درباره پول بیشتر بدانیم
این روزها وجود پدیده ای به نام پول بدیهی و حتی فراتر از آن به تمام معنا ضروری است. اما آیا شما زا تاریخچه پول و تعریف و وظایف دقیق آن آگاهی دارید؟
اقتصاددانان پول را به عنوان وسیله‌ای که به صورت گسترده از مقبولیت برای خرید کالاها و خدمات برخوردار است، تعریف می‌کنند.
پول در مراحل اولیه به صورت کالایی و به اشکال مختلف نظیر نمک، صدف، پوست و ... ظاهر شد.
هرچند که پول کالایی وظایف مربوط به پول را انجام می‌داد، اما افزایش تولید و گسترش بازارهای مصرف ایجاب می‌کرد که وسیله مبادله به شکلی تعیین شود تا علاوه بر پذیرش عمومی از صفت بارز کمیابی نیز برخوردار باشد. خصوصیات یاد شده، بشر را به سمت استفاده از پول فلزی (طلا و نقره) رهنمون ساخت.
از اواخر قرن هیجدهم تا اواخر قرن نوزدهم تسویه معاملات بر اساس این دو فلز انجام می‌شد. البته نحوه استفاده از طلا و نقره برای تسویه مبادلات در همه کشورها یکسان نبود.
در برخی از کشورها فقط از طلا برای مبادله کالا استفاده می‌شد و در برخی دیگر فقط نقره این وظیفه را بر عهده داشت. در تعدادی از کشورها نیز هر دو فلز مذکور هم زمان در مبادلات به کار گرفته می‌شدند.
پول در یک مرحله از سلسله تاریخ تکاملی زندگانی مادی بشر به عنوان یک ضرورت به وجود آمده و به تدریج متناسب با ساختارهای اقتصادی ـ اجتماعی جوامع تحول پیدا کرده و متکامل‌تر و پیچیده‌تر شده است.
به همین دلیل نقش، جایگاه و وظایف آن نیز در طول زمان دستخوش تغییرات بوده و به مرور کامل‌تر گردیده است. تنوع و تطور پول در طول تاریخ به نوعی نشان دهنده ارتقای قدرت خلاقه انسان و توسعه ابزارهای تولید نیز می‌باشد. زیرا با رشد و توسعه جوامع بشری و افزایش تولیدات مادی، پول نیز حسب ضرورت کارکردهای متفاوت پیدا کرد و کارایی اقتصاد را از طریق کاهش هزینه‌های مبادله ارتقا داد.
به همین دلیل نیز پول از منظر اقتصاددانان حوزه وسیع‌تری از وسایل مبادله از جمله چک و پول الکترونیک را در برمی‌گیرد و با اسکناس و مسکوک که نزد عامه مردم به عنوان گزینه‌های منحصر به فرد پول شناخته می‌شوند؛ گسترده‌تر است.
از آنجا که پول الکترونیک عمدتا به عنوان جایگزین وجه نقد در مبادلات نقدی خرد ترویج می‌شود، بسیاری از کشورها حد به نسبت پایینی برای حداکثر مبلغی که می‌تواند توسط مصرف‌کننده نگهداری شود، وضع می‌کنند.
پول، واحدی برای سنجش ارزش.
اولین کارکرد پول واحد حسابداری و یا ملاک سنجش ارزش بوده است. این کارکرد می‌تواند حتی بدون وجود خارجی پول تحقق یابد.پول در نقش معیار ارزش‌گذاری و واحد محاسبه نقش مهمی را در کاهش هزینه‌های مبادلات ایفا می‌نماید. جایگاه و اهمیت پول از این بابت با تصور یک اقتصاد تهاتری و مشکل تعدد قیمت‌ها در چنین اقتصادی، روشن می‌شود.
لذا نقش این کارکرد پول در کاهش هزینه‌های مبادلاتی از طریق حذف تعدد قیمت‌ها برای یک کالای خاص و لحاظ تنها یک قیمت برای آن، نمود دارد.
پول به عنوان واسطه مبادلات.
دومین و مهم‌ترین کارکرد پول، وسیله پرداخت یا واسطه مبادله بودن است. کارکرد واسطه مبادله یا وسیله پرداخت بودن پول، تطابق دو طرفه خواست‌ها را در مبادلات آسان می‌سازد در این صورت پول حتما باید ماهیت بیرونی و واقعی داشته باشد (ولو به صورت حساب‌های بانکی).پول به عنوان وسیله مبادله، زمان انجام مبادلات را کاهش می‌دهد که به نوبه خود به کاهش هزینه‌های مبادله و افزایش کارایی اقتصاد منجر می‌شود.
پول، ذخیره ارزش.
سومین کارکرد پول این است که پول ارزش‌های اقتصادی را ذخیره می‌کند. ذخیره ارزش به این معنی است که ارزشی که فردی با کار خود آفریده با دریافت پول و نگهداری آن، ذخیره می‌شود د. مفهوم ذخیره ارزش را به دو روش یکی بر اساس معنای لغوی آن و دیگری بر اساس معنای اصطلاحی آن توضیح داده‌اند.در مورد اول گفته شده که اگر ما امروز کالایی را بفروشیم و در ازای آن پول دریافت کنیم و این پول را نزد خود نگه داریم تا فردا با آن کالای دلخواه خود را خریداری کنیم، پول در واقع از امروز تا فردا ارزش اقتصادی حاصل از فروش کالا را برای ما ذخیره می‌کند.
تعبیر دیگری برای این مفهوم وجود دارد که می‌گوید : وقتی نااطمینانی و عدم تعادل در اقتصاد بروز کرد و بیکاری در ظرفیت‌ها به وجود آمد و نرخ‌های بازدهی نامطمئن شدند، تقاضای سوداگری پول مطرح و کارکرد ذخیره ارزش برای پول ایجاد می‌گردد.
بنابراین ذخیره ارزش به مفهوم نگهداری پول برای کسب فرصت‌های مناسب برای خرید دارایی‌های مالی و حقیقی می‌باشد. در نتیجه ذخیره ارزش اصطلاحی فقط به نگهداری سوداگرانه پول به منظور کسب فرصت مناسب برای کسب بازدهی بیشتر اطلاق می‌شود.
پول به عنوان یک وسیله مبادله واجد بالاترین درجه نقدپذیری است ولی تبدیل سایر دارایی‌ها (نظیر سهام، طلا یا ملک) به نقدینه مستلزم صرف هزینه اضافی است. در عین حال این کارکرد پول همراه با افزایش نرخ تورم مختل خواهد شد.
پول، معیاری برای پرداخت‌های تاخیری.
از آنجا که در اقتصاد مدرن، پول میان حال و آینده ارتباط برقرار می‌کند، دارای بعد زمانی است و دارای وظیفه چهارمی نیز هست.کارکرد چهارم پول این است که پول معیار پرداخت‌های تأخیری است. یعنی در معاملات بلندمدت مثل استقراض و اعطای وام، واحدهای پولی مبنا قرار می‌گیرد.
برای مثال، وقتی شخصی از یک موسسه مالی وام می‌گیرد، باید مقدار بازپرداخت آن در آینده مشخص و تعیین شود.
اقتصاددانان پول را به عنوان وسیله‌ای که به صورت گسترده از مقبولیت برای خرید کالاها و خدمات برخوردار است، تعریف می‌کنند.
دنیای امروز و پول الکترونیک.
همراه با پیشرفت روز افزون فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و امکانات قابل استفاده برای پرداخت و تسویه الکترونیک وجوه، مفهوم پول الکترونیک در دهه ۱۹۹۰ میلادی مطرح و زمینه معرفی و ارایه آن فراهم گردید.بنابراین، پول الکترونیک از نوآوری‌های مبتنی بر فناوری‌های نوین است که در حوزه پرداخت‌های خرد صورت گرفته است. نوآوری‌های مذکور با اینکه هنوز در مراحل اولیه توسعه خود قرار دارند، این قابلیت را دارند که نقش غالب پول نقد را در پرداخت‌های خرد کمرنگ کرده و مبادلات خرد را برای مصرف‌کنندگان و فروشندگان آسان‌تر و ارزان‌تر کنند.
پول الکترونیک به عنوان مبلغ ذخیره شده به طور الکترونیک در ابزاری مانند کارت تراشه‌دار یا در درایو سخت (هارد) رایانه شخصی تعریف می‌شود (بانک تسویه بین‌المللی، 2003).
پول الکترونیک به عنوان جایگزینی برای اسکناس و مسکوک مطرح می‌شود. هرچند، این ابزار پرداخت بر خلاف اسکناس و مسکوک در موارد موجود تنها یکبار قابل استفاده است (مگر آن که دوباره تمدید اعتبار شود).
تفاوت پول الکترونیک با سایر کارت‌های بانکی و همچنین محصولات دسترسی به حساب مانند تلفن‌بانک، اینترنت بانک و تلفن همراه بانک این است که نیازی به اتصال به حساب‌های بانکی مصرف‌کننده وجود ندارد و همچنین به دلیل برخورداری از تراشه حفظ داده‌ها، نیازی به اتصال برخط (آنلاین) وجود ندارد و تراکنش‌های برونخطی (آفلاین) را ممکن می‌سازد.
این نوع پول می‌تواند جایگزینی برای اسکناس و مسکوک و مکملی برای سایر ابزارهای پرداخت خرد مانند چک و انواع کارت‌های بدهی و اعتباری باشد.
از آنجا که پول الکترونیک عمدتا به عنوان جایگزین وجه نقد در مبادلات نقدی خرد ترویج می‌شود، بسیاری از کشورها حد به نسبت پایینی برای حداکثر مبلغی که می‌تواند توسط مصرف‌کننده نگهداری شود، وضع می‌کنند.
اگر چه در فرآیند توسعه پول الکترونیک، انواع بسیار متفاوتی از محصولات پول الکترونیک با ویژگی‌های مختلف عرضه شده‌اند، اما در طراحی همه آن‌ها سعی شده است تا با دارا بودن ویژگی‌های اسکناس و مسکوک با سهولت و امنیت بالاتری مورد استفاده قرار گیرند.
فرآوری:ریحانه حمیدی فر
بخش اقتصاد تبیان
منبع :همشهری
