نگرشی نو در رهبری آموزشی
یکی از اصول رهبری آموزشی، تمرین «پذیرا بودن» نسبت به دیگران است.
پذیرا بودن، عبارت است از تمایل فرد به فکر کردن در مورد پیامدهای اقدامی که از خود نشان می دهد.
پذیرش همکاری از طرف هر فرد، قطع نظر از موفقیت های پیشین یا موقعیت فعلی، مستلزم ایجاد فضای باز برای تعامل، شرایط مساعد برای اظهار نظرها و پذیرش ایده های کارشناسی آن هاست.
وقتی پذیرفتن آرای دیگران را تمرین می کنیم، سعی داریم پیش فرض ها و دیدگاه شخصی خود را موقتاً کنار بگذاریم تا آن چه را که دیگران ارائه می کنند، به طور کامل مورد توجه قرار دهیم.
پذیرش این راهکار برای آن دسته از رهبران آموزشی که مطابق دیدگاه سنتی در به کرسی نشاندن ایده ی خود اصرار می ورزند یا عادت به برتری در محاوره دارند، ساده نیست.
ولی برای آن دسته از رهبران آموزشی که می پذیرند به جای حرف زدن، به سخنان سایرین گوش فرا دهند و در واقع، مصمم هستند که تشریک مساعی با دیگران را به سخن گویی و طرح افکار و اعمال بی رویه ترجیح دهند، با شور مضاعفی مورد توجه قرار خواهد گرفت.
علاقه ی ما به «پذیرا بودن» به عنوان نگرشی در رهبری آموزشی، در درجه ی اول ما را به فکر کردن درباره ی گردهمایی های عمومی تشویق می کند.
در واقع، جلسات عمومی، «پذیرا بودن» را ایجاب می کند و «پذیرا بودن»، نقش نماد شاخص در مشاوره گروهی کارامد را بازی می کند.
آن دسته از رهبران آموزشی که پذیرا بودن را از طریق ممارست فرا گرفته اند، وقتی افراد مجموعه ی خود را برای بحث، تفکر و اتخاذ تصمیم های ضروری، به جلسه ای عمومی فرا می خوانند، مجال ابراز عقیده و استفاده از افکار همگان را فراهم می سازند. این گونه رهبران آموزشی معتقدند، که هر فرد درون سازمان، مطالب با ارزشی برای عرضه به دیگران دارد. بنابراین، مشارکت در بعضی از امور، در سایه ی التزام به گروه، برا ی فرد امکان پذیر است. این الگوی تربیتی بر این فرض استوار است که افراد احساس تعلق را به گروه تعمیم دهند و از این رهگذر، به مشارکت با یکدیگر به عنوان یک باور ترغیب شوند. این باور، خود موجب واکنش خلاقانه ی آن ها در برابر این چالش می شود که عمیق تر بیندیشند و متهورانه تر عمل کنند.
«پذیرا بودن» ناظر بر این دیدگاه است که...
اگر رهبران آموزشی، موقعیت های مناسبی برای ایجاد حس مشارکت فراهم نکنند، آن مجموعه تقریباً به طور کامل افت خواهد کرد. البته برای چشم اندازی که ترسیم شد، بحران ها ی احتمالی نیز قابل پیش بینی است؛ به خصوص، در مورد ایده های خام. ولی باتمرین پذیرا بودن، در اغلب مواقع، این انتظار می رود که آگاهی کسانی که مایل اند در آن تجربه مشارکت کنند، پر بارتر شود.
مزایای پذیرا بودن
ماکس دوپری در کتاب خود با عنوان «هدایت بدون اجبار»، معیارهای «پذیرا بودن» را با فرجامی نه چندان خوشایند، تصویر می کند. وی هم چنین از سازمان «بسته» با تأسف و از سازمان «باز» به عنوان بر آورنده ی انتظارات کلان یاد می کند.
در محیط های بسته، از ایجاد فرصت هایی که در آن، افراد آموخته های خود را به یکدیگر منتقل کنند، خودداری می شود. اگر افراد نتوانند با یکدیگر تجربیات مشترکی داشته باشند، رشد اجتماعی متوقف خواهد شد و انگیزه ی یادگیری تحلیل خواهد رفت.
در جوامع و سازمان بسته، پتانسیل موفقیت و میزان علاقه مندی افراد در سطح نازلی است.
اگر رهبران آموزشی این قابلیت را داشته باشند که شرایط و تشکیلات سازمانی را به گونه ای مهیا کنند که امکان ابراز ایده های نو و نتایج پیش بینی نشده ی آن به وجود آید، فرصت های یادگیری رو به ازدیاد خواهد رفت.
«پذیرا بودن» موجب می شود تا ابتکارات نامرسوم با فراهم شدن فرصت لازم، امتحان خود را به خوبی پس بدهند.
به عبارت دیگر، در افراد تحرک لازم برای تفکر درخارج از حوزه ی سازمانی فراهم شود و این شرایط، قابلیت هایی را که در گذشته بی ارزش قلمداد یا از آن پرهیز می شد، آشکار می کند. مهم تر از این، «پذیرا بودن»، محیطی را برای استقبال از نظرات مخالف فراهم می کند و تفاوت نقطه نظرهای متقابل، خود شاهد این مدعاست.
وجود این تفاوت ها موجب تفکر و عمل خلاق می شود و این فرصت را برای افراد به وجود می آورد تا روش های متفاوتی را بررسی کنند و اقدام به آن را بیازمایند.
مشکلات و مخاطرات تمرین پذیرا بودن
یکی از تهدیدهای جدی که متوجه «پذیرا بودن» است، ترغیب ایده های زیان بار است. بنابراین، یکی از توصیه ها در مورد «پذیرا بودن»، این است که باید نسبت به ایده های متفاوت، به یک میزان پذیرا بود.
باشمایی که ترسیم کردیم، «پذیرا بودن» به واقع رهبران آموزشی را نسبت به تأیید وتکذیب آرا محق نمی شمارد.
کم توجهی به اصول به هنگام تنش یا در رویدادهای کلیشه ای، طبیعی و در واقع اجتناب ناپذیر است.
همین طور اگر دیدگاهی، بی درنگ و به محض بیان شدن پذیرفته شود – خواه به صورت انفرادی و خواه جمعی – به شدت زیان بار خواهد بود و زمانی که این امر رایج شود، تشدید اختلاف و انزجار را به دنبال خواهد داشت و تعامل با نظرات مخالف، به طور کلی تحلیل خواهد رفت. این امر، لازمه ی پنهان کاری محتاطانه و منزوی کردن دیدگاه مخالف است.
البته «پذیرا بودن» در عمل، موجب واکنش قاطع به عقاید انزجار آور می شود، ولی این غالباً کافی نیست، زیرا هیچ تضمینی وجود ندارد که هر گونه واکنش، کاری از پیش ببرد. همین طور، آسیب های کوتاه مدت از یک مجموعه ی کوچک می تواند ویرانگر و جبران ناپذیر باشد.
مشکل دیگر سر راه «پذیرا بودن»، تأثیر پذیری سنت های مرسوم و نقطه نظرهای عامیانه از صراحتی است که در ترغیب این دیدگاه وجود دارد.
اگر تدابیر عقیدتی به نتیجه ای درست بینجامد، ابراز آزادانه ی دیدگاه ها، تمایل به پا فشاری بر عقیده ی رایج و اجماع بر رأی پیشین را تقویت می کند.
از آن جا که پذیرا بودن می تواند موجب به تأخیر افتادن پیشرفت و تحرک مقطعی شود، به یک مفهوم داشتن حساسیت و درایت و استقبال از نقطه نظرات متفاوت را به دنبال دارد. این نقطه نظرها ممکن است حتی نامربوط و نامناسب باشند.
هر رهبر آموزشی که به پذیرا بودن متعهد باشد، باید احتمال دهد که در این فرایند مشورتی تأخیر افتد و یا قضاوت نهایی دچار وقفه شود.
حفظ روحیه ی پذیرندگی در مذاکرات، نه تنها موجب گوش فرا دادن به هر شرکت کننده است، بلکه این اطمینان را به ما می دهد که هر شرایط غیر مترقبه ای را به شکل غیر قابل باوری تحلیل و حتی خنثی کنیم. داشتن این روحیه، بر اخلاق فرد تأثیر می گذارد و کاهش در شتاب بی مورد را سبب می شود.
ازقضا، امتناع از همراهی با کسانی که معتقدند با گفتن نقطه نظرهای دیگران ممکن است تصمیم مهمی به تعویق افتد یا شاهد مباحثه ای ملال آور باشیم، موجب تضعیف تبلیغ برای «پذیرا بودن» می شود.
رشد آموزشی
مرکز یادگیری سایت تبیان - گردآورنده : شکوفه باصری
تنظیم: یگانه داودی
