قهر کردن و عدم پذیرش نماز

در هر حال هم خود قهر و هم عواملی که به ایجاد و تداوم آن مربوط می‌شوند استرس‌زا هستند. افکار منفی آزاد دهنده در حالت قهر شدیدا فعال می‌شوند. فرد در حال قهر بیشتر از حالتهای عادی به ویژگیها ، گفتار و رفتار منفی فرد مقابل توجه می‌کند، در حالی که در حالت برقراری دوستی این دسته از افکار بسیار کاهش می‌یابند

1- مصادیق قهر به حسب افراد و سن و سال وجنسیت و شرایط آنها متفاوت است . گاهی قهر کردن معنایش برخورد سرد وگاهی کم محلی و بی محلی کردن و گاهی غذا نخوردن و گاهی حرف نزدن و گاهی به تلفن و پیامک جواب ندادن است .

2- فردی که قهر می‌کند هدفی دارد و در واقع با قطع ارتباط می خواهد مطلب خود را به اطرافیان یا به فرد مقابل بیان کند.

3- به طور کلی هدفی که در این رابطه مورد نظر فرد است معمولا برای بیان یک ناراحتی یا یک هیجان منفی است. فرد می خواهد به طرف مقابل بگوید که ناراحت است، یا می‌خواهد کاری کند رفتار او را تغییر دهد و ... . در هر حال قهر کردن به صورت یک وسیله و یک مکانیزم در آمده است که در مواقع ناراحتی از فرد سر می‌زند.

4- انسان یک موجود اجتماعی است. وجود وابسته به شبکه اجتماعی است که در آن قرار می‌گیرد و انسان به برقراری روابط با دیگران نیازمند است. چنین نیازی نه تنها یک نیاز جسمی بلکه عمیقا یک نیاز روانی است. بنابراین دور ماندن از چنین روابطی برای وی فوق‌العاده دشوار است، مگر افرادی که به اختلالاتی دچارند که دوری از روابط اجتماعی را ترجیح می‌دهند.

بنابراین بازگشت به وضعیت قبلی و تمایل به آن معمولا وجود دارد

 ناراحتیهای حاصل از قطع روابط

در هر حال هم خود قهر و هم عواملی که به ایجاد و تداوم آن مربوط می‌شوند استرس‌زا هستند. افکار منفی آزاد دهنده در حالت قهر شدیدا فعال می‌شوند. فرد در حال قهر بیشتر از حالتهای عادی به ویژگیها ، گفتار و رفتار منفی فرد مقابل توجه می‌کند، در حالی که در حالت برقراری دوستی این دسته از افکار بسیار کاهش می‌یابند.

5- در رابطه با قهر کردن به خاطر تهمت زدن و توهین فرد باید گفت که گاهی قهر جنبه نهی از منکر و جهت تربیتی دارد . مثلا گاهی اوقات والدین برای کاهش رفتار نامناسب در فرزند خود از ابزار قهر استفاده می‌کنند و به عبارتی می‌خواهند به این روش ناراحتی خود را از رفتار کودک بیان کنند . در مورد نهی از منکر گفته شده که اگر نهی لفظی و زبانی ما در بازداشتن فردی از انجام منکر اثری نداشت صورتی که بی توجهی به او و برخورد سرد و سنگین با او در تغییر روش و عمل او موثر بود باید این راه را برگزید و در واقع این نوعی علاج مشکل و عامل باز دارنده از منکراست و مصداق اطاعت امر خداوند و عمل به وظیفه شرعی است نه برخوردی از سر لجاجت و عصبانیت و یا انتقام و تشفی دل .

6- در مورد قطع رابطه و قهر کردن با کسی به خاطر تهمت زدن و توهین او باید توجه داشت که اگر تهمت زدن از طرف این فرد موردی و اتفاقی بوده و فردی مثبت و خوب و شایسته بوده که دچار این اشتباه شده قهر با او باید مصداق نهی از منکر و در راستای عمل به این وظیفه باشد و طبیعی است که باید محدود و کوتاه مدت و مقطعی باشد و اما اگر فردی منفی است که تهمت زدن و اهانت به افراد کار همیشه و روش و برنامه دائم او است موردی برای رفاقت و ادامه دوستی و ارتباط با او وجود ندارد .

قهر در قرآن :

آیا در قرآن در مورد قهر کردن و عواقب آن آیاتی آمده است‌؟

قرآن‌، در عین حال که بیان کنندة همه چیز است‌، امّا کلیّات در آن آمده است و خداوند، تبیین و تفسیر جزئیات را، بر عهدة پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام ‌: گذاشته است‌.(جهت اطلاع بیشتر می‌توانید به اصول کافی‌، کتاب ایمان و کفر، باب هجرة (قهر کردن‌) آمده‌، مراجعه کنید.) در مورد قهر کردن نیز، در قرآن‌، مطالبی کلّی آمده است‌.

قرآن‌، با تعابیری مانند هجرة‌، یقطعون‌، اعراض‌، نشوز، بحث قهر کردن را مطرح کرده است‌. در زیر، به برخی از موارد اشاره می‌شود.

1. در آیه بیست و پنج از سوره رعد آمده است‌: "وَ یَقْطَعُون‌َ مَآ أَمَرَ اللَّه‌ُ..." از مصادیق این قطع رابطه‌، قطع رابطه با خویشان است‌. در همین آیه‌، چنین عملی را، از مفاسد در زمین می‌داند.

در روایت است‌، وقتی‌، شخص‌، می‌پرسد: "یا رسول‌الله! پدر و مادر، به من ظلم می‌کنند، آیا می‌توانم آن دو را ترک کرده و قهر کنم‌؟"، حضرت گفتند: "اگر این کار را کنی‌، خدا نیز از تو دوری می‌کند. از آن دو، دور نشو، تا خداوند، یار و یاورت باشد".(اصول کافی‌، کتاب ایمان و کفر، ج 1، ص 157، چ بیروت‌.)

2. در آیه دویست‌وبیست‌وچهار از سوره بقره‌، به اصلاح میان افرادی که با هم قهر کرده‌اند، سفارش شده است‌. در آن‌جا آمده است‌:

"و خدا را دستاویز سوگندهای خود قرار مدهید تا ]بدین بهانه‌[ از نیکوکاری و پرهیزگاری و سازش و اصلاح میان مردم ]باز ایستید[ و خدا، شنوای دانا است‌."

3. در آیه یک از سوره انفال نیز به اصلاح دادن میان خویشان‌، توصیه کرده است و این کار را، از ایمان و تقوا می‌داند. ازاین آیه‌، معلوم می‌شود که قهر کردن‌، از ایمان و تقوا نیست‌.

4. در مورد قهر کردن شوهر از همسر خود، به زنان سفارش شده تا می‌توانید، میان خود، تفاهم و صلح برقرار کنید. (نساء ، 128)

ناگفته نماند که در قرآن و روایت‌، قطع رحم ـ که ممکن است در اثر قهر کردن باشد ـ بسیار مذّمت شده‌، و این افراد، مورد لعنت خدا قرار می‌گیرند. آیه بیست و سه از سورة محمد9 یکی از این آیه‌ها است‌

قهر کردن در روایات:

از اموری كه در روایات اسلامی خیلی مذمت شده مسأله قهر كردن مسلمان با برادر مسلمان است . به طوری كه در كتاب میزان الحكمه (ج 13 ص 6616 به بعد) حدود 25 روایت در مذمت این كار نقل شده است كه ما به ذكر یكی از آنها بسنده می كنیم . پیامبر خدا فرمود: هر دو مسلمانی كه با هم قهر كنند و سه روز به قهر خود ادامه دهند و آشتی نكنند هر دو از اسلام بیرون روند و میان آنان هیچ پیوند دینی نباشد و هر كدام از آنها پیش از دیگری با برادرش حرف بزند در روز حسابرسی جلوتر به بهشت رود. البته منظور از خروج از اسلام این نیست كه كافر و مرتد گردند و احكام ارتداد بر آنها اجرا گردد بلكه مراد این است كه از مسلمانی كامل عملی خارج شده اندو اسلامشان ناقص گشته است .

جدایى برادران ایمانى موجب خشم خداوند و شادى شیاطین است. بنابراین لازم است پیروان سیره اهل‏بیت عصمت و طهارت(ع) در این امور بیندیشند و اجازه ندهند دوستى و الفت با برادران به كینه و قهر كردن و جدایى بیانجامد و چنان چه گاهى كدورت و رنجش و قهرى پیش آمد، خود را بر آن دارند كه در رفع آن بكوشند و بر یكدیگر پیشى گیرند.

در حدیث‌هایی که در مورد بیش از سه روز قهر کردن‌، از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده‌، تعبیر به گناهان کبیره ندارد، بلکه‌، به شدّت‌، مذمّت شده است‌.(جهت اطلاع بیشتر می‌توانید به چند حدیثی که در این رابطه‌، در اصول کافی‌، کتاب ایمان و کفر، باب هجرة (قهر کردن‌) آمده‌، مراجعه کنید.)

آثار سوء قهر کردن :

1- خسران:

« الَّذِینَ ینْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یوصَلَ وَیفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ»(1)

فاسقان کسانی هستند که پیمان خدا را، پس از محکم ساختن آن، می­شکنند و پیوندهایی را که خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده و در روی زمین فساد می­کنند؛ اینها زیانکارانند. از مصادیق این قطع رابطه‌، قطع رابطه با خویشان است‌. در همین آیه‌، چنین عملی را، نشانه فسق و از مفاسد در زمین می‌داند.

2- سزاوار آتش:

پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) می­فرمایند:

«یا أَبَاذَرٍّ أَنْهَاكَ عَنِ الْهِجْرَانِ وَ إِنْ كُنْتَ لَا بُدَّ فَاعِلًا فَلَا تَهْجُرْهُ فَوْقَ ثَلَاثَةِ أَیامٍ كَمَلًا فَمَنْ مَاتَ فِیهَا مُهَاجِراً لِأَخِیهِ كَانَتِ النَّارُ أَوْلَى بِهِ‏ »(2)

اى اباذر نهى می­كنم ترا از قهر كردن و دورى نمودن اگر چه ناچارى دورى مكن برادرت را بیش از سه روز تمام. پس هر كس بمیرد در حال دورى كردن از برادرش آتش به او سزاوارتر باشد.

 3- خروج از اسلام:

حضرت رسول (صلى الله علیه و آله) فرمود:

«أَیمَا مُسْلِمَینِ تَهَاجَرَا فَمَكَثَا ثَلَاثاً لَا یصْطَلِحَانِ إِلَّا كَانَا خَارِجَینِ مِنَ الْإِسْلَامِ وَ لَمْ یكُنْ بَینَهُمَا وَلَایةٌ فَأَیهُمَا سَبَقَ إِلَى كَلَامِ أَخِیهِ كَانَ السَّابِقَ إِلَى الْجَنَّةِ- یوْمَ الْحِسَاب»(3)

هر دو نفر مسلمانى كه از همدیگر قهر كنند و سه روز بر آن حال بمانند و با هم آشتى نكنند هر دو از اسلام بیرون روند و میانه آنها پیوند و دوستى دینى نباشد، پس هر كدام از آن دو بسخن گفتن با برادرش پیشى گرفت، او در روز حساب پیشرو به بهشت باشد.

4- سزاوار بیزاری و لعنت:

حضرت صادق علیه­السلام می­فرمود:

« لَا یفْتَرِقُ رَجُلَانِ عَلَى الْهِجْرَانِ إِلَّا اسْتَوْجَبَ أَحَدُهُمَا الْبَرَاءَةَ وَ اللَّعْنَةَ وَ رُبَّمَا اسْتَحَقَّ ذَلِكَ كِلَاهُمَا »(4)

از هم جدا نشوند دو مرد بصورت قهر كردن جز اینكه یكى از آن دو سزاوار بیزارى (خدا و رسولش از وى) و لعنت (یعنى دورى از رحمت حق) گردد و چه بسا كه هر دوى آنها سزاوار آن شوند.

5- قاتل بودن:

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله می­فرمایند:

« من هجر أخاه سنة فهو كسفك دمه ».(5)

هر كه یک سال از برادر خویش قهر كند چنانست كه خون وى را ریخته است.

6- رد عمل:

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله می فرمایند:

«یا أَبَا ذَرٍّ إِیاكَ وَ هِجْرَانَ أَخِیكَ فَإِنَّ الْعَمَلَ لَا یتَقَبَّلُ مِنَ الْهِجْرَانِ‏ »(6)

اى اباذر بپرهیز از دورى كردن از برادرت. زیرا كه عمل انسان با قهر پذیرفته نمى‏شود ]

بخش قرآن تبیان

پی نوشت ها :

1- سوره بقره آیه 27

2 - مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار ، تهران ، دارالكتاب اسلامیه ، 1364 ، نوبت دوم، ج‏72 ص 184 و   ج‏74  ص 72

3 - كلینی، محمدبن یعقوب؛ اصول من الكافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف،1401، چاپ چهارم، ج‏2 ص 345.

4 - همان، ج‏2 ص 344.

5 - نهج الفصاحه، مترجم ابوالقاسم پاینده،تهران، بدرقه جاویدان،1385، چاپ هفتم، كلمات قصار، ص 747

6 - مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار ، تهران ، دارالكتاب اسلامیه ، 1364 ، نوبت دوم، ج‏74  ص 72