بانویی در مسیر چراغ هدایت

چهره‌های ماندگار از ارجمندترین سرمایه‌های ملی ما محسوب می‌‌شوند و در این میان شخصیت‌هایی مانند بانو زینت السادات علویه همایونی كه عمر گرانبهای خود را در راه كسب معارف دینی ، ارزش‌های الهی و پرورش دانش آموختگان مكتب تشیع پرداخته است، جایگاهی رفیع و همواره معزز دارند.

بانو زینت السادات علویه همایونی در كنار استاد بزرگوارش بانو مجتهده فقیده امین اصفهانی، نمادهایی بی‌‌بدیل از بانوان ایرانی‌اند كه با اراده‌ای استوار از تنگنای محدودیت‌ها و مصائب می‌گذرند تا چراغ هدایت را در برابر نسل‌های آینده خود برافروزند.

حضور تحصیلكردگان معارف دینی و قرآنی در حد ایشان نشان‌دهنده‌ی آمادگی و استعداد زن ایرانی برای پیمودن مدارج عالیه علم و معرفت دینی است.»

مختصری در اندر احوالات بانویی بزرگ

بانو زینت السادات علویه همایونی در سال1296 در خانواده‌ای محترم که از لحاظ مادی و معنوی در حد متوسط و از سادات حسینی بودند به دنیا آمدند. پدرشان روحانی نبوده، ولی اجدادشان روحانی و اهل کرامت بودند. خانواده پرجمعیتی داشتند .

ایشان در دوران طفولیت ناظر گفتگوها و محاوره افراد خانواده بوده و شاهد مشکلات اشخاص مخصوصاً خانم‌ها بودند. خود ایشان تعریف می‌کردند که در همان ایام که در سن 4 یا 5 سالگی بودم وقتی خانم‌ها دور هم جمع می‌شدند و از محرومیت‌های خود سخن می‌گفتند در خود می‌رفتم و ناراحت می‌شدم و چون می‌دانستم که زنان به زینت و طلا علاقه‌مند هستند با خود می‌گفتم من هر وقت بزرگ شدم و قدرتی پیدا کردم دستور می‌دهم که برای خانم‌ها طلا و زینت فراهم نمایند و البته به لحاظ همین درک بچه‌گانه که در طفولیت داشتم بعداً فهمیدم محرومیت خانم‌ها در فقر علمی آن‌هاست، نه در فقر مادی و به لطف خداوند برای رفع آن کمر همت بستم .

دوران نوجوانی

در ایام نوجوانی که در سال‌های1303 بود برای پسرها هم به‌ندرت وسیله تحصیل فراهم بود چه رسد دخترها، بعداً هم که تحصیل و مسائل فرهنگی توسعه بیشتری یافت دخترها به لحاظ تعصب مردان خانواده که اجازه از خانه خارج شدن را نداشتند از تحصیل محروم می‌ماندند.

ایشان هم از این قانون مستثنی نبوده، ولی علاقه شدید به تحصیل علم داشتند نزد برادرشان تا کلاس 9 قدیم را خواندند و چون به ریاضی علاقه‌مند بودند. درس ریاضی را خوب یاد گرفتند و کارهای هنری را نیز مثل خیاطی و گلدوزی یاد گرفتند؛ تا سن 16 سالگی به این نحو در منزل سپری شده ولی به نقل خودشان راضی نمی‌شدند و به فراگیری بالاتری علاقه‌مند بودند.

جرعه ای از دریای بیکران استاد

بانو همایونی بیان می کند که :

در سال 1312در خدمت بانو امین قرآن و دعای کمیل خواندم و دعای کمیل را شرح و معنی کردند و سپس مقدمات عربی را شروع کردم و شرح باب حادی‌عشر را نیز در اعتقادات خدمت ایشان خواندم، البته درس‌های جنبی مانند رساله عملیه و اخلاق را نیز می‌خواندم و هر روز از ساعت 2 بعدازظهر تا غروب خدمت ایشان بودم و از دریای علم و عرفانش جرعه‌ها می‌نوشیدم.

اساتید بانو

بانو همایونی بعد از خواندن صرف و نحو نزد بانو امین در ادامه، خدمت آقای شیخ حیدر علی محقق شرف‌یاب شده و صمدیه و حاشیه ملاعبدالله را در منطق، خدمت ایشان می‌خواندند و به نقل خودشان چون به درس ریاضی علاقه‌مند بودند منطق را دوست داشته و روی آن خوب کار می‌کردند.

منطق و منظومه حکمت سبزواری را خدمت حاج‌آقا صدر کوپایی خواندند .در سال 42که حاج‌آقا صدر فوت می‌کنند و ایشان در غم از دست دادن استاد بوده و از خداوند درخواست فراهم آمدن استاد دیگری را داشتند و سال شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران بود. خفقان دوره محمد‌رضا‌شاه که جریان مدرسه فیضیه قم بوجود آمد .

در همین ایام آقای اشنی قودجانی به اصفهان می‌آیند و بانو همایونی که در حضور چند استاد رفته، ولی درس ایشان را در حدحاج‌آقا صدر کوپایی ندیده و استادی را طالب بودند که در حد ایشان یا بالاتر باشد، لذا در اجابت دعایی که در طلب استاد کرده بودند و خوابی که در این رابطه می‌بینند حضور آقای اشنی قودجانی شرفیاب می‌شوند و درس معالم و شرح لمعه و منظومه حکمت سبزواری را خدمت ایشان می‌خوانند .

درست بودن اعمال انسان، منوط بر اصلاح عقاید است !

زینت‌السادات همایونی (علویه همایونی) از جمله خادمان قرآن کریم است که سالیان درازی از عمر خود را بنابر بیان شاگردان، دوستان و آشنایان خود، در راه پی بردن به عمق کلام وحی صرف کرده و از این منظر موفقیت‌های چشمگیری را نصیب خود و جامعه اسلامی ایران کرده است .

ایشان با وجود کهولت سن و بیماری در مسیر تعلیم و تعلم مفاهیم قرآن کریم مشغول فعالیت است ،به طوری که باور ایشان بر ایناست که  :

" اگر عقاید مردم درست شود ، اعمالشان هم درست می‌شود ."

بانویی که در عصر خویش ، همتایی نداشت

بانو مجتهده امین که از اساتید بانو همایونی می بودند ، مؤسّس حوزه علمیه بانوان بوده و به جرأت می توان گفت که ایشان در عصر خویش همتایی نداشتند ، زنی که از هر جهت نمونه بود ؛ هم مجتهد بود و هم عارف.

شاگردی باوفا در کنار استاد

بانو همایونی از 16 سالگی ( از سال 1313یا1314) تا سال 1361 که بانو امین از دنیا رفتند ، خدمت استاد خویش بوده و کسب فیوضات می کردند .

ایشان پیش بانو امین مقدمات حوزوی را خواندند و بعد در منزل معلم گرفتند و اسرارالحکم سبزواری را شروع کرده و بعد در رشته حکمت و فلسفه بیشتر فعالیت نمودند .

30 سال مسئول مکتب فاطمه (س)

بانو «علویه همایونی» نه تنها شیفته علم و علم‌آموزی بود، بلکه عاشق مردم جامعه خویش نیز بود، هیچ‌گاه مردم برای او بی‌تفاوت نبودند .

از زمان کودکی به خاطر همین موضوع او نه تنها به فراگیری علم مشغول بود، بلکه به فعالیت‌های اجتماعی به خصوص برای زنان هم حساسیت خاصی نشان می‌دادند و در واقع ایشان بازوی بانو امین بوده و تمام مسئولیت‌های اجتماعی به مدیریت بانو همایونی انجام می‌شده  است .

زینت‌السادات علویه همایونی ،30 سال عاشقانه زحمت کشیده و زمانی که گرد خستگی‌های زمان بر چهره بانو نشست ، باز هم دست از فعالیت‌های علمی خویش برنداشته و به فعالیت علمی خود ادامه داده و نگذاشته زمانه هر آن‌چه بخواهد بکند .

شاگردی که خود را مدیون استاد می داند

علویه همایونی، عاشق استاد خویش است و تمام زندگی علمی و حتی مادی خود را مدیون ایشان می‌داند .

بانو همایونی در مطلبی پیرامون استاد خود ، بانو امین بیان کردند :

«من قسمت عمده درسم را پیش بانو امین فرا گرفتم و همیشه می‌گویم خداوند قلب بانو امین را آئینه خود کرد و قلب من را آئینه بانو و مرا شیفته او کرد .»

فعالیت های قرآنی و دینی بانو همایونی

بانو بعد از سال‌ها فعالیت در جامعه ، در خانه مشغول به نوشتن کتاب بودند که نمونه‌ای از کتاب‌های ایشان تا به اکنون به این شرح است:

ترجمه اربعین الهاشمیه بانوی ایرانی؛ ترجمه اسرارالأیات صدرالمتألهین شیرازی؛ زن مظهر خلاقیت الله در دو جلد؛ عشق ذوی‌القربی در وصف فاطمه(سلام الله علیها)؛ نسیم ولایت ترجمه و توضیح چهل حدیث در فضائل و مناقب امیرالمؤمنین (علیه السلام)؛ زندگانی بانوی ایرانی.

مجلله عالمه فاضله از سادات حسینی، بانو زینت همایونی، در عنفوان جوانی و موقع شباب كه هر جوانی خصوصاً بانوان و دوشیزگان دنبال آرایش و جلوه‌گری می‌باشند ـ در صورتی كه برای ایشان، موقع [موقعیت] هم مساعد بود مانعی در راه نبود ـ با آن اصالت و سیادت كه جبلی ایشان بود، طریق سعادت را اختیار نمود. در اول وهله كه او را ملاقات نمودم، از وجنات صورت او آثار سعادت و استعداد كمال را مشاهده نمودم و نظرم آمد قوله تعالی در سوره اعراف آیه 58 كه فرموده: «وَالْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لاَ یَخْرُجُ إِلاَّ نَكِدًا ...»

آری از زمین پاك روییده نمی‌گردد مگر نباتات و اشجار طیب، همین‌طور از قلب و دل پاك روییده نمی‌گردد مگر گل‌های دانش و علوم، این بود كه مایل گردیدم كه هرچه زودتر در تربیت و تعلیم او پافشاری كنم  .

از جمله كارهای برجسته‌ او مؤسسه‌ای به نام مكتب فاطمه(سلام الله علیها) است كه زیر نظر ایشان دایر گردیده و اخوات و دوشیزگان نورس تحت تربیت و سرپرستی ایشان به كمال رسیده‌اند .

از جمله زحمات ایشان در ترویج دین اسلام ترجمه همین كتاب حاضر، اربعین الهاشمیة است كه چون اربعین مشتمل بر احادیث صحیح و اصول عقاید از توحید و معارف اسلامی، عربی بوده، ایشان خواستند خدمتی به معارف اسلامی نمایند و آن‌را از عربی به فارسی ترجمه نمودند با مراعات كامل كه نه كلمه‌ای در اصل زیاد گردیده و نه كلمه‌ای كم شده و این خدمتی است شایان كه نسبت به مومنین و موحدین اجرا نمودند. (جزاك الله خیراً)

اجازه روایی به علویه همایونی از طرف بانو مجتهده امین

بسم الله الرحمن الرحیم.

سیده جلیله، عامله فاضله، زینت‌السادات همایونی، فرزند مرحوم سید‌رحیم از حقیر اجازه خواست، پس در اجازه دادن به او از خدا استخاره كردم و براساس آن به او اجازه دادم كه از طریق من، از مشایخ بزرگوارم به روش‌های مخصوصی كه در محل خودش روشن و ثبت شده است، تمام روایاتی را كه برای من صحیح می‌باشد، نقل روایت كند، از كتب تفسیر، ادعیه، حدیث و فقه و غیر این‌ها از مصنفات شیعه و روایات اهل سنت.

از او انتظار دارم كه مرا از دعای خیر در مواقعی كه گمان اجابت هست، فراموش نكند. این اجازه را در هفتم رمضان‌ المبارك سال 1355 ه.ش نوشتم.

حقیر فقیر، دختر سید محمدعلی مقلب به امین التجار اصفهانی، كنیز خدا، جانی بر نفس خویش، نصرت امین، معروف به یك بانونی ایرانی و اصفهانی.

فرآوری : زهراا جلال

بخش قرآن تبیان

منابع :

- ترجمه «اربعین الهاشمیة» نوشته بانو مجتهده امین، ترجمه بانو زینت‌السادات همایونی، انتشارات نشاط اصفهان، خردادماه 1371

- پایان‌نامه بررسی شخصیت و زندگی‌نامه بانو علویه همایونی، نوشته «مرضیه بنایی اصفهانی»

- سایت ایکنا

- خبرگزاری مهر