شکوفه ها در قرآن

تفكّر در پیدایش و بارورى شكوفه ها، موجب اعتقاد به توحید و یكتایى خداوند: «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی وَ لا تَضَعُ إِلاّ بِعِلْمِهِ وَ یَوْمَ یُنادیهِمْ أَیْنَ شُرَکائی قالُوا آذَنّاکَ ما مِنّا مِنْ شَهیدٍ»؛ «علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می‏ گردد؛ هیچ میوه ‏ای از غلاف خود خارج نمی ‏شود و هیچ زنی باردار نمی‏ گردد و وضع حمل نمی ‏کند، مگر به علم او و آن روز که آن ها را ندا می‏ دهد (و می ‏گوید): کجایند شریکانی که برای من می‏ پنداشتید؟! می ‏گویند: (پروردگارا) ما عرضه داشتیم که هیچ گواهی بر گفته خود نداریم»

بهار که می شود، درختان پس از خوابی سنگین و سرد به شکوفه می نشینند و با آمدن شکوفه ها، طراوت و شادابی دوباره در جان خسته زمین حلول می کند. قرآن به صراحت نامی از بهار نیاورده است، اما ده ها آیه قرآن به بهار و برکات و جلوه ها و آثار آن اشاره هایی بدیع و روح بخش دارند. آیاتی که از ابرها، باران، آب ها، گیاهان، درختان، میوه ها و ... دیگر نشانه های طبیعی سخن می گوید، همه در وصف بهار است.

یکی از ملزومات بهار، شکوفه ها هستند که قرآن در آیاتی چند از آین پدیده شگفت و زیبای طبیعت نام برده است.

آثار شکوفه ها

شكوفه درختان، زمینه ساز بارورى و ثمردهى آن ها: «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها»؛ «علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می ‏گردد؛ هیچ میوه‏ای از غلاف خود خارج نمی ‏شود».¹

تحولات شکوفه ها

احاطه علمى خدا به تحوّلات شكوفه ها و بارورى و ثمردهى آن ها، اسرار مخفى از علم بشر، در تحوّلات شكوفه ها و كیفیّت بارورى آن: «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی وَ لا تَضَعُ إِلاّ بِعِلْمِهِ»؛ «علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می‏ گردد؛ هیچ میوه ‏ای از غلاف خود خارج نمی ‏شود و هیچ زنی باردار نمی ‏گردد و وضع حمل نمی‏ کند، مگر به علم او».²

تشبیه شکوفه

تشبیه شكوفه درخت زقّوم، در زشتى به سرهاى شیاطین: «أَذلِکَ خَیْرٌ نُزُلاً أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ* إِنّا جَعَلْناها فِتْنَةً لِلظّالِمینَ* طَلْعُها کَأَنَّهُ رُؤُسُ الشَّیاطینِ»؛ «آیا این (نعمت های جاویدان بهشتی) بهتر است یا درخت (نفرت‏انگیز) زقّوم؟ ما آن را مایه درد و رنج ظالمان قرار دادیم! آن درختی است که از قعر جهنّم می ‏روید! شکوفه آن مانند سرهای شیاطین است».³

باروری شکوفه

تفكّر در پیدایش و بارورى شكوفه ها، موجب اعتقاد به توحید و یكتایى خداوند: «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی وَ لا تَضَعُ إِلاّ بِعِلْمِهِ وَ یَوْمَ یُنادیهِمْ أَیْنَ شُرَکائی قالُوا آذَنّاکَ ما مِنّا مِنْ شَهیدٍ»؛ «علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می‏ گردد؛ هیچ میوه ‏ای از غلاف خود خارج نمی ‏شود و هیچ زنی باردار نمی‏ گردد و وضع حمل نمی ‏کند، مگر به علم او و آن روز که آن ها را ندا می‏ دهد (و می ‏گوید): کجایند شریکانی که برای من می‏ پنداشتید؟! می ‏گویند: (پروردگارا) ما عرضه داشتیم که هیچ گواهی بر گفته خود نداریم».⁴

آگاهى به روند پیدایش شكوفه و بارورى آن، مقتضاى ربوبیّت خداوند و توجّه به چگونگى حیات و ثمردهى شكوفه، راهى براى شناخت چگونگى معاد: «وَ ما رَبُّکَ بِظَلاّمٍ لِلْعَبیدِ* إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها»؛ «و پروردگارت هرگز به بندگان ستم نمی‏ کند. علم به قیامت (و لحظه وقوع آن) تنها به خدا باز می ‏گردد؛ هیچ میوه ‏ای از غلاف خود خارج نمی‏ شود».⁵

شکوفه درخت نخل

در میان تمام شکوفه های درختان، قرآن به صراحت از شکوفه درخت خرما نام می برد و درباره آن سخن می گوید:

درخت خرما، داراى شكوفه هایى انبوه: « وَ مِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِها قِنْوانٌ دانِیَةٌ»؛ « و از آن ها دانه‏ های متراکم و از شکوفه نخل، شکوفه ‏هایی با رشته ‏های باریک بیرون فرستادیم».⁶

«وَ النَّخْلَ باسِقاتٍ لَها طَلْعٌ نَضیدٌ»؛ « و نخل های بلندقامت که میوه ‏های متراکم دارند».⁷

« فیها فاکِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ اْلأَکْمامِ»؛ « که در آن میوه ‏ها و نخل های پرشکوفه است».⁸

چگونگى حیات و بارورى شكوفه هاى درخت خرما، از آیات و نشانه هاى قدرت خداوند:

« وَ هُوَ الَّذی أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ کُلِّ شَیْ‏ءٍ فَأَخْرَجْنا مِنْهُ خَضِرًا نُخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُتَراکِبًا وَ مِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِها قِنْوانٌ دانِیَةٌ وَ جَنّاتٍ مِنْ أَعْنابٍ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرُّمّانَ مُشْتَبِهًا وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ انْظُرُوا إِلی ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ یَنْعِهِ إِنَّ فی ذلِکُمْ لآیاتٍ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ»؛ « او کسی است که از آسمان آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم؛ و از آن ساقه ‏ها و شاخه‏ های سبز، خارج ساختیم؛ و از آن ها دانه ‏های متراکم، و از شکوفه نخل، شکوفه‏ هایی با رشته ‏های باریک بیرون فرستادیم؛ و باغ هایی از انواع انگور و زیتون و انار، (گاه) شبیه به یکدیگر، و (گاه) بی ‏شباهت، هنگامی که میوه می دهد، به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید که در آن، نشانه ‏هایی (از عظمت خدا) برای افراد باایمان است».⁹

شكوفه هاى خرما، نعمتى درخور سپاسگزارى، از ناحیه جنّ و انس:

« فیها فاکِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ اْلأَکْمامِ * وَ الْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَ الرَّیْحانُ* فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ»؛ « که در آن میوه ‏ها و نخل های پرشکوفه است و دانه ‏هایی که همراه با ساقه و برگی است که به صورت کاه درمی ‏آید، و گیاهان خوشبو! پس کدامین نعمت های پروردگارتان را تکذیب می‏ کنید (شما ای گروه جنّ و انس؟».¹⁰

زهرا رضائیان

بخش قرآن تبیان

1. فصلت: 47.

2. همان.

3. صافات: 65-62.

4. فصلت: 47.

5. همان: 47-46.

6. انعام: 99.

7. ق: 10.

8. الرحمن: 11.

9. انعام: 99.

10. الرحمن: 13-11.