تبیان، دستیار زندگی
بازار تهران شاید قدیمی ترین گوشه این شهر باشد که هنوز در گذرها و دالان های آن می توان رنگ و بوی تهران قدیم را حس کرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

از بازار تهران چه می دانید؟
از بازار تهران چه می دانید؟


بازار تهران شاید قدیمی ترین گوشه این شهر باشد که هنوز در گذرها و دالان های آن می توان رنگ و بوی تهران قدیم را حس کرد. تکه ای از خاک جنوبی پایتخت که این روزها با درشکه های زنگوله دار، طاقی های آجری و سردرهای کاشیکاری شده اش می تواند حرف های زیادی برای مسافرانش داشته باشد. حرف هایی بیشتر از جنس های جینی و کالاهای ارزان بازاری!

بازار تهران، یک موزه زنده و منحصر به فرد است که در قلب کشور نفس می کشد. جایی که به خاطر موقعیت استراتژیکی که داشت و نزدیکی زیادش به میدان توپخانه آن زمان، توانست به پررونق ترین خیابان عصرهای صفویه تا قاجار تبدیل شود. بنای مسجد امام، مسجد جامع و بناهای تاریخی دیگر این مجموعه هم از همان زمان رقم خورد تا بازار تهران یکی از مجموعه‌هاى مهم تاریخى و هنرى شهر تهران محسوب شود.

از بازار تهران چه می دانید؟

با توجه به مدارک و شواهد موجود، بناى اولیه بازار به دوره شاه‌تهماسب صفوى و همزمان با ساخت برج و بارو و دروازه‌هاى شهر تهران در حدود سال‌هاى 948-930 هـ.ق تعلق دارد. ظاهراً چهار بازار لباف‌ها، کرجى‌دوزها، سراج‌ها و نعل‌چى‌ها، قدیمى‌ترین بخش بازار تهران است.

به نوشته صنیع‌الدوله، چهار سوق بزرگ و کوچک بازار در زمان فتحعلى‌شاه قاجار ساخته شد. در این زمان مجموعه بازار به طرف شمال غرب و غرب توسعه یافت، به طورى که به تدریج حدفاصل بین ارک و مسجد جامع به بخش پررونق بازار تبدیل شد و معروف‌ترین و معتبرترین سراها و تیمچه‌ها در این محدوده فعال شدند.

از بازار تهران چه می دانید؟

در دوره ناصرالدین‌شاه بر تعداد راسته‌ها و رسته‌هاى بازار افزوده شد و تعدادى سرا و تیمچه معتبر ساخته شد. مانند دیگر مجموعه بازارهاى تاریخی، هر کدام از راسته‌ها، رسته‌ها، سراها و تیمچه‌هاى بازار تهران به صنف و فعالیت خاصى اختصاص داشت.

در این دوره بخش‌هاى اصلى عبارت بود از: بازار کفاشان، بازار فرش‌فروشان، بازار عباس‌آباد، بازار امیر، بازار زرگرها، بازار ساعت‌فروشان، بازار بین‌الحرمین (سلطانى جعفری)، بازار چهار سوق بزرگ، مسجد جامع، بازار چهار سوق کوچک، بازار چهل تن (که از قدیمى‌ترین بخش‌هاى بازار و مربوط به دوره فتحعلى‌شاه است)، بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار پاچنار.

از بازار تهران چه می دانید؟

بازار همیشه در تحرکات سیاسی قبل از انقلاب اسلامی، نقش پررنگی داشته است. این نقش حتی به پیش از دوران پهلوی هم بر می گردد. زمانی که میدان سبزه میدان در دوره‌هاى مختلف یکى از مراکز مهم مذهبی، اجتماعى و سیاسى تهران بو دو در آن انواع مراسم مذهبى و سیاسى اجرا مى‌شد.

بناى اولیه سبزه‌میدان در سمت شمالى مجموعه بازار مربوط به اوایل دوره صفویه اما در دوره قاجاریه و سال 1268 قمری به دستور امیرکبیر، حاج‌على خان مقدم مراغه‌اى (حاجب‌الدوله) تغییرات عمده‌اى در وضع سبزه‌میدان داد.

در ضلع جنوبى سبزه‌میدان، سردر زیبایى وجود دارد که به راسته‌هاى مختلف بازار راه مى‌یابد. این سردر از دهانه‌هاى اطراف که به مغازه‌ها اختصاص دارد، وسیع‌تر و پرکارتر است.

از بازار تهران چه می دانید؟

بخش‌هاى قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایى آنها از روزنه‌هاى تعبیه شده در گنبدهاى آجرى آن تاءمین مى‌شود. اما بخش‌هاى صدمه‌دیده یا جدید بازار با مصالح جدید و موقتى پوشش یافته و فاقد معمارى در خور توجهى است.

چهار سوق بزرگ که در بازارى به همین نام قرار گرفته فضاى هشت ضلعى است که با گنبد مدور نسبتاً کوتاهى پوشش شده و سطح داخل آن داراى گچ‌کارى است. این بنا در سال 1222 قمری ساخته شده است.

بازار و سراى امیر از دیگر بخش‌هاى جالب توجه مجموعه است که در حدود سال‌هاى 68-1267 قمری از اموال میرزا تقى‌خان امیرکبیر، توسط شیخ عبدالحسین (شیخ‌العراقین) به همراه مسجد و مدرسه‌اى معروف به شیخ عبدالحسین ساخته شده و عواید آن وقف مسجد و مدرسه شده است.

از بازار تهران چه می دانید؟

تیمچه حاجب‌الدوله در کنار مسجد امام قرار دارد و از باارزش‌ترین بناهاى بازار است که در دوره ناصرالدین‌شاه توسط حاج‌على خان حاجب‌الدوله ساخته شده است. در دوره اخیر در فضاى داخلى این بنا، مجموعه تجارى جدیدى ساخته‌اند که اصالت و صورت قدیم بنا را دگرگون کرده است. از بناهاى دیگر بازار، تیمچه مهدیه در ابتداى بازار امیر (کفاشان) است که داراى پوشش عظیم ضربى و یزدى‌بندى عالى است.

بخش گردشگری تبیان


برگرفته از همشهری