راه امان از خطرات زبان

انسان هر روز باید به خود سفارش کند که ای انسان مراقب زبان خود باش، زیرا این عضو بسیار حساس و سرنوشت ساز است هم می تواند تو را به اوج قلّه سعادت و خوشبختی برساند، به گونه ای که در دنیا و آخرت از آثار بسیار ارزشمند آن بهره مند شوی و سرنوشتی زیبا و نورانی را برای خود رقم بزنی و هم می تواند تو را از قلّه رفیع انسانیت و خوشبختی به زیرکشیده و در ردیف پست ترین موجودات عالم قرار داده و سیاه ترین سرنوشت را در زندگی برای تو به بار آورد.

1- توجه کامل نمودن به خطرات زبان

انسان هر روز باید به خود سفارش کند که ای انسان مراقب زبان خود باش، زیرا این عضو بسیار حساس و سرنوشت ساز است هم می تواند تو را به اوج قلّه سعادت و خوشبختی برساند، به گونه ای که در دنیا و آخرت از آثار بسیار ارزشمند آن بهره مند شوی و سرنوشتی زیبا و نورانی را برای خود رقم بزنی و هم می تواند تو را از قلّه رفیع انسانیت و خوشبختی به زیرکشیده و در ردیف پست ترین موجودات عالم قرار داده و سیاه ترین سرنوشت را در زندگی برای تو به بار آورد.

زبان چون سگ درّنده است که همواره در پی دریدن است امّا نه دریدن جسم و تن بلکه دریدن لباس سعادت و خوشبختی، عزّت و حیثیت و آبروی انسان. پس همیشه مراقب آن باش که با طناب آن در چاه گمراهی و هلاکت ابدی واقع نشوی.

انسان هر قدر کمتر حرف بزند، کمتر در زندگی دچار خطا و لغزش می شود، تمرین سکوت به انسان این قدرت را می دهد که بتواند اختیار زبانش را داشته باشد به گونه ای که سخنی به ناحق و ناشایست نگوید.

جناب لقمان در یکی از سفارش های خویش به فرزندش می فرماید: (یا بُنَیَّ اِن کُنتَ زَعَمتَ اَنَّ الکلامَ مِن فضةٍ فانّ السکوتَ مِن ذَهَبٍ)¹؛ ای فرزندم اگر گمان می کنی که سخن گفتن نقره است، همانا سکوت طلا است.

انسان هر قدر کمتر حرف بزند، کمتر در زندگی دچار خطا و لغزش می شود، تمرین سکوت به انسان این قدرت را می دهد که بتواند اختیار زبانش را داشته باشد به گونه ای که سخنی به ناحق و ناشایست نگوید

و نیز حضرت داود به فرزندش حضرت سلیمان در یکی از سفارشات خویش می فرماید: (فرزندم بر تو باد سکوت طولانی، زیرا پشیمانی بر طولانی شدن سکوت، بهتر است از اینکه بارها از زیادی سخن پشیمان شوی)²

بیان نورانی حضرت داود و جناب لقمان، حاکی از نقش فوق العاده مهم سکوت در حفظ سعادت و نجات ابدی انسان دارد.

در پایان این بخش تذکر این نکته ضروری است که مراد از سکوت این نیست که انسان برای همیشه مهر خاموشی بر دهان بزند و سخن نگوید زیرا بسیاری از مسائل مهم زندگی اعم از مادی و معنوی، فردی و اجتماعی، عبادی و غیر عبادی از طریق سخن گفتن انجام می شود، بلکه منظور از سکوت نمودن آن است که انسان در سخن گفتن به حدّ ضرورت و لزوم اکتفا نماید و از سخنان بیهوده و بی ارزش پرهیز نماید.

امیرالمومنین علیه السلام در این باره می فرماید: (الکلام کالدواء قلیله ینفع و کثیره قاتل)³؛ سخن گفتن مانند دارو است که اندکش مفید و زیادش کشنده است.

برای اینکه انسان از خطرات مهلک زبان در امان بماند، ابتدا باید در مورد سخنی که می خواهد بگوید فکر نماید که آیا سخن سودمندی هست یا خیر؟ خدا راضی هست یا خیر؟ و بعد از اینکه اطمینان خاطر به سلامت آن پیدا نمود، آن را به زبان آورد.

امام حسن عسکری(علیه السلام) در این باره می فرماید: (قلب الاحمق فی فمه و فم الحکیم فی قلبه)⁴؛ عقل انسان احمق در دهان اوست و دهان انسان دانا و حکیم در عقل اوست. (یعنی انسان احمق قبل از اینکه فکر کند، سخن می گوید برعکس انسان دانا که قبل از سخن گفتن تفکر می کند)

در پایان دست نیاز به سوی درگاه الهی بلند نموده و از آن قدرت بی همتا در جهت حفظ و کنترل زبان کمک و یاری می جوییم، امید است که به دعای خیر امام عاشقان، امام عصر (عج الله تعالی فرجه الشریف)، مدد الهی شامل حال ما بندگان سرا پا نیاز شود.

پی نوشت ها:

1- کافی، ج2، ص114

2- وسائل الشیعه، ج12، ص186

3- غرر الحکم، باب قلة الکلام و آثارها، ص211، ج4081

4- بحارالانوار، ج75، ص374

مهدی صفری

بخش اخلاق و عرفان اسلامی