دعای صبح و شام ماه رجب/صوتی

ماه رجب هفتمین ماه از ماههای قمری، ماهی بسیار شریف و از ماههای حرام است. رجب نام نهری است در بهشت که از عسل شیرین‌تر و از شیر سفیدتر است و هر کس در این ماه روزه دارد، از آن نهر آب می نوشد. به ماه رجب، رحب الأصب، یعنی ماه ریزش رحمت خداوند بر مردم نیز می‌گویند.

امام صادق علیه السلام فرمودند در ماه رجب بعد از نمازها این دعا را بخوانید.

یا مَنْ اَرْجُوهُ لِكُلِّ خَیْرٍ     

اى کسی كه براى هر خیرى به او امید دارم

و َآمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ كُلِّ شَرٍّ         

و از خشمش در هر شرى ایمن هستم

یا مَنْ یُعْطِى الْكَثیرَ بِالْقَلیلِ     

اى کسی كه عطاى بسیار می دهد در برابر طاعت اندك

یا مَنْ یُعْطى مَنْ سَئَلَهُ 

    اى کسی كه عطا كنى به هر كه از تو درخواست کند

یا مَنْ یُعْطى مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً

ای کسی كه عطا كنى به كسى كه از تو درخواست نکرده و نه تو را بشناسد، از روى نعمت بخشى و مهرورزى

اَعْطِنى بِمَسْئَلَتى اِیّاكَ جَمیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمیعَ خَیْرِ الاْخِرَةِ

عطا كن به من به خاطر درخواستى كه از تو كردم همه خوبى دنیا و همه خوبى و خیر آخرت را

وَاصْرِفْ عَنّى بِمَسْئَلَتى اِیّاكَ جَمیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَ شَرِّ الاْخِرَةِ

و بگردان از من به خاطر همان درخواستى كه از تو كردم همه شر دنیا و شر آخرت را

فَاِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ ما اَعْطَیْتَ

زیرا آنچه تو دهى چیزى كم ندارد (یا كم نیاید)

وَ زِدْنى مِنْ فَضْلِكَ یا كَریمُ

و بیفزا بر من از فضلت اى بزرگوار

در این هنگام امام صادق علیه السلام محاسن شریف خود را در پنجه دست چپ خود گرفت و این دعا را با حالت التجا و تضرّع خواند در حالی که به حركت دادن انگشت سبّابه دست راست خود را تکان می داد.

یا ذَاالْجَلالِ وَالاِْكْرامِ   

اى صاحب جلالت و بزرگوارى

یا ذَاالنَّعْماَّءِ وَالْجُودِ

اى صاحب نعمت و جود و بخشش

 یا ذَاالْمَنِّ وَالطَّوْلِ

ای صاحب منت

حَرِّمْ شَیْبَتى عَلَى النّارِ

حرام كن محاسنم را بر آتش دوزخ 

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «ماه رجب برای امت من «ماه استغفار» است. رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است.

نکاتی درباره ی دعای رجبیه

یکی از اعمالی که در ماه شریف رجب، پس از هر نماز واجب، معمولا انجام می گیرد،دعای «یامن ارجوه ...» است.

در ابتدا، اصل دعا را نقل می کنیم. ماخذ اصلی دعای «یامن ارجوه » کتاب اقبال سیدبن طاووس است. در آن جا آورده است:

« و من الدعوات کل یوم من رجب، ماذکره الطرازی ایضا، فقال: دعاء علمه ابوعبدالله(علیه السلام) محمدا السجاد -و هو «محمدبن ذکوان » یعرف بالسجاد. قالوا: سجدو بکی فی سجوده حتی عمی.- روی ابوالحسن علی بن محمدالبرسی،(رحمهماالله )، قال: اخبرناالحسین بن احمدبن شیبان، قال: حدثنا حمزه بن القاسم العلوی العباسی، قال: حدثنا محمدبن عبدالله بن عمران البرقی، عن محمدبن علی الهمدانی،قال: اخبرنی محمد بن سنان، عن محمدالسجاد فی حدیث طویل، قال: قلت لابی عبدالله(علیه السلام): جعلت فداک! هذا رجب. علمنی فیه دعاءا ینفعنی الله به.

قال: فقال لی ابوعبدالله(علیه السلام): اکتب «بسم الله الرحمان الرحیم »! وقل فی کل یوم من رجب صباحاو مساءو فی اعقاب صلواتک فی یومک ولیلتک: «یامن ارجوه...».

قال: ثم مر ابوعبدالله(علیه السلام) یده الیسری، فقبض علی لحیته و دعا بهذا الدعاء و هویلوذ بسبابته الیمنی، ثم قال بعد ذلک: «یا ذالجلال والاکرام...». و فی حدیث آخر: ثم وضع یده علی لحیته و لم یرفعها الا و قد امتلاظهر کفه دموعا. (1)

این روایت را، علامه ی مجلسی و محدث قمی، به گونه زیر ترجمه کرده اند:

1 - علامه مجلسی:

به سند معتبر، منقول است که محمدبن ذکوان به خدمت حضرت صادق(علیه السلام) عرض کرد که:

فدای تو شوم! این، ماه رجب است. مرا دعایی تعلیم نما که حق تعالی، مرا، به آن نفع ببخشد. حضرت فرمودند که: «در هر روز ماه رجب، در صبح و شام و بعد از نمازها در شب[بخوان]: «یا من ارجوه لکل خیر...». پس، حضرت محاسن مبارک خود را به دست چپ گرفتند و انگشت سبابه ی دست راست خود را به جانب چپ و راست حرکت می دادند و با انکسار و شکستگی تمام، این دعا را حضرت می خواندند: «یا ذالجلال ...» و دست از ریش مبارک خود بر نداشت تا از آب دیده ی مبارک اش، تر شد. (2)

2 - محدث قمی: سیدبن طاووس، روایت کرده است از محمدبن ذکوان -که معروف به سجاد است ،برای آن که آن قدر سجده کرده و گریست در سجود، که نابینا شد- که گفت: عرض کردم به حضرت صادق(علیه السلام): فدای تو شوم! این، ماه رجب است. تعلیم نما مرا دعایی در آن، تا حق تعالی، مرا، به آن، نفع بخشد. حضرت فرمود: بنویس «بسم الله الرحمان الرحیم »! و بگو در هر روز از رجب، در صبح و شام و در عقب نمازهای روز و شب: «یامن ارجوه لکل خیر...».

راوی گفت: پس گرفت حضرت، محاسن شریف خود را در پنجه ی چپ خود و خواند این دعارا به حال التجاو تضرع به حرکت دادن انگشت سبابه ی دست راست. پس گفت بعد از آن: یا ذالجلال والاکرام... .

نکاتی درباره ی قرائت این دعا

1 - «بسم الله الرحمان الرحیم » جزو دعا نیست، بلکه ذکر آن، به جهت استحباب شروع هر کار ارزشمندی با بسمله است.

2 - این دعا، در هر موقع از روز و شب و بعد از هر نماز - چه واجب و چه مستحب می توان خواند. از این سفارش، اهمیت دعای مذکور، معلوم می شود.

3 - لفظ «جمیع » در قبل از «شر» در عبارت و شر الاخره » -هر چند به عنوان نسخه ی بدل- وجود دارد.

4 - درباره ی زمان به دست گرفتن محاسن ، دو احتمال وجود دارد:

احتمال نخست این است که از ابتدای دعا، باید محاسن را به دست چپ گرفت، یعنی، منظور از «الدعاء» در «...و دعابهذا الدعاء»، همان «یا من ارجوه...» تا پایان دعا باشد و نه دعای «یاذالجلال و الاکرام ...».

احتمال دوم، این است که مقصود از «الدعاء» را در «دعا بهذاالدعاء»، قسمت «یاذالجلال والاکرام... می باشد و «ذلک » را در «ثم قال بعد ذلک » به در دست گرفتن محاسن » برگردانیم.

علامه ی مجلسی، رضوان الله علیه، همان طوری که ترجمه اش نشان می دهد، احتمال دوم را قبول دارد. و ظاهرا همین احتمال دوم درست تر باشد.

انتهای دعا; یعنی،«حرم شیبتی علی النار» نیز موید درستی احتمال دوم است.

5 - از مجموع روایات استفاده می شود که، «محاسن را به دست گرفتن» و «انگشت سبابه ی دست راست را حرکت دادن حالتی بوده است که در آن هنگام، به حضرت امام صادق(علیه السلام) دست داده است و نه این که جزئی از دعای «یامن ارجوه » باشد.

البته، اگر کسی، با دقت و تامل، در محتوای این دعا بنگرد، چه بسا، از او نیز این حالت، سر زند.

به خداوند امیدوار باشیم!

یکی از ماه هایی که با ورود به آن احساس امنیت و آرامش بیشتری می کنیم ، ماه رجب است . در حقیقت آدمی با ورود به رجب تنها و تنها از خداوند توقع و درخواست خیر و نیکی دارد و این ها همه در دعاهای رجب مخصوصاً دعای معروف آن جلوه گری می کند ؛ «یا من ارجوه لکل خیر» ، «و امن سخطه عند کل شر» اگر کمی دقت کنیم خواهیم دید که بعضی وقتها بعضی فرصتهایی که در ماه رجب وجود دارد ، در خیلی از شب های مهم سال خبری از آنها نیست .

«یا من یعطی الکثیر بالقلیل» شما کاه که می برید ، به جایش کوه می دهد . این خدا خدایی است که وقتی برایش کم هم ببری ، عکس العملش چندین برابر عمل بنده خواهد بود . تنها کافی است که بفهد او را می خواهید و عاشقش هستید .

این ماه ماهی است که باید به خداوند از همه ی اوقات دیگر بیشتر امیدوار بود چرا که او ؛ «یا من یعطی من سئله» کسی است که هر کس در این ماه او را صدا بزند بی جواب نخواهد بود و خداوند جوابش را خواهد داد .

«یا من یعطی من لم یسئله » حتی این ماه به قدری ارزش و مقام در پیشگاه خداوند دارد که اگر یه وقتی توی ماه رجب کسی فراموش کنه که در این ماه خواسته ای از خدای خودش داشته باشه ،خداوند تبارک و تعالی به او عنایتی خواهد کرد .

«و من لم یعرفه» دامنه ی این ماه باز است ؛ به طوری که حتی کسانی هم که خدا را نمی شناسند و از او سراغ گیری نمی کنند ، خداوند به برکت این ماه عزیز به آنها رو می کند و الطاف خود را از آنها دریغ نمی کند .

درهای رحمت خداوند باز است!

«اعطنی بمسئلتی ایاک» یکی از خواسته های ما در این دعای ماه رجب این است که ؛ خدایا حال که خود درهای رحمتت را باز کرده ای ودستور العمل داده ای که درهای رحمت باز است و هرکس هرچه می خواهد از این رحمت من استفاده کند ما هم آمده ایم تا در این خوان رحمت الهی بهره بریم .

خواسته ی ما این است ؛

«جمیع خیر الدنیا و جمیع خیر الاخره» هر چه خوبی توی دنیا و هرچه خوبی در آخرت است را به ما ارزانی فرما .

اگر توی کل دعاهای ماه رمضان حتی شب قدر هم بگردیم ، این جمله را پیدا نخواهیم کرد ؛ به عبارتی می توان گفت که ماه رجب ماه انسان های زرنگ و تیز هوش است که بتوانند از آن به بهترین نحو بهره برداری کنند .

در ادامه ی دعا برای آن که دعا را دو قبضه کنیم در خواست دیگری داریم :

«وصرف عنی بمسئلتی ایاک جمیع شر الدنیا و شر الاخره» خدایا من مشکلات دنیا و آخرت را نبینم .

« صرف» یعنی روی برگرداندن . در این دعا از خداوند می خواهیم که رویمان از مشکلات دنیا و آخرت برگردانده باشه و هیچ کدام را نبینیم.

چرا از خداوند چنین درخواستی داریم؟

«تحننا منه و رحمه» چرا که خود خداوند بیان کرد که این ماه ، ماه منت گذاشتن ، نرم گرفتن ، آروم بودن ، چشم پوشی کردن ، گذشتن ، بخشیدن خروار به دینار ، بخشیدن کوه به کاه است .

«فانه غیر منقوص ما اعطیت و زدنی من فضلک یا کریم» برای اینکه اگر از در خانه ی خدا چیزی گرفتیم ، سر سوزنی از اعطا کننده کم نمی شود .

ما بنده ها اگر در خونه کریم ترین کریمان بریم ، اگر فقط یک ریال به ما کمک کنند ؛ یک ریال از اموالش کم می شه ، اما در خونه خدا که میریم و از اون خواسته ای داشته باشیم و بگیریم ، از او هیچی کم نمیشه.

دوستای عزیزم بیایید در این ماه عزیز بنشینیم و خیلی راحت با خدای خودمون صحبت کنیم و بگیم: اومدم غرق در گناهم ، و هیچی نیاورده ام ،تنها امیدم آن است که ؛

اولاً : تمام گناهانم پاک شود ، ثانیاً : همه چیز اعم از دریافت خوبی ها ی دنیا و آخرت و روی گردانی از بدی ها و مشکلات آن را مشمول حال من قرار دهی و مطمئن باشیم که بی جواب نخواهیم ماند .

سعی کنیم قدر این ماه را بدانیم و ارزان از دستش ندهیم .

پی نوشت ها:

1- الاقبال، ج 3، ص 211.

2- زادالمعاد، تصحیح میرزا علی آقا شیرازی، صص 8-9.

فرآوری : زهرا اجلال

گروه دین تبیان

منابع:

شیخ عباس قمی ، مفاتیح‏الجنان

سایت حوزه

مقاله " سیدحسین شیخ الاسلامی "

سخنرانی حجت الاسلام سید محمد انجوی نژاد

دعا با صدای امیررضا عرب