تبیان، دستیار زندگی
اگر ژلاتین را از اجزای حیوان حلال گوشتی که ذبح شرعی شده باشد تهیه کنند؛ ژلاتین به دست آمده پاک و خوردن آن در قالب محصولاتی مانند پاستیل و ژله حلال ودر غیراینصورت حرام خواهد بود.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : امید پیشگر
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پاستیل و ژله، حلال یا حرام؟


با پخش شدن این خبر که پاستیل و ژله از اجزای حیوان تهیه می شود و اگر آن حیوان حرام گوشت باشد و یا ذبح شرعی نشده باشد؛ پس این فرآورده ها هم نجس و خوردن آنها حرام خواهد بود؛ کسانی که به دنبال غذای حلال و پاک بوده و هستند دچار نگرانی شدند که صد البته باید این نگرانی را ارج نهاد و تلاش کرد با توضیح موضوع و بیان احکام آن تکلیف این عده که بخش وسیعی از مردم کشور ما را تشکیل می دهند را در برابر مصرف این دست از محصولات غذایی روشن کرد.

قبل از بیان فتاوای موجود در این زمینه، ابتدا لازم است تا اصل موضوع را از حالت کلی و ابهام خارج کرده و به تبیین آن بپردازیم.


پاستیل
پاستیل چیست؟

ماده خوراکی و شیرینی است که از ترکیب شکر، شربت گلوکز، طعم دهنده ‌ها، رنگ ‌های خوراکی و «ژلاتین» ساخته می شود. گاهی هم در ساخت آن به جای ژلاتین از «پکتین» استفاده می شود که همان کار ژلاتین را انجام می دهد.

ژله چیست؟

ماده خوراکی لرزان و نیمه جامدی است که با طعمهای گوناگون و ظاهر جالبی که دارد علاقه مندان فراوانی را به خود جلب کرده است. ژله از ترکیب آب، شکر، رنگ خوراکی، طعم دهنده ها و پودر ژلاتین تهیه می شود که در این مورد هم گاهی به جای ژلاتین از پکتین استفاده می شود.

آنچه در ساخت این دو محصول غذایی نقش ویژه ای دارد همان «ژلاتین» و یا «پکتین» است که به پاستیل و ژله حالت نرمی و انعطاف خاصی می دهد و همین ماده است که حرف و حدیثهایی را ایجاد کرده و نگرانیهایی را برای مصرف کننده مسلمان به وجود آورده است.

برای آنکه بتوانیم به حکم دقیق و روشنی در مورد مصرف ژله و پاستیل و هر چه که از «ژلاتین» و یا «پکتین» تهیه می شود دست پیدا کنیم ابتدا با ماهیت و طرز تهیه این دو ماده آشنا شویم سپس نتیجه حاصل را با معیارها و احکام شرعی ارزیابی می کنیم.

آنچه در ساخت این دو محصول غذایی نقش ویژه ای دارد همان «ژلاتین» و یا «پکتین» است که به پاستیل و ژله حالت نرمی و انعطاف خاصی می دهد و همین ماده است که حرف و حدیثهایی را ایجاد کرده و نگرانیهایی را برای مصرف کننده مسلمان به وجود آورده است

پکتین چیست؟

پکتین یا همان ژلاتین گیاهی  نوعی هتروساکارید است که در دیواره سلول گیاهی یافت می شود. این ماده از تجزیه پروپکتین به دست می آید که هنگام رسیدن میوه تولید می شود. پکتین بعداً به اسید پکتینیک تجزیه شده و در نهایت تبدیل به اسید پکتیک می شود. سیب، به، گوجه فرنگی، انگور، پرتقال و سایر مرکبات حاوی مقادیر زیادی پکتین هستند در حالی که میوه های نرم نظیر گیلاس، انگور و توت فرنگی میزان کمی پکتین دارند.

این ماده در صنایع غذایی به عنوان عامل ژلاتینی و به خصوص در مربا، ژله و پاستیل مورد استفاده قرار می گیرد.

بحث فقهی:

از آنجایی که «پکتین» از محصولات گیاهی به دست می آید و دارای خاصیت مست کنندگی هم نیست؛ بنابراین استفاده از آن در ساخت ژله، پاستیل و سایر خوراکی ها منعی ندارد و خوردن محصول به دست آمده از آن نیز جایز خواهد بود.

ژلاتین چیست؟

ژلاتین

ژلاتین، ماده جامد، ترد و نیمه شفافی است که بی رنگ یا زرد خیلی روشن و معمولاً بی بو و بی مزه است. در واقع ژلاتین ،پروتینی است مشتق شده از هیدرولیز جزئی كلاژن حیوانی موجود در پوست و استخوان حیوانات. برای تهیه‌ ژلاتین، استخوان های اسفنجی و تمیز حیوانات را انتخاب می كنند. نخست طوری به عملشان می آورند كه پاره ای از موادشان زدوده می گردد. سپس با آب داغ و بخار ، بار دیگر این استـخوان ها را به عمل می آورند. چربی های استخوان بر روی آب می ایستد كه با كف گیر، آن ها را دور می ریزند. آن گاه از مایعی كه باقی مانده به وسیله ی تبخیر ژلاتین تهیه می كنند.

به طور معمول، ژلاتین 80 درصد پروتئین، 13 درصد رطوبت و 2 درصد مواد معدنی دارد. پروتئین‌ های ژلاتین حاوی اسیدهای آمینه مفید برای سلامت انسان است.

در شهریور سال 86 نخستین کارخانه تولید ژلاتین کشور در مشهد افتتاح شد. این واحد تولیدی مواد اولیه تولید خود را از استخوان حاصل از کشتار سنگین گاو و شتر تامین می ‌کند. این واحد نخستین تولید کننده ژلاتین حلال حاصل از ذبح شرعی دام در کشور و منطقه است.

تا پیش از افتتاح این کارخانه بیشترین ژلاتین مورد استفاده در صنایع غذایی و دارویی کشورمان از خارج وارد می ‌شد و از آنجایی که بیش‌ از شصت‌ درصد ژلاتین‌ تولید شده‌ در جهان‌ از پوست‌ و استخوان‌ خوک‌ تهیه‌ می‌ شود‌ و اگر هم از خوک تهیه نشود غالبا از اجزای حیوانی است که ذبح شرعی نشده است؛ پس می توان گفت نگرانی مردم متدین در مصرف‌ ژلاتین نگرانی به جایی بوده و هست.

اگر ژلاتین را از اجزای حیوان حلال گوشتی که ذبح شرعی شده باشد تهیه کنند؛ ژلاتین به دست آمده پاک و خوردن آن در قالب محصولاتی مانند پاستیل و ژله حلال خواهد بود

نتیجه به دست آمده از این اطلاعات

1. حلال یا حرام بودن پاستیل، ژله و محصولاتی از این دست تابع حلال یا حرام بودن مواد تشکیل دهنده آنهاست.

2. پکتین ماده ای است گیاهی که مصرف آن منعی ندارد. پس اگر در پاستیل، ژله و یا پودرهای آماده آنها به جای ژلاتین از این ماده استفاده شده بود خوردن آن حلال خواهد بود.

ژله

3. ژلاتین از فراوردههای حیوانی است و حلال یا حرام بودن آن بستگی به حلال یا حرام بودن آن اجزایی دارد که در تهیه ژلاتین از آن استفاده می شود. اگر از اجزای خوک و یا حیوانی بود که ذبح شرعی نشده بود؛ ژلاتین به دست آمده نجس و خوردن آن در قالب پاستیل، ژله و مانند آن حرام خواهد بود.

اگر ژلاتین را از اجزای حیوان حلال گوشتی که ذبح شرعی شده باشد تهیه کنند؛ ژلاتین به دست آمده پاک و خوردن آن در قالب محصولاتی مانند پاستیل و ژله حلال خواهد بود.

دو سوال مهم و پاسخ آنها:

1. اگر ندانیم این پودر یا محصول آماده از ژلاتین (از نوع نجس) است و یا پکتین (که پاک است) وظیفه چیست؟

پاسخ: در چنین مواردی استفاده از آن پودر یا محصول اشکالی ندارد و جایز خواهد بود.

از آیت الله سیستانی سوال شده است: ما از سفر خارج مقدار زیادى پاستیل آورده ایم كه نمى دانیم از ژله خوك است یا نه اكنون خوردن آن چه حكمى دارد؟

ایشان پاسخ داده اند: چنانچه معلوم نباشد كه از ژله حیوانى است مانعى ندارد.

و نیز در پاسخ به سوال دیگری فرموده اند: اگر شك داشته باشیم كه آن، از گیاه برگرفته شده و یا از حیوان، خوردن آن جایز است ولی بنابر احتیاط اگر بدانیم كه از حیوان گرفته شده و تذكیه شرعی آن محرز نباشد خوردن آن جایز نیست

قانون کلی در این رابطه را مقام معظم رهبری اینگونه بیان می کند. از ایشان پرسیده اند: آیا خوردن گوشتى که از کشورهاى غیر اسلامى وارد مى‏شود حلال است؟ پاسخ داده اند: تا تذکیه شرعى آن احراز نشود خوردن آن حرام است

حضرت آیت الله مکارم شیرازی در همین رابطه می فرمایند:

اولاً در موارد مشکوک که نمی دانید از چه ماده ای گرفته شده، حکم، حلّیت و طهارت است و جستجو لازم نیست. ثانیاً اگر یقین داشته باشید از حیوان حرام گوشت یا حیواناتی که ذبح شرعی نشده اند گرفته شده، هرگاه تغییرات زیادی روی آن داده می شود تا به صورت فعلی درآید، حکم استحاله را دارد و پاک و حلال است، در غیر این صورت خوردن آن حرام است؛ مگر در موارد ضرورت.

2. پاستیل و یا ژله ای از کشور غیر اسلامی وارد شده و ما می دانیم که این پودر یا محصول آماده از ژلاتین تهیه شده است؛ ولی نمی دانیم از ژلاتین پاک تهیه شده یا از نجس؛ در این صورت وظیفه ما چیست؟

پاسخ: در چنین مواردی تا مطمئن نشده ایم که ژلاتین آن پاک است؛ حکم به حرمت آن می شود و ما نمی توانیم از آن بخوریم.

قانون کلی در این رابطه را مقام معظم رهبری اینگونه بیان می کند. از ایشان پرسیده اند: آیا خوردن گوشتى که از کشورهاى غیر اسلامى وارد مى‏شود حلال است؟

پاسخ داده اند: تا تذکیه شرعى آن احراز نشود خوردن آن حرام است.

امید پیشگر

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

برای تهیه این مقاله از پایگاههای اطلاع رسانی مراجع عظام تقلید و نیز سایتهای واحد مرکزی خبر و عصر علم استفاده کرده ایم.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.