بهترین دوران حفظ قرآن
برای حفظ قرآن، هیچ زمانی دیر نیست. در میان حافظان شمار كسانی كه قرآن را در سنین بالا به خاطر سپردند، اندك نیست. حضرت آیتالله مكارم شیرازی ـ دام ظلّه العالی ـ در درس خارج فقه میفرمود: مرحوم آیتالله خویی ـ قدس سره ـ در دوران پیری به حفظ قرآن مشغول شدند.
بنابراین، در هر سن و موقعیتی میتوان به حفظ قرآن روی آورد. البته در كودكی ذهن برای فراگیری معلومات آمادگی بیشتری دارد. و باید آنرا بهترین زمان حفظ قرآن به شمار آورد. رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ میفرماید: «آموختن در كودكی چون نقشی است كه بر سنگ حك شده باشد؛ و آنكه در بزرگسالی میآموزد چون كسی است كه بر آب مینویسد.[1]
بیشتر قاریان مشهور جهان چون استاد عبدالباسط، محمد صدیق منشاوی، راغب مصطفی غلوش و ابوالعینین شعیشع از كودكی به حفظ قرآن روی آوردند و در شمار حافظان كل قرآن جای دارند.[2] اكثر دانشمندان ما نیز در كودكی بدین توفیق دست یافتند. نام و زندگی شماری از آنها عبارت است از:
ابنسینا
ابنسینا دانشمند نامی قرن پنجم هجری ـ كه در پزشكی، فلسفه و... سرآمد عصر خود بود ـ پیش از ده سالگی قرآن مجید را حفظ كرد.
سید بن طاووس
سید بن طاووس یكی از دانشمندان شیعی است كه در ماه شعبان سال640ق در كربلا دیده به جهان گشود و در شهرهای حله و بغداد به فراگیری دانش پرداخت. او از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی است و در یازده سالگی تمامی قرآن را به خاطر سپرد.[3]
رودكی
این شاعر پرآوازهی سدهی چهارم ایران، در عصر سامانیان میزیست. وی حدود 1300000 بیت شعر سرود و شعر پارسی را به كمال رساند. رودكی از نعمت بینایی بیبهره بود؛ ولی در هشت سالگی تمام قرآن را حفظ كرد.[4]
ابوالعیناء
محمد بن قاسم بن خلاد بن یاسر اهوازی مشهور به ابوالعیناء، در شهر اهواز متولد شد و در بصره رشد یافت. وی از ادیبان بزرگ روزگار عباسی شمرده میشد و در كودكی قرآن را حفظ كرد. ابوالعیناء در چهل سالگی چشمانش را از دست داد و پنجاه سال دیگر عمرش را در نابینایی بهسر برد.[5]
حافظ شیرازی
این شاعر و دانشمند ایرانی، در نهایت فقر و تنگدستی به فراگیری دانش پرداخت. او تمامی قرآن را با چهارده قرائت از حفظ بود و «لسان الغیب» لقب داشت.[6]
ناصر خسرو
ابومعین ناصر خسرو قبادیانی در سال 394 هجری چشم به جهان گشود و در 481 درگذشت. این شاعر، عارف، حكیم و نویسندهی زبردست بود ـ كه از نوادر روزگار به شمار میرفت ـ در 9 سالگی قرآن و بسیاری از احادیث را حفظ كرد.[7]
ابن اثیر جزری
ابوالفتح ابن اثیر جزری از دانشمندان مذهب شافعی است. او در لغت، نحو، بیان و نیز فنون انشا و كتابت مهارت بسیار داشت و قرآن را در كودكی حفظ كرده بود.[8]
انتاكی
داود بن عمر انتاكی ملقب به «بصیر»، از دانشمندان شیعی اوایل قرن یازدهم است. وی در كودكی حافظ قرآن شد و توانست در پزشكی و فلسفه شهرتی چشمگیر به دست آورد. انتاكی از نعمت چشم بیبهره بود؛ ولی به شهرهای بسیار سفر كرد.[9]
ملك المحدثین
محمد بن طاهر ملقب به ملك المحدثین، از دانشمندان اواخر قرن دهم هجری است. او در كودكی قرآن را حفظ كرد و در بسیاری از فنون بر دیگران تقدم یافت. محمد بن طاهر اموال بسیار به ارث برد و همه را به دانشجویان علوم دینی بخشید.[10]
فرزدق
این شاعر شیعی عصر بنیامیه، از اصحاب امام سجاد ـ علیه السلام ـ بود. پدرش او را در كودكی نزد علی ـ علیه السلام ـ آورد و گفت: فرزندم شاعر است. علی ـ علیه السلام ـ فرمود: او را قرآن بیاموز كه بهتر از شعر است. این سخن چنان در فرزدق اثر كرد كه بر خود قیدهایی بست و سوگند خورد تا قرآن را حفظ نكند آنها را نگشاید. به این ترتیب، همهی قرآن را به خاطر سپرد.[11]
فخرالدین عراقی
ابراهیم بن شهریار ملقب به «فخرالدین»، در شمار شاعران و عارفان پیرو شیخ شهاب الدین سهروردی جای دارد. او در كودكی به جمع حافظان قرآن پیوست.[12]
شبلنجی
این دانشمند بزرگ اهل سنت در حدود 1250ق دیده به جهان گشود و در ده سالگی قرآن را حفظ كرد. وی به گوشهنشینی و زیارت اهل قبور بسیار تمایل داشت.[13]
شهاب الدین
این دانشمند شافعی ـ كه به ادبیات بسیار عشق میورزید ـ در ده سالگی قرآن را حفظ كرد.[14]
ابوالحسنات
محمد عبدالحی بن حافظ انصاری، از دانشمندان حنفی قرن چهاردهم است. او حفظ قرآن را از پنج سالگی آغاز كرد و در ده سالگی به پایان رساند. ابوالحسنات در یازده سالگی به تحصیل دانش پرداخت و همهی علوم رایج معقول و منقول را نزد پدر آموخت.[15]
ابن اللبان
ابومحمد عبدالله مشهور به ابن اللبان، از فقیهان و محدثان معروف شافعی است. وی ـ كه قرآن را به چندین روایت تلاوت میكرد ـ در پنج سالگی به حافظان پیوست و در 446ق در اصفهان درگذشت.[16]
جبرتی
او ابوالتهانی كنیه داشت و از دانشمندان معروف حنفی شمرده میشد. وی در اكثر علوم روز سرآمد بود و در كنار دانش به تجارت نیز میپرداخت. ابوالتهانی در ده سالگی قرآن مجید را به خاطر سپرد.[17]
موارد بسیاری دیگر نیز وجود دارد كه بزرگان ما از همان كودكی اهتمام به حفظ قرآن داشته و موفق به حفظ كامل قرآن شدهاند، كه نمونهای از این افراد و شرح حال آنها در این مقاله بیان شد. نكتهی مهم كه لازم به ذكر است این است كه:
فقط در كودكی میتوان حفظ نمود؟
در جواب باید بگوئیم كه بهترین زمان شروع از كودكی و نوجوانی است ولی هر مقطع از عمر كه انسان شروع كند همان لحظه شروع، منفعت است و قطعاً مفید فایده است و اگر انسان با همت والا و جدی شروع كند و قطعاً به اندازهی همت و تلاش خود نتیجهی آنرا خواهد دید و بهرهمند میگردد.
پی نوشت ها :
[1] . مثل الذی یتعلم فی صغره كالنقش فی الحجر و مثل الذی یتعلم فی كبره كالذی یكتب علی الماء. (كنز العمال، ج 10، ص 249، ح 29336)
[2] . ر.ك: نگاهی به زندگانی قاریان مشهور قرآن كریم.
[3] . ستارههای فضیلت، ج 3، ص 117.
[4] . دانشوران روشندل، ص 73.
[5] . همان، ص 26.
[6] . ریحانة الادب، ج 2، ص 12 ـ 15.
[7] . همان، ج 6، ص 100 ـ 102.
[8] . همان، ج 7، ص 374.
[9] . همان، ج 1، ص 194؛ دانشوران روشندل، ص 51.
[10] . همان، ج 5، ص 395.
[11] . اعیان الشیعه، ج 10، ص 267 ـ 271.
[12] . ریحانة الادب، ج 4، ص 117.
[13] . همان، ج 3، ص 180.
[14] . همان، ص 268.
[15] . همان، ج 7، ص 62.
[16] . همان، ج 8، ص 178.
[17] . همان، ج 1، ص 394.
بخش قرآن تبیان
منبع :
اندیشه قم