد انتقاد مقام معظم رهبری و سایر دلسوزان را در پیداشته است و لذا نص صریح، شفاف و جامع تری را باید در قوانین یافت كه در ادامه سیر قانونی بهدنبال آن خواهیم بود .
برابر بند «ج» ماده نوزدهم این قانون هریك از برنامهها بهویژه اخبار در صورتی كه حاوی نكتهای باشد كه پخش آن موجب فساد اخلاق و هتك حرمت جامعه گردد قابل پخش نیست (نباید پخش شود)، همینطور چنانچه برنامهای بهویژه اخبار سبب لطمه زدن به احساسات دینی شود بنابر بند دال ماده اشاره شده در این مصوبه، ممنوع است
بند ب ماده 5 این قانون نیز كه وظایف شورای سرپرستی سابق را احصا نموده در بیان نحوه تنظیم خط مشی كلی سازمان و اصول برنامههای آن، رعایت جهت نشر اسلام و تقویت ایمان و بالا بردن آگاهی مردم نسبت به معارف اصیل اسلامی را تصریح كرده و نیز بلافاصله در ادامه آن رعایت كامل موازین اسلامی را حتی در موضوعاتی همچون اهداف و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران لازم میشمارد
نتیجه گیری
هرچند بهلحاظ كمیت قوانین و مصوبات مختلفی را در خصوص صدا و سیما و وظایف آن در حوزه عفاف و حجاب شاهد هستیم اما بهلحاظ كیفیت عدم جامعیت و عدم شفافیت لازم و از همه مهمتر عدم ضمانت اجرا (حتی از نوع تخلفات اداری) دچار نقص جدی هستیم .
در این مقاله گردید خلاء قانونی مربوطه به موضوع عفاف و حجاب در دو مصوبه ذیل بررسی گردید:
قانون خطمشی و اصول برنامههای صدا و سیما مصوب 17/4/1361
و
. قانون اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران 8/10/1359
پراکندگی قوانین و مصوبات در این خصوص برخلاف اصول حقوقی و منطق قانونگذاری است و این امر سازمان صدا و سیما را برآن داشته تا راسا اعمال سلیقه نموده و به ظاهر ضوابطی را توسط مركز طرح و برنامهریزی صدا و سیما تعیین نموده كه متأسفانه فاقد هرگونه ضمانت اجرا نیز هست و در آخرین سطرش به صراحت نقض هریك از ضوابط را ( بدون استثنا ) حق مدیر محترم شبكه به شمار آورده است! مساله ای كه می تواند یكی از خلاء های طرح تقدیم شده به مجلس شورای اسلامی به شمار آید و ضرورت بررسی طرح را در صحن مجلس و نه صرفا در قالب اصل 85 و كمیسیون فرهنگی تاكید نماید .
ادامه دارد....
رضا زهروی/مدرس حوزه و دانشگاه بخش حقوق تبیان
منابع و مآخذ .
1- قانون اساسی،
2- مصوبه 27/12/1358 شورای انقلاب اسلامی،
3- قانون اداره صدا و سیما 8/10/1359،
4- قانون خط مشی و اصول برنامههای صدا و سیما 17/4/1361،
5- قانون اساسنامه سازمان صدا و سیما 27/7/1362،
6-مصوبه 26/8/1371 شورای عالی انقلاب فرهنگی" بررسی سیاستهای سینما، تئاتر صدا و سیما" ،
7- مصوبه 6/12/1376 شورای عالی انقلاب فرهنگی "اصول و مبانی و روش های گسترش فرهنگ عفاف"
8- نظریه مورخ 15/11/79 شورای محترم نگهبان در خصوص منع صدا و سیما از تأمین كسریبودجه از طریق افزایش بی رویه پخش آگهی های مغایر فرهنگ عفاف و حجاب و...
9-مصوبه 4/5/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی" راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف"،
10-مصوبه 12/7/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی "راهبردها و راهكارهای ارتقای فعالیتهای سازمان صدا و سیما" .
11-مصوبه 13/10/1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی "راهكارهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب" ،
12- ضوابط فاقد ضمانت اجرای افق رسانه مدون سال های 1384، 1385 و 1386.مركز طرح و برنامهریزی صدا و سیما .
13- قانون سامان دهی مد و لباس مصوب 12/10/1385
14- آیین نامه اجرایی مصوب 12/3/1387 هیات وزیران در اجرای ماده یازده قانون سامان دهی مد و لباس .
15- حكم رسمی رهبر معظم انقلاب در تمدید دوره ریاست سازمان صدا و سیما مورخ 16/8/1388.