اثرات مخرّب تطبیق و مصداق سازی

نقد و بررسی مستند ظهور بسیار نزدیک است(21)

دوازدهمین ایراد اساسی که برای مستند «ظهور بسیار نزدیک است» مطرح شد، «مصداق تراشی و تطبیق سازی بی دلیل و بدون پشتوانه» بود. در پی این بحث به اثرات مخرب تطبیق های پی در پی و مصداق یابی های متناوب خواهیم پرداخت:

اثرات مخرّب تطبیق و مصداق سازی

مساله مهدویت یکی از مهمترین عقاید شیعه است که از شیعیان، افرادی سرزنده و پرتکاپو ساخته است و شادابی و طراوت دائمی را در جامعه شیعی به ارمغان آورده است. اعتقاد به ظهور امام عصر عجّل الله تعالی فرجه الشریف چنان قدرت و صلابتی به شیعیان بخشیده که دشمنان اسلام نیز یکی از رموز موفقیت شیعه را در این باور بزرگ دانسته اند. (فرانسیس فوکویاما، بازشناسی هویت شیعه، کنفرانس صهیونیستی اورشلیم). بنابراین مسلم است که ضربه زدن به این اعتقاد سترگ، پیامدهای مخرب بزرگی را به دنبال خواهد داشت و آرزوی قلبی همه دشمنان دیرینه اسلام خواهد بود.

یکی از اموری که می تواند ضربه سختی به فرهنگ مهدویت وارد سازد، تطبیق سازی و مصداق یابی نشانه های ظهور است. اما سخن در مورد تطبیق قطعی نیست. چراکه ممنوعیت آن به خاطر روایات نکوهش توقیت، چنان روشن است که بر هیچ کس پوشیده نیست. بلکه سخن در مورد تطبیق احتمالی است که می تواند تاثیرات مخربی را بر فرهنگ مهدویت وارد سازد.

تطبیق احتمالی اگر رواج پیدا کند و در جامعه تبدیل به یک مساله عادی شود، تطبیق های پی در پی را به دنبال خواهد داشت که مسلما پیامدهای مخرب زیر را با خود خواهد آورد:

البته پیش از بررسی این موضوع باید گفت که تطبیق های این مستند همچنانکه گفته شد، از دایره احتمالات خارج است و شامل ممنوعیت تطبیق قطعی می باشد. اما به دلیل ادعای کارگردان این مستند مبنی بر احتمالی بودن تطبیق های این فیلم و همچنین ادعای اینکه «تطبیق احتمالی اگر صحیح هم نباشد، هیچ فاجعه ای رخ نمی دهد»، پیامدهای مخرب تطبیق احتمالی را مرور خواهیم کرد.

این پیامدهای مخرب عبارتند از:

1ـ تضعیف اعتماد مردم همه ما می دانیم، تا زمانی که دوران ظهور فرا نرسیده باشد، تمامی مصداق یابی های مرتبط با آستانه ظهور، خلاف واقع خواهد بود. بنابراین اگر چنین مصداق یابی هایی، هر چند سال یک بار صورت پذیرد و در اختیار عموم مردم قرار گیرد و در نهایت پس از مدتی روشن شود که این تطبیق ها غیر واقعی بوده، بی اعتمادی مردم به نشانه های ظهور و حتی اصل مساله ظهور را به همراه خواهد داشت.

تطبیق های پیاپی و غیر واقعی، نتیجه ای همانند جریان چوپان دروغگو خواهد داشت. مردم در دفعات ابتدایی شوق و ذوقی فراوان پیدا می کنند و آستانه ظهور را دست یافتنی می انگارند. اما وقتی به دفعات، دیدند که این تطبیق ها با دلایل و شواهدی که در پشت سر داشت، تو خالی و پوچ درآمده است، دیگر به اصل ظهور هم بی اعتماد خواهند شد.

در چنین شرایطی اعتماد عموم مردم به دیگر سنت های الهی هم تضعیف خواهد شد و امیدواری مردم به آینده روشن مهدوی لطمه ای جدّی خواهد خورد. بیان احتمالی این تطبیق ها هم تنها می تواند از بار تخریبی چنین حرکت هایی کم کند و شدت آن را بکاهد.

اما آنچه که در پس اندیشه مردم باقی می ماند یک سوال است که ممکن است همانند یک بیماری مسری به جان عقایدشان بیافتد و از درون، ساختمان فکریشان را ویران سازد. سوال این است که آیا خود موعود هم همانند مصادیق این نشانه ها غیر واقعی و تخیلی است؟ آیا ممکن است که پس از چندی روشن شود که همه این حرف ها سرشته بوده است و مهدویتی در کار نباشد؟ آیا اصل مهدویت نیز همانند این نشانه ها خلاف واقع نیست؟

2ـ زمینه ای برای انکار مهدویت عدم وقوع نشانه های تطبیق شده، جدای از آنکه اعتماد مردم را نسبت به اصل مهدویت سست می کند، مخالفان را نیز فراروی ما قرار خواهد داد و انکار اصل مهدویت را در پی خواهد داشت.

همانطور که می دانیم مخالفان شیعه چشمانشان را تیز کرده اند تا از هر مساله ای برای ضربه زدن به این فرهنگ ناب بهره گیرند. بنابراین برای چنین گرگ هایی، تطبیق های به وقوع نپیوسته، بهترین دست آویز برای انکار اصل مهدویت خواهد بود. وقتی نشانه های آمدن کسی اینقدر سست و دست نیافتنی باشد، آمدن خود او هم به راحتی زیر سوال خواهد رفت!

آیت الله العظمی مکارم شیرازی در بند 4 نامه ای که در پاسخ به جمعی از فضلای حوزه علمیه قم درباره مجموعه مذکور، داده اند، چنین می نویسند:

«این‌گونه تطبیقات غیر کارشناسانه هرگز حجت شرعى نمی شود و نشر آنها سبب اشتباه و انحراف گروهى خواهد شد و حربه دست دشمنان براى انکار اصل این موضوع مقدس می دهد ـ همان‌گونه که داده است ـ و مسئولیت سنگینى در پیشگاه الهى دارد.»

3ـ دلسردی و ناامیدی منتظران اگرچه دنبال کردن نشانه های ظهور و یافتن اشخاص و حوادث منطبق با آن، در ابتدا شور و شعفی وصف ناپذیر در دل ایجاد می کند و قرار گرفتن در دوران ظهور را نوید می بخشد، اما ناکامی های پی در پی در رسیدن به این تطبیق ها ضربه سختی به امیدواری و سرزندگی مردم خواهد زد.

یکی از پیامدهای بسیار بزرگ فرهنگ مهدویت، امیدواری و امید بخشی است. اما نه امیدی کاذب و مخرب. بلکه امیدی راستین و سازنده.

باید گفت که چنین تطبیق هایی اگرچه در ابتدا بذر امیدی پوچ و کاذب را در دل می کارند، اما پس از چندی با روشن شدن واقعیت، ثمره ای جز دلسردی و سرخوردگی نخواهند داشت. گویا که تنها حاصلی که چنین تطبیق هایی به بار آورده ناامیدی کسانی خواهد بود که دل به آمدن بسیار نزدیک حضرت، خوش کرده اند و گذر زمان، ظهور حضرت را برایشان به مساله ای دست نایافتنی مبدل کرده است. بنابراین ثمره نامیمون پی گیری افراطی نشانه های ظهور، «کاهش امید به فرج» خواهد بود که این با هدف اصلی ظهور در تعارض است.