عشق‌های آسمانی در صفحه وب

نقد رمان «لبخند مسیح» اثر سارا عرفانی

دختری به نام نگار که دانشجو، مترجم و معلم زبان است، از طریق ایمیل با نیکلاس که در آمریکا زندگی می‌کند آشنا می‌شود. رابطه‌ای که در ابتدا به مبادله علمی منحصر است رفته‌رفته به گفت‌و‌گوهای مذهبی می‌رسد.

کتاب "لبخند مسیح" در سال 1384 توسط انتشارت سوره مهر منتشر شد و تاکنون به چاپ هفتم رسیده است. این رمان، جزء اولین آثار مکتوب سارا عرفانی محسوب می‌شود.

کنجکاوی آدم‌ها در باورها و اعتقادات همدیگر از روزگاران قدیم یکی از دلمشغولی‌هایی بوده که بشر همواره به آن عشق ورزیده و در راه رسیدن به این مقصود از هیچ‌گونه تلاشی دریغ نکرده است. با پیشروی بشر در خطوط تکاملی خود، ابزارهای این خواسته درونی آدم‌ها هم رشد و تکامل داشته به نحوی که امروزه این نوع کنجکاوی‌ها دیگر جزء محالات انسانی محسوب نمی‌شود. گویا بشر در حال حاضر به اغلب خواسته‌های خود در صورت تمایل دسترسی پیدا می‌کند. رمان «لبخند مسیح» در چنین مسیری گام برمی‌دارد.

لبخند مسیح یک رمان مبتنی بر شخصیت است؛ دختری به نام نگار که دانشجو، مترجم و معلم زبان است، از طریق ایمیل با نیکلاس که در آمریکا زندگی می‌کند آشنا می‌شود. رابطه‌ای که در ابتدا به مبادله علمی منحصر است رفته‌رفته به گفت‌و‌گوهای مذهبی می‌رسد چرا که نیک در جست‌و‌جوی معنای زندگی است و نگار را به عنوان یک دختر شرقی، فرد مناسبی برای این بحث ها تشخیص داده است. نگار با مذهب آشنا نیست، اما به دلیل ویژگی‌های شخصیتی‌اش نمی‌تواند به درخواست کمک نیک پاسخ منفی دهد. در مسیر گفت‌و‌گوهای فلسفی ـ مذهبی آن ها نیکلاس رفته رفته به خدا نزدیک‌تر می‌شود و دست آخر در تهران مسلمان می‌شود و شاید هم اول مسلمان می‌شود و بعد به تهران می‌آید.

این رمان، در حوزه اندیشه، دین و مذهب نگارش شده است. رمان "لبخندمسیح"، از پرداختن به ظاهر دین فراتر رفته و دغدغه شخصیت اصلی داستان این است که از پوسته سطحی دین خارج شود و به موضوعات عمیق‌تر آن بپردازد. پرداختن به داستان‌های اندیشه محور، بسیار سخت است.

این داستان، ایده خوبی دارد و قصه آن ساده و سرراست است و شاید در نگاه اول ایده‌ای تازه برای القای پیام‌های تکراری و البته با چاشنی ملودرام را به ذهن نزدیک کند، اما هوشیاری نویسنده اینجاست که تمرکز داستان را بر شخصیت نگار و نه ماجرای مسلمان شدن نیک قرار می‌دهد و ریتم روایی رمان را با ضربان تحول شخصیت نگار و البته در ضمن آن نیکلاس به پیش می‌برد.

«سارا عرفانی» درباره طرح داستان، می‌گوید: « در زمان دانشجویی زیاد پیش می‌آمد که با یک کشیش صحبت کنم. او می‌خواست من را مسیحی کند و من می‌خواستم او را مسلمان کنم ولی هیچکدام نتیجه نمی‌داد، یا اینکه یک خانم ایسلندی را می‌شناختم که می‌خواست یک صوفی مسلمان بشود ما یک سال با هم مکاتبه کردیم و من سعی داشتم به او بفهمانم که ما در اسلام واقعی صوفی‌گری نداریم، یک چنین چیزهایی بود که شاید از این‌ها جرقه‌ لبخند مسیح زده شد.»

نثر کتاب، نثری است بسیار روان که همراه با داستان جذاب کتاب، باعث می‌شود که خواننده از خواندن کتاب احساس خستگی نکند. داستان کتاب یک داستان جدید است.

شکل کنونی داستان نشان می‌دهد که سارا عرفانی چارچوب ساختاری داستان را می‌شناسد و برای اجرای جنبه‌های ساختاری تلاش‌های متعددی را به کار گرفته و در مواردی چند هم موفق بوده است.

با آن که نویسنده می‌توانست داستان را با شکل‌گیری رابطه اینترنتی نگار و نیکلاس آغاز کند و چیزی حدود 50 صفحه به حجم رمان بیفزاید، اما از پرگویی پرهیز می‌کند و با توضیحاتی که در متن داستان، البته باز هم می‌گویم که بدون متوقف کردن داستان، ارائه می‌دهد، نقطه و روند شکل‌گیری این رابطه را به مخاطب منتقل می‌کند.

متن لبخند مسیح به ما می‌گوید که نویسنده‌اش دانش فلسفی درخوری دارد که از آن‌ها بجا و به موقع و بدون فضل فروشی استفاده می‌کند.

لبخند مسیح یک «رمان شخصیت» موفق است و افتخار بزرگ این نویسنده ورود به دنیای پر راز و رمز داستان با مایه‌های نگاه شرقی و عرفانی است که با زندگی روزمره انسان امروزی آمیخته است و همواره برای آدم‌هایی که با دنیای صنعتی و مادی درهم آمیخته‌‌اند و پرتو نگاه‌های دینی و اشراقی از آنها دور شده، همواره جذابیت و شیرینی و کشش خاصی دارد. یک قدم در سنگ بنای چنین نگاهی برای سارا عرفانی غنیمت است.

فرآوری: مهسا رضایی

بخش ادبیات تبیان

منابع: سوره مهر، فیروزه، خبرگزاری کتاب ایران