تبیان، دستیار زندگی
پرداختن به مضامین مذهبی در مجموعه های تلویزیونی از 30 سال گذشته به این طرف از اهمیت خاصی برخوردار بوده و كارهای شاخصی نیز در این باب ساخته شده كه به عنوان نمونه می توان به امام علی(ع) ساخته داود میر باقری و امام رضا(ع) به كارگردانی مهدی فخیم زاده اشاره
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مختارنامه، انتقامی درخشان از اشقیا


پرداختن به مضامین مذهبی در مجموعه های تلویزیونی از 30 سال گذشته به این طرف از اهمیت خاصی برخوردار بوده و كارهای شاخصی نیز در این باب ساخته شده كه به عنوان نمونه می توان به 'امام علی(ع)' ساخته داود میر باقری و 'امام رضا(ع)' به كارگردانی مهدی فخیم زاده اشاره كرد.


مختارنامه، انتقامی درخشان از اشقیا

مختارنامه، انتقامی درخشان از اشقیا

میرباقری كه سابقه درخشانی در تولید مجموعه های مذهبی داشته این بار به سراغ یكی از شخصیت های جذاب تاریخ اسلام (مختار ثقفی) رفته و برهه ای از زندگی پرفراز و نشیب وی را به تصویر كشیده است. این شخصیت كه به خاطر علاقه به امام حسین(ع) و خاندان پاكش از ارزش فوق العاده ای میان شیعیان برخوردار است، وجوه نمایشی بسیاری را در خود داشته كه همین امر كار را برای میرباقری در خلق شخصیت فوق آسان تر كرده است.

در حقیقت بحث انتقام گرفتن از قاتلین امام(ع) و یارانش در صحرای كربلا، درام را شكل داده و سروشكلی جذاب بدان بخشیده است. در بخش های ابتدایی كار با مختاری آشنا می شویم كه خود را كاملا از سیاست كنار كشیده و به كشاورزی مشغول شده است. وی حتی از همكاری بی قید و شرط با عمویش در رابطه با حفاظت از امام حسن مجتبی(ع) خودداری كرده و با فاصله به این ماجرای غم انگیز نگاه می كند. میرباقری با قرار دادن این بخش با یك تیر دو نشان زده، نخست علاقه صادقانه و بی ریای ایرانیان به اهل بیت پیامبر(ص) را به تصویر كشیده و دیگر آنكه وجوه خاكستری شخصیت مختار را پررنگ تر كرده و وی را از یك اسطوره بری از اشتباه به انسانی جایز الخطا اما معتقد به اصول تبدیل كرده است.

همین امر به جذاب تر شدن این نقش كمك كرده و آن را از اندك نمونه های نزدیك به خویش متمایز ساخته است. اما با گذشت زمان مختار در شیب صعودی قرار گرفته و با پیشرفت داستان به قهرمانی با سیاست و تدبیر تبدیل گشته و وجوه قهرمانانه اش برجسته تر شده است. به عنوان نمونه می توان به یكی از جنگ های او پیش از فتح كوفه اشاره كرد كه وی با پرواز بلند اسب خویش، حریف را از دم تیغ خود می گذراند. بخش های مربوط به اسارت مختار نیز نقش مهمی در پخته تر شدن نقش داشته و حس همذات پنداری بیشتری را در مخاطبان برانگیخت.

نكته ای كه در مجموعه های مذهبی در رابطه با شخصیت پردازی به چشم می خورد، سنگینی كفه ترازو به سوی شخصیت های منفی است كه خوشبختانه این اتفاق در 'مختارنامه' روی نداده است. در اینجا شخصیت هایی مثل عبدالله بن زبیرو ابن زیاد پرداخت محكمی داشته و وجوه منفی شان به شدت واقعی می نماید.

میرباقری فصل آشنایی بینندگان با ابن زیاد را با ورود او و سواران نقابدارش به كوفه همراه كرده و تعمدا روی هوش وی تاكید كرده است. در واقع وی با این كار این شخصیت پلید و سیاه را از كلیشه های كهنه دور كرده و روی خطرناك بودنش تاكید ویژه ای كرده است. اما در نقطه مقابل در رابطه با ابن زبیر كمی افراط كرده و وجوه نمایشی بسیاری بدان بخشیده كه غلوآمیز جلوه می كند. قرار دادن او روی تخت متحركی كه جلال و جبروت مضحكی به او بخشیده، پاشنه آشیل شخصیت فوق است كه تكیه بیش از اندازه میرباقری روی آن، موجبات برجسته تر شدن آن را فراهم كرده است.

كیان ایرانی را می توان یكی از برجسته ترین شخصیت های فیلمنامه 'مختارنامه' به حساب آورد كه همه چیز آن به اندازه بوده و افراط و تفریط در آن مشاهده نمی شود. این سردار ایرانی كه انتقام سختی هم از شمر می گیرد، شباهت های دلنشینی با قهرمان اسطوره ای شاهنامه (رستم) داشته و مكمل بسیار مناسبی برای مختار است.

اما كیان ایرانی را می توان یكی از برجسته ترین شخصیت های فیلمنامه 'مختارنامه' به حساب آورد كه همه چیز آن به اندازه بوده و افراط و تفریط در آن مشاهده نمی شود. این سردار ایرانی كه انتقام سختی هم از شمر می گیرد، شباهت های دلنشینی با قهرمان اسطوره ای شاهنامه (رستم) داشته و مكمل بسیار مناسبی برای مختار است.

در میان شخصیت های زن داستان، جاریه فوق العاده از كار درآمده و نقش برجسته ای در شكل دادن به بخش هایی از داستان داشته است. كنشمندی این شخصیت در كنار جاه طلبی اش آن را از دیگر زنان متمایز ساخته و كیفیت ویژه ای بخشیده است. با این حال میرباقری در این بخش آنچنان كه باید عمل نكرده و شخصیت های زن را پا به پای مردان پیش نبرده است.

استفاده از زبان محاوره كه دیگر به علامت مشخصه مجموعه های تلویزیونی میرباقری تبدیل شده در 'مختارنامه' گاه به افراط افتاده و اشتباه های زمانی بسیاری در آن به چشم می خورد. به عنوان مثال می توان به برخی كلمات كه متعلق به آن دوره نیستند، اشاره كرد. هرچند كه در نهایت این امر به نفع كار شده و به روانی گفت و گوها كمك شایانی كرده است.

داود میرباقری به عنوان طراح و خالق مجموعه تلویزیونی 'مختارنامه' كه هزینه بالای صرف ساخت آن نیز شده در بخش های مربوط به جنگ ها عالی عمل كرده و لحظات درخشانی را به تصویر كشیده است. ضمن آنكه در بخش های مربوط به مختار نیز عالی عمل كرده و شخصیت چند وجهی وی را به بهترین شكل به تصویر كشیده است. اما در بخش هایی از كار بسیار ساكن و كند عمل كرده و بینندگان خود را خسته كرده كه به عنوان نمونه می توان به بخش های 17 تا 23 كار اشاره كرد.

مختارنامه، انتقامی درخشان از اشقیا

با این همه وی به لحاظ فنی پیشرفت چشمگیری نسبت به كارهای پیشین خود داشته كه ظرافت های بصری بسیاری در آن به چشم می خورد. بخش های مربوط به كربلا نیز خوب از كار درآمده و حس و حال ویژه ای دارد كه با ساختاری غیرخطی در بخش های مختلف مجموعه گنجانده شده و روح تشنه دوستداران امام حسین(ع) را سیراب می سازد.

در مجموعه هایی از جنس 'مختارنامه'، بازیگر نقشی كلیدی داشته كه اندكی لغزش در رابطه با انتخاب بازیگران می تواند به قیمت نابودی كار تمام شود. اما در اینجا چنین اتفاقی روی نداده و بازیگران هماهنگی مناسبی با نقش های خود دارند. فریبرز عرب نیا برای ایفای نقش مختار ریسك بزرگی را متحمل شده و شش سالی را دور از سینما گذراند كه این امر می توانست به حذف كاملش از عرصه سینما منجر شود.

اما نقش به قدری جای كار داشته كه وی چنین ریسكی را متقبل شده و به نتایج درخشانی هم دست یافته است. چشمان نافذ وی نقشی كلیدی در كیفیت والای بازی اش داشته و جلوه غریبی بدان بخشیده است به گونه ای كه كاملا به باور بینندگان می نشیند. رضا رویگری نیز با درك درستی كه از نقش خود داشته، شخصیتی به شدت باورپذیر و محبوب را خلق كرده و بازی عالی عرب نیا را تكمیل كرده است.

در قطب منفی مجموعه نیز بازی های درخشانی را از فرهاد اصلانی، مهدی فخیم زاده و ... شاهدیم كه به تقابل این دو قطب جلوه درخشانی بخشیده و كیفیت كار را چند پله ای هم بالاتر برده است.

'مختارنامه' به عنوان مجموعه ای با محتوای مذهبی كه به برهه مهمی از تاریخ اسلام پرداخته و حادثه جانسوز كربلا را محور داستان خود قرار داده، اثری جذاب و آبرومند است كه از هر لحاظ استانداردهای كیفی را رعایت كرده و قابلیت نمایش در دیگر كشورهای اسلامی را دارد. امری كه پیش از این كمتر سابقه داشته و می تواند بخش عمده ای از هزینه های سنگین تولید را پوشش دهد.

بخش سینما و تلویزیون تبیان


منبع:محمد جلیلوند / ایرنا