ترور دردناک برهان الدین ربانی

در آخرین ساعات روز گذشته خبری منتشر شد که از کشته شدن برهان‌الدین ربانی رییس جمهور سابق و رییس شورای عالی صلح افغانستان حکایت داشت. این خبر موید این مساله است که شاید گفت‌وگوهای صلح در افغانستان هیچگاه به نتیجه نرسد.

برهان‌الدین ربانی متولد 29 شهریور 1319  مصادف با 20 سپتامبر 1940  در شهر فیض آباد مرکز ولایت بدخشان افغانستان است. وی در افغانستان، به استاد ربانی و پروفسور ربانی نیز مشهور بود. وی در سال 1963 از دانشکده شرعیات(الهیات) کابل فارغ التحصیل شد و در سال 1968 بخاطر ادامه تحصیلات عالی به مصر رفت و در دانشگاه الازهر به تحصیل پرداخت. وی در مصر تحت تاثیر اندیشه‌های اخوان المسلمین قرار گرفت.

ربانی در سال 1336 در دانشگاه شرعیات کابل همراه دیگر استادان آن دانشگاه نظیر استاد غلام محمد نیازی، سید محمد موسی توانا، وفی الله سمیعی(آخرین وزیر عدلیهء حکومت ظاهرشاه)، استاد محمد فاضل، عبدالعزیز فروغ، سید احمد ترجمان و هدایت نهضت جوانان مسلمان را تاسیس کرد که با استعفای غلام محمد نیازی از رهبری آن در سال 1351 رهبری آن آن نهضت را ربانی با نام جمعیت اسلامی افغانستان بدوش گرفت.

با کودتای محمد داوود خان در سال 1352 اعضا و هواداران نهضت اسلامی افغانستان یا بر اساس آن‌چه مشهور شده بودند: اخوانی‌ها، تحت فشار رژیم وقت که زیر تاثیر شاخهء پرچم حزب دموکراتیک خلق افغانستان بود قرار گرفتند. افسران و نظامیانی که محمد داوود خان را در کودتا یاری رسانیده بودند به احزاب کمونیستی افغانستان تعلق داشتند که در آن سالها و در دههء دموکراسی مبارزان رقیب هم محسوب می‌شدند که در مکاتب و دانشگاه‌ها و مراکز علمی و ادوار دولتی درگیری‌هایی با هم داشتند. با قدرت گرفتن آنها، مخصوصا وزیر داخلهء وقت که عضو حزب خلق بود، دستگیری وسیع و گستردهء اعضای اسلامگرای رقیب آنها در شهرهای مختلف افغانستان شروع شد.

در سال 1353 ربانی و عده‌ای دیگر از فعالان اسلامگرا که تحت تعقیب حکومت داوود خان بودند، از افغانستان خارج شده و به پاکستان فرار کردند و در آنجا احزاب اسلامگرا و حکومت ذولفقار علی بوتو که روابط سردی با دولت افغانستان به خاطر مساله پشتونستان داشت، از آنها پذیرایی کرده و دست به تسلیح مهاجرین نهضت اسلامی زد تا آنها را برای بر اندازی حکومت داوود خان آماده سازد. اما عده‌ای از رهبران نهضت اسلامی از جمله ربانی مخالف جنگ مسلحانه علیه حکومت داوود بوده‌اند، و به خاطر نزدیکی بعضی از حلقه‌های نهضت اسلامی به دولت وقت پاکستان عناصر میانه‌روتر مهاجرین که زیر فشار قرار می‌گیرند پاکستان را ترک کردند و در این میان رباین به عربستان سعودی رفت. حزب ربانی یکی از قویترین احزاب سیاسی در کنار دیگر احزاب مخالف دولت افغانستان بود. این حزب مشی معتدل داشت و به باور کارشناسان مسائل سیاسی افغانستان از آغاز تأسیس تحت تأثیر جنبش اخوان المسلمین مصر بود.

ربانی تا پایان حکومت‌های تحت حمایه شوروی سابق همواره با آن حکومت‌ها درگیر و خواهان خروج نیروهای شوروی سابق از افغانستان و سپردن حکومت به مجاهدین افغان بود. وی پس از پیروزی مجاهدین و شکست دولت نجیب الله احمد زی در 28 ژوئن سال 1992 رئیس جمهور موقت افغانستان شد. تعیین رئیس جمهور افغانستان به شورای اهل حل و عقد واگذار گردید که خود ربانی آنرا تشکیل داده بود و عمدتا متشکل از جمعیتی‌ها بود. شورای حل و عقد نیز در 30 دسامبر سال 1992 برهان الدین ربانی را به عنوان نخستین رئیس جمهور رسمی حکومت مجاهدین در افغانستان انتخاب کرد.

پس از حمله طالبان به کابل، حکومت مجاهدین در 26 سپتامبر 1996 کابل را که زیر حملات شدید قرار داشت به طالبان واگذار کرد. اما ربانی که مقر حکومت را به مزار شریف انتقال داده بود هنوز به عنوان رئیس جمهور رسمی افغانستان شناخته می‌شد؛ هرچند به مرور زمان قلمروش را از دست می داد و فقط بر ده درصد کشور حکومت داشت.

با حمله آمریکا به افغانستان و شکست طالبان حامد کرزی در اجلاس بن رئیس جمهور دولت موقت افغانستان شد. برهان الدین ربانی در 22 دسامبر سال 2001 طی مراسم رسمی حکومت را به اداره موقت افغانستان تحویل داد. ربانی در انتخابات ریاست جموری افغانستان از حامد کرزی یکی از نامزدان برای کسب مقام ریاست جمهوری افغانستان حمایت کرد و حامد کرزی در این انتخابات پیروز شد. او کاندیدای انتخابات پارلمانی افغانستان شد و به‌عنوان اولین نماینده مردم ولایت بدخشان با بیشترین آراء عضویت پارلمان افغانستان را بدست آورد.

ربانی در سال 2007 میلادی با جمعی از سران جهادی و احزاب کمونیستی سابق جبهه‌ای را تشکیل داد که به باور کارشناسان این جبهه بزرگ‌ترین جبهه سیاسی مهم در افغانستان است. وی در کنار عضویت پارلمان افغانستان رهبری جبهه ملی افغانستان نیز عهده‌دار بود.

سرانجام برهان الدین ربانی در بیست و نهم شهریور 1390 در اثر یک انفجار انتحاری در برابر منزل خود در کابل کشته شد. وی در سالروز زایش خود (20 سپتامبر) و در آستانه 71 سالگی کشته شد.

آخرین سمت ربانی ریاست شورای عالی صلح افغانستان بود و مذاکراتی را با طالبان برای تحقق صلح در این کشور آغاز کرده بود. این حمله در چارچوب حملات اخیر طالبان به کابل در سالروز حمله 11 سپتامبر صورت گرفت که در جریان آن ربانی در ملاقاتی با دو تن از اعضای طالبان در منزلش در كابل هدف این انفجار قرار گرفت.

ربانی در طول سال های اخیر نقش تاثیرگذاری در افغانستان ایفا کرد و همواره نیز از سوی جمهوری اسلامی ایران مورد حمایت واقع شد. به نظر می رسد کشته شدن وی سبب‌ساز بروز مسایل جدید در افغانستان می‌شود ضمن اینکه رویای تحقق صلح در افغانستان را نیز بیش از پیش پریشان می کند.

گفتنی است ربانی اوایل هفته جاری برای شرکت در نخستین اجلاس بین المللی بیداری اسلامی به تهران آمده بود.

تصویری که ملاحظه می نمایید از آخرین عکس های خبری مرحوم  ربانی است که در حاشیه اجلاس بیداری اسلامی گرفته شده است.

تبیان نیز این حادثه تروریستی و دردآور را محکوم و به ویژه به مخاطبان افغان خود تسلیت عرض می نماید.

هاتف پور رشیدی

بخش سیاست تبیان