"اسماعیل" را بشناسید؟

بدانیم درباره " اسماعیل"، رمانی از امیرحسین فردی

" اسماعیل نوجوانی است که درمی یابد شرایط جامعه اش متناسب با شان انسانی نیست و باید تغییر کند ، بنابراین به ندای درون پاسخ می دهد و در پی دگرگونی است." امیرحسین فردی

در داستان «اسماعیل» شرح مبارزات یک جوان و شیفتگی او نسبت به انسانیت، آزادگی و اسلام به تصویر کشیده شده است. اتفاقات این داستان در بستر انقلاب اسلامی شکل می‌گیرد.

"اسماعیل" تهرانی است و بچه‌ی جنوب شهر؛  کمی شر و شور و اندکی متفاوت با دیگر هم‌سالانش. پدر رفتگرش را در کودکی از دست می‌دهد و مادر با داشتن خواستگاران متعدد تن به ازدواج نمی‌دهد تا با همه‌ی بضاعتش، پدرانه به جا ‌آورد آداب مادری را!

اسماعیل در نوجوانی از درس بیزار می‌شود و به زور پایه‌ی ششم ابتدایی را تمام می‌کند. بعد به سبب گوشه‌گیری و سر به‌راهی سر از قهوه‌خانه در می‌آورد. چند سالی را به بیکاری و بطالت سپری می‌کند تا اینکه به مدد یک قاچاقچی! به استخدام بانک شاهی درمی‌آید. وضع خانواده را سامان می‌بخشد و به دختری از محله‌های مصفای جنوب شهر دل می‌بندد. عشقی که جنبه‌ی اثیری‌اش تا لحظات پایانی همراه مخاطب خواهد ماند.

بعد از چند سالی که اسماعیل به عنوان کارمندی جزء، در نظام اداری مالی رژیم شاه خدمت می‌کند و درست در جایی که خواننده فکر می‌کند زندگی شیرین می‌شود، همه چیز به هم می‌ریزد. او با کششی که در خود به سوی معنویات حس کرده و روند اتفاقات ریز و درشتی که برایش می‌افتد، خود را هم از خدمت در بانک شاهنشاهی محروم می‌کند و هم از مهر دختری که معشوقه‌اش شده است.

سیب سرخ زندگی اسماعیل صنوبری در چرخ دوّار خود به مسجد کشیده می‌شود و به کتابخانه‌داری و بعد از آن به مدیری قرض‌الحسنه می‌رسد و در مسیر انقلاب بر خلاف منش‌های غالب روزگار خود، به روحانیت متمایل می‌شود. داستان با رسیدن به سالهای 55 و 56 به پایان نزدیک شده ولی به اتمام نمی‌رسد.

کتاب اسماعیل در مجموع کتابی است که در آن مولف به شناخت زیبایی های زندگی پرداخته است. در واقع رمان اسماعیل داستانی است که زندگی در آن موج می زند.

امیرحسین فردی در جواب چگونگی شکل گیری طرح رمان اسماعیل چنین می گوید:

1. "طبیعی است من آدم تخیلی را واقعی و انسان واقعی را تخیلی کردم. نویسنده کارش همین است همه واقعیات را غیر واقعی جلوه دهد و بالعکس، قصدم از نوشتن «اسماعیل» این بود که می‌دیدم کسی در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی کار نمی‌کند و انگار چیزی به این نام نداشتیم و داشت فراموش می‌شد باید یک حرکتی آغاز می‌شد و از جایی شروع می‌کردیم. خب من این کار را کردم و نشان دادم که فقط اهل حرف زدن نیستم اینطور شد که «اسماعیل» شکل گرفت در واقع «اسماعیل» زائیده‌ دغدغه‌های من درباره انقلاب بود که به این بخش توجه چندانی نمی‌شد به هر حال انقلاب بخشی از خاطرات ملت ما است و باید از آن حمایت کنیم و برای آن جشنواره را داستان انقلاب برگزار کنیم."

"اسماعیل" رمانی با محوریت وقایع منجر به پیروزی انقلاب اسلامی است. کار ترجمه این اثر را الکساندر آندروشکین انجام داده و با شمارگان 3 هزار جلد توسط انتشارات "ایستوک" در مسکو منتشر شده است.

همچنین نسخه انگلیسی این رمان به همت "پال اسپراکمن" ترجمه شده است و تا مدتی دیگر در آمریکا منتشر می شود.

به گفته امیرحسین فردی، وی به تازگی نگارش جلد دوم "اسماعیل" را به پایان رسانده و تنها برخی ریزه‌کاری‌ها و ویرایش نهایی آن باقی مانده است.

وی همچنین از قصد خود برای نگارش جلد سوم رمان "اسماعیل" خبر داده و گفته: تصمیم دارم جلد سوم رمان را نیز بنویسم چون اگر نوشته نشود به نحوی داستان "اسماعیل" ناقص می‌ماند.

نظرات عده ای از صاحب نظران درباره "اسماعیل":

محسن مومنی: انقلاب اسلامی ایران دارای وجوهی است که آن را با انقلاب های دیگر متفاوت می کند و متاسفانه در همین وجه یعنی انگیزه های مردم برای ریختن به خیابان ها و ایجاد اتفاقی پیش بینی نشده، کم کاری شده است. رمان "اسماعیل" نخستین گام در زمینه ی بررسی ریشه های انقلاب اسلامی و بخش  ایجابی انقلاب، و همچنین امام خمینی (ره) است و شخصیتی به نام اسماعیل که رشد و نموش از جنوب شهر آغاز می شود، آن قدر طبیعی و واقعی است که نمی توان فکر کرد شعاری در کار وجود دارد . لحظه های ناب زندگی در این رمان نشان می دهد که مردم چگونه به فرمان امام خمینی (ره) متحول می شوند.

حسن بنیانیان : این کتاب دستمایه ای است که می تواند به جای توصیه و سخنرانی، بسیار کمک کننده باشد. بسیاری از مفاهیم ارزشی چون نیازمند تفکر است، باید از ادبیات شروع شود، و اگر بخواهیم با کارهای سطحی و با کارهایی مانند سینما و تئاتر مباحث ارزشی را به بحث بگذاریم، به تکرار در کارها دچار می شویم و بنابراین باید به مقوله ی رمان و ادبیات توجه کنیم.

رضا امیرخانی : رمان "اسماعیل" از شخصیت نویسنده اش جدا نیست، نویسنده ی کتاب انسانی است که زندگی می کند و اهل شناخت زندگی است. رمان "اسماعیل" نیز رمانی است که زندگی در آن موج می زند.او همچنین از فردی به عنوان کسی که خیلی ها را کتاب خوان کرد، یاد کرد.

اسماعیل . امیرحسین فردی . سوره مهر. چاپ اول 1386

فرآوری: زهره سمیعی

ادبیات تبیان

منابع:

سازمان تبلیغات اسلامی

خبرگزاری فارس

پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ ایثار و شهادت

کتاب نیوز

خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران

شبکه خبر

روزنامه آفرینش