توقف صادرات نفت، از چاله به چاه؟
به نظر می رسد پایان مناقشات نفتی ایران و هند با تصمیم بر توقف صادرات نفت ایران به هند نزدیک است. اما آیا این اقدام به نفع اقتصاد کشور است؟
به دلیل تحریم های موجود مبادلات نفتی با ایران نباید در قالب دلار و یا یورو انجام شود. هند به دلیل پذیرش تحریمهای بانکی آمریکا، تاکنون نتوانسته است در برابر نفت خام دریافتی از ایران راهی را برای پرداخت پول بیابد و لذا با وجود ادامه صادرات نفت خام از ایران به هند در چند ماه اخیر، تهران هنوز هیچی مبلغی را بابت این موضوع دریافت نمیکند. تلاش برای پرداخت پول نفت ایران از طریق آلمان نیز به خاطر بعضی از مخالفتها متوقف شد.
بانک مرکزی هند اعلام کرده که قادر نیست برای واردکنندگان نفت از ایران تسهیلات بانکی ارائه کند و واردات نفت از ایران در چارچوب "اتحادیه پایاپای آسیا" به دلیل وضع تحریم علیه ایران صورت نمیگیرد. خرید نفت شامل تحریمهای بینالمللی علیه ایران نیست، اما مبادلات تجاری و همکاریهای بانکی با ایران مشمول این تحریمها است.
بر همین اساس یک مقام مسئول در وزارت نفت از توقف صدور مجوز برای صادرات نفت ایران به هند از اول آگوست ( 10مرداد) در صورت حل نشدن مشکل دریافت پول نفت از هندیها خبر داد.
این مقام مسئول در وزارت نفت با بیان اینکه مجوز صادارت نفت ایران به مقصد پالایشگاههای هند در ماه آگوست هنوز صادر نشده است، گفت: این مجوز باید از سوی وزارت نفت صادر میشد که تاکنون صادر نشده است.
وی افزود: بر این اساس احتمال زیادی وجود دارد که اگر مشکل دریافت پول نفت حل نشود، ایران در ماه آگوست محموله نفتی به هند صادر نکند و پالایشگاههای هند به دلیل نیاز روزانه به محمولههای نفت خام باید به دنبال منابع و کشورهای دیگر برای تامین نفت خام خود بروند.
این منبع آگاه اضافه کرد: ایران با هر یک از پالایشگاههای هندی قرارداد یک ساله فروش نفت دارد که با اعطا نشدن مجوز، این قراردادها متوقف میشوند.
وی در پاسخ به پرسشی در خصوص احتمال شکایت و اعلام خسارت طرف هندی از ایران بر اساس قرارداد دوجانبه تصریح کرد: در قراردادهای نفتی چنین موردی وجود ندارد، ولی ممکن است گفته شود پول خریداران اصلی یعنی پالایشگاهها حاضر و آماده پرداخت است و ایران امکان دریافت آن را ندارد.
خطر مهمتر و بزرگتر آن است که اتفاق هند تعمیم یابد و اندک اندک بقیه مشتریان نفت ایران این سناریو را اجرا کنند. در چنان وضعی ، بدون آن که ایران رسماً تحریم نفتی شود ، عملاً از فروش نفت خود باز خواهد ماند و این پروژه با همکاری عربستان سعودی در تأمین نفت مشتریان ایران ، کامل خواهد شد.
پیش از این نیز یک مقام مسئول در شرکت ملی نفت ایران با تاکید بر اینکه هشدار داده شده به پالایشگاههای هندی درباره قطع صادرات نفت ایران به هند در صورت پیدا نشدن راهحلی در مورد تسویه بدهی نفتی ایران به هند یک هشدار رسمی نبوده است، گفته بود: هشدار ارسال شده برای طرف هندی نامه رسمی شرکت ملی نفت نبوده است؛ در عین حال این هشدار قطع کامل صادرات نفت به هند را مد نظر نداشته و در آن ذکر شده است تنها در ماه آگوست امکان تحویل نفت به هند در صورت عدم تسویه بدهیها وجود ندارد.
بهمنی رئیس کل بانک مرکزی نیز امروز در پاسخ به سؤالی درباره بدهی 9 میلیاردی هند در خصوص مبادلات نفتی به بانک مرکزی گفت: معمولاً پول نفت بین یک تا دو ماه بعد از تحویل مطالبه میشود و در این خصوص نیز مذاکراتی با هند داشتهایم اما باید توجه داشته باشیم که مشکل ما ربطی به سیستم بانکی ندارد و مربوط به مسائل سیاسی است و در این خصوص بحث تحریم هم مطرح شده است که به زودی حل میشود اما رقم بدهی هند به بانک مرکزی 9 میلیارد دلار نیست در حدود 5 میلیارد دلار است.
برخلاف موضوعات منتشر شده که صادرات چند ماه اخیر نفت خام ایران به هند را "مجانی"میدانند؛ چنین چیزی درست نیست. پالایشگاههای دریافت کننده نفت خام ایران، پول آن را پرداخت کردهاند اما نتوانسته اند این پول را به طرف ایرانی منتقل کنند و لذا بدهکار میشوند نه این که نفت مجانی برده باشند.
ایران سالانه حدود 12 میلیارد دلار نفت خام به هند صادر میکند. یعنی ایران بعد از عربستان سعودی بزرگترین تامین کننده نفت خام هند است. بر اساس همین برداشت اشتباه، برخی رسانهها و صاحب منصبان خواستار توقف صادرات نفت خام به هند هستند که این تقاضایی اشتباه است ، چرا که در صورت توقف صادرات نفت خام به هند، 400 هزار بشکه صادراتی به این کشور چه خواهد شد؟ آیا در شرایط فعلی مشتری برای آن پیدا خواهد شد و کشور دیگری پیدا خواهد شد که روزانه 400 هزار بشکه نفت خام از ایران بخرد؟ همه کشورهای متقاضی نفت ، هم اکنون سبد خرید خود را بستهاند و این گونه نیست که اگر به هند نفروشیم ، با صفی از متقاضیانی مواجه میشویم که برای نفتمان سر و دست میشکنند!
در صورتی که چنین اتفاقی رخ دهد؛ قطعا باز پس گیری سهم ایران از صادرات نفت خام به هند حتی بعد از رفع احتمالی مشکلات بانکی، نه تنها کار راحتی نخواهد بود بلکه در شرایط بینالمللی کنونی باید گفت نزدیک به غیرممکن است.
این نکته قابل توجه است که در مقطعی در دهه 70 شمسی، بهای نفت به شدت کاهش یافت و بهای نفت ایران نیز نزدیک ده دلار رسید. در آن مقطع حتی این موضوع مطرح شد که صدور نفت ایران ممکن است بدون سود و حتی ضرر ده باشد ولی با این حال همه صاحبنظران بر ادامه صادرات نفت خام ایران اتفاق نظر داشتند به این دلیل که انصراف ایران از صادرات نفت خام ، مشتریان نفتی را به دیگر تولید کنندگان سوق میدهد.وضعیت فعلی نیز همین گونه است
نفت خام مهمترین سوخت امروز دنیاست و جایگاه استراتژیکی هم در میان کشورهای تولید کننده و هم صادرکننده این ماده دارد. صادرات و واردات نفت خام به طور مستقیم با امنیت انرژی و به تبع آن به امنیت ملی، منطقهای و بینالمللی مرتبط است لذا این کشورها سعی میکنند در زمینه انتقال نفت حداکثر اطمینان خاطر و امنیت را داشته باشند.
ایران و هند ، دو کشور مهم منطقه هستند و لذا هر چقدر مراودات اقتصادی آنها با یکدیگر بیشتر باشد ، از نظر ثبات سیاسی و امنیتی و نیز بسط مراودات جدید اقتصادی شرایط بهتری خواهند داشت.
در صورت تصمیم مقامات ایرانی به توقف صادرات نفت خام به هند به دلیل مشکل بانکی، این موضوع تاثیر بسیار بدی بر دیگر مشتریان نفت ایران خواهد داشت و آنها را به تجدید نظر در قراردادهای نفتی خود با ایران سوق میدهد. به ویژه آن که خواهند دید هند بعد از این اتفاق ، لحظهای هم متضرر نشد و با جایگزینی عربستان به جای ایران ، جریان انرژی را در کشورش تضمین نمود.
با توجه به آنچه ذکر شد ، در صورت قطع صادرات نفت ایران به هند ضربهای سنگین اقتصادی و روانی متوجه صنعت نفت ایران خواهد شد که باید از آن دوری کرد. همچنین نهایت هدف آمریکا و غرب از تحریم ایران نیز رسیدن به همین نقطه توقف فروش نفت ایران است.
هشدار ارسال شده برای طرف هندی نامه رسمی شرکت ملی نفت نبوده است؛ در عین حال این هشدار قطع کامل صادرات نفت به هند را مد نظر نداشته و در آن ذکر شده است تنها در ماه آگوست امکان تحویل نفت به هند در صورت عدم تسویه بدهیها وجود ندارد.
لذا لازم است مسوولان در تمهید راههایی برای وصول حقوق مالی ایران ، مانند انتقال پول نفت از هند به حساب کشورهایی که ایران از آنها واردات دارد و نظایر آن شوند.
به علاوه ، خطر مهمتر و بزرگتر آن است که اتفاق هند تعمیم یابد و اندک اندک بقیه مشتریان نفت ایران این سناریو را اجرا کنند. در چنان وضعی ، بدون آن که ایران رسماً تحریم نفتی شود ، عملاً از فروش نفت خود باز خواهد ماند و این پروژه با همکاری عربستان سعودی در تأمین نفت مشتریان ایران ، کامل خواهد شد.
به عبارتی به نظر می رسد که قطع صادرات نفتی ایران به هند مصداق از چاله به چاه افتادن باشد و عواقب بسیار بدی به همراه داشته باشد. لذا جا دارد مسوولان کشور با دوراندیشی ، مانع از محاصره نفتی نانوشته ایران شوند و فکری برای تعاملات بانکی با مشتریان نفتی کشور نمایند.
بخش اقتصاد تبیان
منابع:خبرآنلاین ،عصرایران ،خبرگزاری فارس
لینک های مرتبط: