یادی از اهل قلمی که سال89 رفتند

ایران در سال 89 تعدادی از اهل قلم از جمله نویسندگان، شاعران، مترجمان و پژوهشگران خود را از دست داد.عنایت‌الله رضا، علی‌محمد حق‌شناس، محمد بهمن‌بیگی، حسن امداد، شمس آل احمد و ایرج افشار از جمله چهره‌هایی بودند که در این سال از میان ما رفتند تا از این پس، نام و یاد آن‌ها در خاطره‌ها و با آثارشان زنده بماند.

در این گزارش یادی می‌شود از چهره‌های فرهنگی و ادبی که در سال 89 از دنیا رفتند.

*کامبیز صدیقی، شاعر، در نخستین روزهای نوروز 89 از دنیا رفت. این شاعر گیلانی شامگاه 8 فروردین‌ماه درگذشت و روز 9 فروردین در قطعه‌ی هنرمندان تازه‌آباد رشت به خاک سپرده شد.

کامبیز صدیقی متولد سال 1320 در رشت و سال‌ها کتابدار یکی از کارخانه‌های این شهر بود. نخستین مجموعه‌ی شعرش را به نام« در جاده‌های سرخ شفق» در سال 1347 منتشر کرد.

*محمدرضا جلالی نائینی هم که در زمینه‌ی‌ پژوهش‌های‌ قرآنی‌ و هندشناسی‌ آثاری را از خود به جا گذاشته است، بامداد روز 11 فروردین در بیمارستان ایرانمهر درگذشت و پیکرش روز 12 فروردین در قطعه‌ی نام‌آوران بهشت‌ زهرا (س) به خاک سپرده شد.

او متولد‌ سال 1293 در نایین بود و به دلیل مطالعات گسترده در حوزه‌ی هند‌شناسی، از دانشگاه بنارس، دکتری افتخاری گرفته بود.

*علی‌محمد حق‌شناس، زبان‌شناس و فرهنگ‌نویس، نیز 10 اردیبهشت‌ماه سال 89 در سن 70سالگی درگذشت و پیکرش 13 اردیبهشت‌ماه پس از وداع با دانشجویان و همکارانش در دانشگاه تهران، از مقابل بیمارستان پیامبران (ع) تشییع و در کلاردشت به خاک سپرده شد.

حق‌شناس سال 1319 در جهرم به‌دنیا آمد. این شاعر، منتقد و مترجم آثار متعددی را در حوزه‌ی زبان‌شناسی ترجمه و تألیف کرده و «فرهنگ هزاره» (انگلیسی - فارسی) نیز از آثار قابل توجه اوست.

*همچنین محمد بهمن‌بیگی ـ نویسنده و بنیان‌گذار آموزش عشایری ایران ـ 11 اردیبهشت‌ماه سالی که گذشت، بر اثر عفونت ریوی در سن 90سالگی درگذشت و ‌16 اردیبهشت‌ماه در میان حضور انبوهی از ایلات عشایر فارس و سایر استان‏ها و دوستدارانش در شیراز تشییع و تدفین شد.

او در سال 1299 در استان فارس به دنیا آمد. بهمن‌بیگی آثاری را از جمله «بخارای من، ایل من»، «به اجاقت قسم»، «اگر قره‌قاچ نبود»، «طلای شهامت» و «عرف و عادت در عشایر فارس» به نگارش درآورده است.

*جمشید نوایی، نویسنده و مترجم، سه‌شنبه 18 خرداد در سن 65سالگی در تهران درگذشت.

نوایی ده‌ها جلد آثار ادبی و اجتماعی را به زبان فارسی ترجمه کرده است. او در سال‌های پیش از انقلاب به خاطر عضویت در گروهی با گرایش چپ به زندان افتاد و پس از انقلاب خود را وقف فعالیت‌های فرهنگی و ادبی کرد.

*منوچهر مرتضوی - استاد زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگر - 9 تیرماه به علت بیماری و کهولت سن در سن 80سالگی از دنیا رفت.

مرتضوی ریاست دانشگاه تبریز و دانشکده‌ی ادبیات این دانشگاه را در کارنامه‌ی فعالیت‌های خود دارد. او همچنین کتاب‌هایی را همچون «مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ‌شناسی»، «فردوسی و شاهنامه»، «مسائل عصر ایلخانان» و مجموعه‌ی شعر «چراغ نیم‌مرده» منتشر کرده است.

*عنایت‌الله رضا، فلسفه‌دان، نویسنده و محقق تاریخ ایرانی، نیز 20 تیرماه در سن 90سالگی از دنیا رفت.

او که متولد 18خرداد 1299 در رشت بود، از سال 1365 مدیر بخش جغرافیا و عضو شورای عالی علمی مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. از جمله کتاب‌ها و ویرایش‌های او می‌توان از کتاب‌های «شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان» و «اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران در سده‌های چهارم ـ ششم میلادی» نام برد که در دو دوره‌ به عنوان کتاب سال انتخاب شدند.

*کاظم برگ‌نیسی - نویسنده و مترجم - که در پی سقوط در آسانسور به کما رفته و در بخش مراقبت‌های ویژه (آی‌سی‌یو) بستری بود، 30 تیرماه در سن 54سالگی از دنیا رفت.

کاظم برگ‌نیسی متولد سال 1335 در خرمشهر بود. اولین کتابش «واژه‌نامه‌ی فلسفی» بود که با همکاری سیدصادق سجادی منتشر شد. مدتی نیز در انتشار دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی با نوشتن مقاله همکاری داشت.

*حسن شهرزاد، روزنامه‌نگار و نویسنده که با مجله‌های قدیمی «تهران مصور» و «فردوسی» و همچنین نشریات ادبی دیگری همکاری داشته، 5 آبان‌ماه به علت کهولت سن از دنیا رفت.

*همچنین شمس آل احمد، نویسنده و برادر جلال آل احمد، 14 آذرماه سال 89 در سن 81سالگی از دنیا رفت.

شمس آل‌ احمد متولد سال 1308، لیسانس فلسفه و علوم تربیتی داشت. بیش‌تر عمرش را به کار معلمی و فعالیت در انتشارات پرداخت. از او همچنین چند عنوان کتاب به جا مانده است که دو مجموعه‌ی داستان «گاهواره» و «عقیقه» از آن جمله‌اند.

کتاب دوجلدی «حدیث انقلاب»، «سیر و سلوک (سفرنامه‌ی آلمان و اسپانیا)، تصحیح « طوطی‌نامه» و کتاب «از چشم برادر» درباره‌ی برادرش، جلال آل آحمد، دیگر آثار به‌جامانده از او هستند.

*ناصر وثوقی (متولد 1301) مستشار بازنشسته‌ی دیوان عالی کشور و وکیل رسمی دادگستری، نیز پس از گذراندن یک بیماری دوساله 17 آذر زندگی را بدرود گفت.

وثوقی صرف نظر از تکاپوهای سیاسی کوتاه‌مدت دوره‌ی جوانی، بخش زیادی از زندگی خود را صرف انتشار مجله‌ی «اندیشه و هنر» کرد. این مجله در سال 1333 بنیاد گذاشته شد و نشر آن تا سال 88 ادامه یافت. «اندیشه و هنر» با وجود وقفه‌های اجباری کوتاه یا بلندمدت، تاکنون پرتداوم‌ترین مجله در ایران شمرده شده است.

*رستم الله‌مرادی 21 آذرماه در بیمارستان شهید بقایی اهواز به علت بیماری کبد درگذشت. الله‌مرادی از شاعران پیشکسوت شعر خوزستان بود که از او شعرهایی در جلد سوم کتاب «شعر به دقیقه‌ی اکنون» و نیز نشریات ادبی به چاپ رسیده است.

*همچنین حسن امداد، نویسنده و پژوهشگر، سحرگاه 29 آذرماه بر اثر بیماری در سن 89سالگی از دنیا رفت. او متولد سال 1300 در شیراز بود. این محقق شیرازی بیش‌ترین تحقیقات خود را به نقاط ناشناخته و تاریک تاریخ فارس اختصاص داده بود.

*مجید صباغ‌ ایرانی متخلص به «یالقیز»، شاعر، طنزپرداز و روزنامه‌نگار تبریزی، که از بیماری نارسایی کبد رنج می‌برد، 4 بهمن‌ماه درگذشت. یالقیز متولد سال 1316 در محله چایکنار تبریز و از معاصران استاد شهریار بود که در طول حیات خود سه کتاب با عنوان‌های «جیغان ویغان»، «چیغیر باغیر» و «چال‌ها چال» را با مضمون طنز اجتماعی و انتقادی منتشر کرد.

*کیومرث مهدوی معروف به «خدیو» 30 بهمن‌ماه بر اثر سکته‌ی قلبی در مسیر بیمارستان درگذشت و پیکرش بعد از تشییع، در بهشت ‌زهرا (س) به خاک سپرده شد. از خدیو که مدیریت یک انجمن شعر را بر عهده داشت، یک مجموعه‌ی شعر با عنوان «عشق جاویدان» منتشر شده است.

*ابوالمحاسن بلادی بهبهانی - ادیب و شاعر آیینی - 7 اسفندماه در تهران درگذشت.

او از خاندان بزرگ بلادی و فرزند آیت‌الله سیدعبدالله بوشهرى بود که در سنگر مبارزه با استعمار حضور داشت و با جهل و نادانى نیز مبارزه مى‌کرد.

*همچنین حسین آقابزرگ 16 اسفندماه به دلیل ابتلا به بیماری سرطان، چشم از جهان فروبست.

آقابزرگ متولد سال 1327 از اعضای مؤسس و هیأت امنای بنیاد فردوسی و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم از نام‌دارترین پ‍ژوهشگران ایرانی بود که موفق شد طی آخرین آمار رسمی مؤسسه‌ی جهانی اطلاعات علمی (ISI) در سال 2010 با دارا بودن 250 مقاله علمی - پژوهشی در نشریه‌های معتبر داخلی و خارجی در جمع یک درصد نخست پژوهشگران جهان در رشته‌های گوناگون علمی قرار گیرد و از برترین دانشمندان بین‌المللی شناخته شود.

* ایرج افشار، تاریخ‌پژوه، نسخه‌شناس، ایران‌شناس و جهانگرد، 18 اسفندماه در سن 85سالگی در بیمارستان درگذشت.

ایرج افشار متولد 16 مهرماه سال 1304 در تهران بود و «اسکندرنامه»، «انجونامه»، «پرونده‌ی صالح»، «گاه‌شماری در ایران قدیم»، «ریاض‌الفردوس» و «جستارها درباره‌ی نسخه‌ی خطی» از جمله نزدیک به 300 عنوان کتاب منتشرشده‌ی او در زمینه‌های تصحیح، تألیف و ترجمه هستند. افشار قرار بود در ماه سپتامبر در رشته‌ی تاریخ از دانشگاه اسکاتلند دکترای افتخاری بگیرد.

*جلیل اخوان زنجانی، مصحح، 19 اسفند‌ماه به دیار باقی شتافت.

او یکی از مصححان پرکار و از اعضای مرکز پژوهشی میراث مکتوب بود که تصحیح آثاری مانند «روضه المنجمین»، «جهان دانش»، «شرح ثمره بطلمیوس»، «ترجمه المدخل الی علم احکام النجوم» و «رصد و تاریخ‌گذاری در ایران» را در کارنامه‌ی علمی خود دارد.

*علی عامه‌کن، تصویرگر کتاب‌های کودکان، نیز در روز 19 اسفندماه پس از چند ماه مبارزه با سرطان در سن 34سالگی از دنیا رفت و در زادگاهش آستانه‌ی اشرفیه به خاک سپرده شد.

او که پنجم شهریور سال 1355 در آستانه‌ی اشرفیه در گیلان به دنیا آمده بود، با تصویرگری کتاب‌های کودکان ایران توانست به نمایشگاه‌های معتبر جهانی راه پیدا کند و جوایز داخلی و خارجی را دریافت کند.

*همچنین غلامرضا کبیری 20 اسفندماه به واسطه‌ی کهولت سن و تحمل سال‌ها بیماری در سن 92سالگی درگذشت. او که به عنوان چهره‌ی ماندگار معرفی شده، از خود تألیفاتی نظیر تلاونگ تی تی و ساری شهر بی‌خزان من به یادگار گذاشته است.

کبیری همچنین تصنیف‌های موسیقی «خاک مهربان، هوا مشته و بهار نشونه» را برای رادیو تلویزیون تهیه کرده است. شعر «نماشون و سپیده صبح» دانا کبیری، فرزند مرحوم کبیری، نیز اثر این شاعر مازندرانی است.

*سیدعلی موسوی بهبهانی، استاد پیشین دانشگاه، 24 اسفندماه در سن 84 سالگی از دنیا رفت.

موسوی بهبهانی متولد سال 1305 در بهبهان بود. او علاوه بر همکاری با دکتر معین در لغت‌نامه‌ی دهخدا، در دانشگاه تهران نیز تدریس می‌کرد. در سال 1350 به دانشگاه اوترخت هلند برای تدریس زبان فارسی و اسلام‌شناسی رفت و پس از بازگشت، تدریس را تا زمان بازنشستگی ادامه داد.

آثار باقی‌مانده از این مصحح عبارت‌اند از: القبسات میرداماد، صاین الدین علی بن محمد ترکه اصفهانی، حکیم استرآبادی میرداماد، شرح الدره الفاخره، عیار دانش مشتمل بر الهیات و طبیعیات، عیون المسائل و سیر حکمت و عرفان اسلامی، کلیات معارف اسلامی، منطق ابن حزم و نگارش بخشی از لغت‌نامه دهخدا.

*تقی هنرور شجاعی، مترجم و شاعر، از دیگر چهره‌هایی بود که در این سال از دنیا رفت.

او متولد سال 1315 بود که پس از هشت سال بیماری و 50 روز اغما در بیمارستان جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.

از هنرور شجاعی آثار ترجمه‌ی «شعر آمریکای لاتین»، «خاطرات زیرزمین» داستایوفسکی و «تی اس الیوت» و همچنین مجموعه‌ها‌ی شعر «تلخه‌های دیم» (1341)، «خنیا و خون» (1349) و «ابرباذ گرم تموز» (1357) منتشر شده است.

بخش ادبیات تبیان

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران