لعن و نفرین؛ چرا و چگونه؟!

آیا تاکنون به این اندیشیده اید که با وجود اینکه اسلام دین رحمت و مهربانیست ، چرا لعن و نفرین نسبت به دشمنان را جایز دانسته و در برخی از زیارات ائمه ، ازجمله زیارت عاشورا ،لعن به دشمنان را،نه یکبار،بلکه صدبار توصیه کرده اند؟  آیا لعن و نفرین تأثیر بدی در روح انسان نمی گذارد؟ بهتر نبود بجای طلب شر کردن برای کسی ، برای او طلب آمرزش و خیر کنیم ؟

در ابتدا به تعریف جامعی از لعن می پردازیم . راغب اصفهانی لعن را به معنای راندن و دور کردن همراه با ناخوشنودی و ناراحتی دانسته است ؛ چنانکه لعن ازجانب خدا بمعنای قطع رحمت و توفیق دنیوی و عذاب اخروی است.لعن توسط انسان نوعی دعای شرّ وبدخواهی برای دیگری می باشد.

در آیات قرآن گاهی به مواردی بر می خوریم که گروه یا فرد مشخصی مورد لعن و نفرین قرار داده شده اند که در اینجا تنها بطور خلاصه به آن اشاره می کنیم:

1. آزار دهندگان خدا و رسول خدا گروهی از ملعونان هستند ؛«إِنَّ الَّذینَ یُؤْذُونَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذابًا مُهینًا ؛ همانا كسانى كه خداوند و رسولش را اذیت مى‌كنند خداوند آنهارا دردنیا وآخرت لعنت مى‌فرستد ازرحمت خود دورساخته و براى آنها عذاب خوار كننده‌اى مهیا كرده است.»(احزاب،57)

2. ستمگران دسته دیگری از لعن شدگانند و خداوند می‌فرماید: «فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللّهِ عَلَی الظّالِمینَ ؛ پس ندا داد ندا دهنده‌اى در بهشت كه لعنت خداوند بر ستمگران باد.»(اعراف،44)

«یَوْمَ لا یَنْفَعُ الظّالِمینَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّارِ؛ در آن روز ستمكاران را پوزششان سود ندهد و براى آنها خشم و لعنت و منزلگاه بدى مهیا شده است.»(غافر،52)

3. فسادگران در زمین « وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولآءِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّارِ ؛ و فساد مى‌كنند در زمین، برایشان لعنت است و بد جایگاهى.»(رعد،25)

4.دروغ گویان «وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَری عَلَی اللّهِ كَذِبًا أولآءِكَ یُعْرَضُونَ عَلی رَبِّهِمْ و یَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذینَ كَذَبُوا عَلی رَبِّهِمْ أَلا لَعْنَةُ اللّهِ عَلَی الظّالِمینَ ؛وكیست ستمكارتر ازآنكه برخدادروغ بندد،آنان عرضه مى‌شوندبرپروردگار خویش وشاهدان مى‌گویند: اینهایند، آنان كه برپروردگار خویش دروغ بستند، همانا لعنت خداوند بر ستمكاران باد. »(هود،18)

آیات عدیده ای در قرآن باموضوعیت لعن ونفرین بیان شده که بجهت دوری از إطاله ی کلام ازبیان آن خودداری میکنم . وامانکته مهمتر اینست که قران کریم باچه معیاری برخی افرادر امورد لعن و نفرین قرار داده است .

معیار قرآن در لعن افراد

و امانکته مهمتر اینست که قرآن کریم باچه معیاری برخی افراد راموردلعن ونفرین قرارداده است.

از آنچه درباره لعن افراد و گروه‌ها در قرآن‌كریم بیان شد وجود ویژگی های زیر در این افراد است که این افراد را مستحق لعن و نفرین می گرداند :

تمرد، لجاجت و عدم اطاعت دستورات الهى، پنهان كردن حقایق، آزار و اذیت پیامبر(صلی الله علیه وآله)، ستم و ستمگرى، فسادگرى در زمین، دروغ بر خداى بزرگ و نسبت فحشا به كسى معیارهای لعن در قرآن بیان شده است.

تحریف و دگرگونى در كتاب‌هاى الهى؛ تكذیب قضا و قدر الهى؛ دگرگونى در سنّت رسول خدا؛ حلال شمردن چیزهایى كه خداوند درباره عترت پیامبر(صلی الله علیه وآله) حرام كرده است؛ تلاش در جهت عزیز نمودن كسانى كه خداوند آنان را ذلیل كرده و یا ذلیل كردن كسانى كه خداوند عزیز كرده است؛ حلال شمردن محرمات خدا؛نسبت كفربه مؤمنان؛بدعت گذاران؛ تصرف سرمایه‌هاى عمومى مسلمانان. در روایات نیز معیارهاى لعن بیان شده است.

فلسفه و دلیل لعن کردن

با نگاهی به جنبه های اعتقادی و دینی اسلام می توان به این نتیجه دست یافت که راهکاری که دین در رویارویی باکافران ومعاندان توصیه کرده ، گفتگو و بیان عقاید با استدلالات منطقی است: ادع الی سبیلک بالحکمة و الموعظةالحسنة و جادلهم بااتی هی أحسن"

اما بایددانست که درمواجهه بامعاندان وکافران که روش اول (مباحثه و بیان استدلالات دینی) در مورد آنها بی ثمر بوده است و آنها همچنان بر معاندت و کارشکنی در مبانی دین اصرار دارند ؛ وظیفه هر مسلمانی ایجاب می کند که واکنشی نشان دهند و آنچه در قرآن به آن توصیه شده اظهار دوری و برائت از آنهاست ؛ با این بیان که آنها از رحمت پرودگار هم به دورند .

بهتر است به این نکته اشاره کنیم که انسان کسی را مورد لعن و نفرین قرار می دهد که از وی دوری جسته و از او بیزار است .

لعن و نفرین بعنوان "برائت" یکی از شروط تقرب است . همانگونه که در زیارت عاشورا می گوییم : "إنی أتقرب الی الله و الی رسوله و الی امیر المومنین و الی فاطمة و الی الحسن و الیک بموالاتک و بالبرائة ممن أسس اساس الظلم و الجور علیکم ...." که ریسمان برائت و دوری جستن از دشمنان اهل بیت ، وسیله محکمی است برای تقرب جویی به اهل بیت .

امتیازی برای اسلام

"برائت" از امتیازهای مکتب اسلام  است . زیرا تاکید بر مرز دوستی ها و دشمنی هاست . خداوند می فرماید : "فمن یکفر بالطاغوت و یؤمن بالله فقد استمسک بالعروة الوثقی " هرکس به طاغوت کفر ورزد و به خدا ایمان آورد همانا به دست آویز محکم الهی چنگ زده است . پس ایمان به خدا و  قرار گرفتن در صراط هدایت ، با انجام مقدمه ای که « کفر به طاغوت و نفی طاغوتیان » است ، صورت می پذیرد .

ضرورت وجود سیستم دفاعی

به عبارت دیگر دشمنی با دشمنان، یك سیستم دفاعی در مقابل ضررها و خطرها ایجاد میکند. بدن انسان همانگونه كه عامل جاذبه دارد و مواد مفید را جذب میكند، یك سیستم دفاعی نیز دارد كه سموم و میكروبها را دفع میكند. اگر این سیستم ضعیف شد، میكروب ها رشد می‌ کنند. رشد میكروب ها به بیماری انسان منجر میشود و بیمار را ممكن است با مرگ روبرو كند. اگر بگوییم ورود میكروب به بدن ایرادی ندارد، به میكروب خوش آمد گفتیم و بگوییم مهمان ما هستید، آیا در این صورت بدن سالم می ماند؟ باید این مكیروب را از بین برد تا انسان بتواند به حیات خود ادامه دهد. مهم آن است كه ما جای جذب و دفع را درست بشناسیم. گاهی امور مشتبه میشود. كسی از روی نادانی سخنی به اشتباه گفته و خطایی كرده و بعد پشیمان شده است، و یا اگر برای او توضیح دهیم، از روی انصاف قبول خواهد كرد. نسبت به چنین كسی نباید دشمنی كرد. صرف اینكه كسی مرتكب گناهی باشد، نباید او را از جامعه طرد كرد، بلكه باید درصدد اصلاح او برآ ییم. با او نباید دشمنی كرد، مگر اینكه تعمد داشته باشد و علنا گناه را در جامعه رواج دهد. این خیانت و پلیدی است و باید با چنین شخصی دشمنی كرد.

این نكته نیز قابل ذكر است كه در بسیاری از روایات آمده است كه محبت و مودت نسبت به اهل بیت باید همراه با برائت جستن و بیزاری و دشمنی با مخالفان آنان باشد؛ تا لطف و محبت ما نسبت به خاندان امامت و ولایت مورد قبول خداوند بوده و در نزد آنان ارزشمند باشد. از این روست كه در زیارت عاشورا، سلام و درود ما بر ابا عبدالله الحسین با بیزاری و برائت جستن از دشمنان او همراه است.

نتیجه :

لعن از جمله مسائلی است که دین اسلام به آن پرداخته است . دین مبین اسلام در مواجهه اولیه با کافران و معاندان توصیه به فراخواندن آنها به دین می کند ، اگر این کار مفید فایده نیفتاد باید از آنها دوری جست که آنها از رحمت پروردگار بدورند . اظهار برائت و لعن و نفرین به دشمنان اسلام به همان اندازه ضرورت دارد که باید به اهلبیت اظهار دوستی کرد .

و در کلام آخر می توان گفت : لعن و نفرین به دشمنان اسلام تأثیر تربیتی در فرد دارد و آن عدم بی تفاوتی و بی مسئولیتی نسبت به ظلم وستم دشمنان است .

فرآوری: مهدیه ابراهیمی

بخش قرآن تبیان

منابع :

سایت ایکنا

سایت بیداری اندیشه اسلامی