تبیان، دستیار زندگی
در زمان خورشید گرفتگی هفته گذشته, علاوه بر ماه که قسمتی از سطح خورشید را پوشانده بود سه لکه کوچک تیره نیز در سطح خورشید دیده شدند. برای بسیاری از افرادی که برای رویت کسوف به مراکز نجومی رفته بودند چیستی و چگونگی تشکیل این لکه ها بسیار باعث سوال شده بود. ل
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

3 لکه روی خورشید در زمان کسوف چه بودند؟

در زمان خورشید گرفتگی هفته گذشته, علاوه بر ماه که قسمتی از سطح خورشید را پوشانده بود سه لکه کوچک تیره نیز در سطح خورشید دیده شدند. برای بسیاری از افرادی که برای رویت کسوف به مراکز نجومی رفته بودند چیستی و چگونگی تشکیل این لکه ها بسیار باعث سوال شده بود. لکه هایی که شاید بیشتر از خورشیدگرفتگی تعجب آور بودند!

چگونگی رویت کسوف. عکس از یحیی پورجهان

لکه های خورشیدی چیستند؟

لکه های خورشیدی نواحی بر روی سطح خورشید هستند که به وسیله فعالیت‌های شدید مغناطیسی به وجود می‌آیند و مانع از انتقال گرما می‌شوند. مهمترین علت وجود لکه ها، قوی شدن میدان مغناطیسی روی سطح خورشید است. این میدان مغناطیسی باعث به وجود آمدن نیرویی به سمت بیرون می شود و آنقدر قوی است که اثر گرانش ستاره را خنثی می کند. در جاهای دیگر سطح خورشید که لکه ای وجود ندارد، نیروی گرانش را فشار گاز داغ خنثی می کند. یعنی فشار گاز داغ می خواهد گاز را منبسط کند و گاز می خواهد به سمت بیرون برود، در صورتی که گرانش می خواهد این گاز را به درون ستاره بکشد. در جاهایی که لکه وجود دارد، میدان مغناطیسی به کمک فشار گاز می آید. یعنی بر خلاف نیروی گرانش عمل می کند به همین دلیل ما به فشار کمی نیاز داریم. همین فشار کم باعث پایین آمدن دمای لکه می شود و لکه نسبت به مناطق دیگر ستاره کم دماتر دیده می شود.

لکه ها درحدود 5%سطح خورشید را پوشانده اند و ابعاد آن ها بسیار زیاد است، اما دربرابر خورشید بسیار کوچک هستند.اندازه آن ها در مقایسه با کره زمین در حدود چند ده برابر است به طوریکه در داخل هر لکه چندین کره زمین جای می گیرد. هر چه لکه بزرگتر باشد طول عمر بیشتری دارد. طول عمر یک لکه ممکن است آنقدر زیاد باشد که به کمک آن دوران خورشید را تشخیص دهیم. یعنی همچنان که خورشید به دور خود می چرخد،شاهد حرکت لکه روی سطح آن باشیم. درواقع به کمک همین لکه ها می فهمیم که سرعت دوران خورشید در تمام عرض های جغرافیایی یکسان نیست.در استوا خورشید بسیار تندتر به دور خود می چرخد ولی در قطبین این چرخش به نسبت کندتر است. زمانی که خورشید به دور خودش می چرخد وضع لکه ها تغییر می کند. یعنی زمانی که لکه در وسط خورشید قرار دارد، می توانیم درون لکه را به خوبی ببینیم و دوباره زمانی که خورشید می چرخد و لکه به کنار خورشید می رود، آن را کج می بینیم.

لکه های خورشیدی و کسوف

یکی از راه های رویت پدیده خورشید گرفتگی نمایش تصویر خورشید با استفاده از تلسکوپ یا دوربین دوچشمی بر روی یک صفحه سفید است. بسته به میزان قدرت عدسی تلسکوپ یا دوربین دوچشمی، تصویری که روی کاغذ مشاهده خواهید کرد جزییات دقیق تری را از سطح خورشید نمایان می کند.

روز سه شنبه هفته گذشته که خورشیدگرفتگی اتفاق افتاد سه لکه خورشیدی بر روی سطح این ستاره حضور داشتند. تصویر زیر که توسط فضاپیمای سوهو ارسال شده است این سه لکه را نشان می دهد.

لکه های خورشیدی

هنگامی که در این روز تلسکوپ ها و دوربین های دوچشمی به سمت خورشید نشانه رفته بودند توانستند علاوه بر خورشیدگرفتگی این لکه ها را نیز بر روی سطح تنها ستاره منظومه شمسی رویت کنند.( البته لکه 1141 به جهت مکان قرار گیری کمتر دیده شده است.) تصویر زیر توسط علی ابراهیمی سراجی از این خورشیدگرفتگی و لکه ها گرفته شده است.

لکه های خورشیدی و کسوف

خورشیدگرفتگی دوبله!

علاوه بر لکه های خورشیدی که در تصاویر مربوط به خورشیدگرفتگی خودنمایی می کنند یک عکاس خوش شانس نیز توانست لحظه عبور ایستگاه فضایی بین المللی از مقابل خورشید در زمان کسوف را شکار کند. در تصویری که توسط "تیری لگال" عکاس نجومی فرانسوی و در کشور عمان به ثبت رسیده است می توان بر روی چهره درخشان خورشید دو لکه کوچک و سیاه را مشاهده کرد که یکی از آنها لکه ای خورشیدی کوچک و دیگری که ظاهری هندسی دارد ایستگاه بین المللی فضایی در حال عبور از برابر خورشید است. عبور ایستگاه در هنگام خورشید گرفتگی از مقابل خورشید کمتر از یک ثانیه طول کشیده است.

لکه های خورشیدی و کسوف و ایستگاه بین المللی

بخش دانش و زندگی تبیان در روزهای آینده پایگاهی را برای چگونگی رصد، نحوه یافتن و زمان پدیدار گشتن لکه های خورشیدی به علاقه مندان علم نجوم معرفی خواهد کرد.

با ما همراه باشید.

فرآوری: م.ح.اربابی فر