تولید شیر مادر توسط گاوهای اصلاح شده!

شیر مادر تفاوت های زیادی با شیر گاو دارد. این تفاوت های آشکار در شیر انسان و گاو، انگیزه ای برای پرورش گاوهای اصلاح شده بوده است. ولی مصرف محصولات غذایی اصلاح شده یکی از مباحث جنجال برانگیز دنیا است.

متخصصان ژنتیک انگلستان گاوهایی را پرورش داده اند که قابلیت تولید شیری مشابه شیر مادر را دارا است. این دانشمندان با اصلاح ژنتیکی 300 گاو شیری و معرفی ژن های انسان برای سلول های این گاوها تلاش کرده اند، ترکیبات شیر این گاوها غنی تر شده و تا حدودی شبیه شیر انسان شود.

هدف این دانشمندان ارائه ی محصولات لبنی یا شیری است که توسط گاوهای اصلاح شده تولید شده باشد و این محصولات مانند محصولات لبنی دیگر در مراکز خرید در اختیار مردم قرار گیرد. همچنین بتوانند تغذیه مناسب تری برای کودکانی که از شیر خشک استفاده می کنند فرآهم آورند.

شیر مادر تفاوت های زیادی با شیر گاو دارد. ترکیبات و نسبت مواد مغذی موجود در شیر مادر به گونه ای است که با نیازهای بدن نوزاد کاملاً سازگار است.

در شیر انسان انوع مختلف چربی ها وجود دارد که عمده ترین نوع آن تریگلیسرید است. مقدار کمی فسفولیپید، کلسترول، دی گلیسرید، منوساکارید، گلیکولیپید، استرول ها و اسیدهای چرب آزاد هم در شیر یافت می شود.

ترکیب چربی شیر انسان تفاوت های زیادی با شیر گاو دارد. میزان اسید چرب ضروری لینولئیک در شیر انسان بسیار زیاد تر از شیر گاو است. میزان اسیدهای اشباع کوتاه زنجیر(4 تا 8 کربنه) در شیر گاو بیشتر است. نسبت اسیدهای چرب اشباع نشده به اشباع شده در شیرگاو 4 و در شیر انسان 3/1 تا 35/1 است.

شیر انسان کلسترول بیشتری دارد. این میزان کلسترول در شیر مادر مزیت است زیرا کلسترول برای سنتز میلین در سیستم اعصاب مرکزی که سریعاً در حال رشد است لازم می باشد. همچنین میزان زیاد دریافت کلسترول در سال های اول زندگی سبب تکامل بهتر آنزیم های لازم برای تجزیه کلسترول می شود.

شیر مادر دارای ترکیباتی است که برای ارتقاء سطح ایمنی بدن نوزاد بسیار موثر است و میزان ابتلا به بیماری های عفونی در نوزادان مانند اسهال های سخت را می کاهد.

همچنین در شیر مادر آنزیم های هضم کننده ی چربی وجود دارد. شیر انسان حاوی چندین لیپاز است که برای هضم چربی اصلی شیر یعنی تریگیسرید لازم است. این لیپاز در شیر مترشحه فعال نیست و به وسیله نمک های صفراوی روده نوزاد فعال می شود.

لاکتوز کربوهیدرات موجود در شیر است. لاکتوز موجود در شیر انسان بیشتر از شیر گاو است(8/6 در مقایسه با 9/4 در 100 میلی لیتر شیر).

لاکتوز سبب افزایش جذب کلسیم می شود. لاکتوز منبع گالاکتوز موجود در ساختمان گالاکتولیپیدها مثل سربروزید است که برای تکامل سیستم عصبی نوزاد لازم و ضروری است.

یکی از بیشترین اختلافات موجود در شیر انسان و شیر گاو، ترکیب مواد معدنی آن است. آن طور که برآورد شده است در شیر گاو میزان فسفر 6 برابر، کلسیم 4 برابر، کل مواد معدنی 3 برابر و پروتئین نیز سه برابر بیشتر از شیر انسان است.

میزان بالای مواد معدنی و پروتئین موجود در شیر گاو بر روی بار مواد حل شده که به کلیه می رود تاثیر می گذارد. بار کلیه در نتیجه محصولات متابولیکی تجزیه شده از پروتئین زیاد موجود در شیر گاو افزایش می یابد. این موضوع در میزان بالای اوره در شیرخوار تغذیه شده با فورمولا نشان داده شده است. متوسط اوره موجود در شیر مادر بیشتر از شیر گاو است(37 میلی گرم در مقایسه با 15 میلی گرم 100 سی سی) ولی میزان اوره نوزاد تغذیه شده با شیر مادر حدوداً 22 میلی گرم و نوزاد تغذیه شده با فورمولا 47 میلی گرم است. در شیر انسان به موازات رشد بدن نوزاد، مواد معدنی موجود در شیر تغییر می کند.

شیر مادر تفاوت های زیادی با شیر گاو دارد. ترکیبات و نسبت مواد مغذی موجود در شیر مادر به گونه ای است که با نیازهای بدن نوزاد کاملاً سازگار است

این تفاوت های آشکار در شیر انسان و گاو انگیزه ای برای پرورش گاوهای اصلاح شده بوده است ولی مصرف محصولات غذایی اصلاح شده یکی از مباحث جنجال برانگیز دنیا است. در اروپا و حتی کشور انگلستان که پیشرفت های بیوتکنولوژی گسترده ای داشته اند، این محصولات تنها پس از گذراندن آزمایشات متعدد اجازه فروش می گیرند. مشتریان نیز استقبال زیادی از این نوع محصولات نمی کنند. متخصصان بیوتکنولوژی در قالب گروه ویژه ای بر کیفیت این محصولات نظارت می کنند و این سئوال را مطرح می کنند که آیا اساساً شیر تولید شده توسط این گاوها برای انسان مفید است؟ یا ضرر آن بیش از منفعت آن است؟ این سئوال را تنها با مطالعات بالینی گسترده ای که در آینده انجام خواهد شد می توان پاسخ داد.

عاتکه موسوی

بخش تغذیه تبیان