خاطرات فیلسوف ایرانی

كتاب «آینه‌های فیلسوف» شامل گفت‌وگوهایی در باب زندگی، آثار و دیدگاه‌های دكتر غلامحسین ابراهیمی دینانی برای بار سوم منتشر شد. دلیل اقبال به این كتاب را می‌توان لحن دلنشین و روان دینانی در بیان آرای فلسفی و ایجاد علاقه در افراد برای پیگیری آرای فلسفی دانست.

شناسایی و تجلیل از اندیشمندان معاصر، یكی از ضرورت‌های فكری جامعه ماست و باید بیش از همیشه قدردان آنان بود.

نمی‌توان تجلیل‌های سال‌های اخیر از برخی شخصیت‌های برجسته را نادیده گرفت، اما مهم‌تر از هرگونه بزرگ‌داشتی این است كه ابعاد مختلف اندیشه‌ها و آثار یك شخصیت فكری مورد تجزیه و تحلیل و حتی نقادی قرار گیرد تا وی به پاسخ‌گویی از مواضع فكری‌اش برآید و به این طریق بسیاری از ابهامات توسط خود متفكر آشكار می شود.

كتاب حاضر شامل مجموعه گفت‌وگوهای عبدالله نصری با دكتر دینانی است كه پیش از این از سیمای جمهوری اسلامی پخش شده‌اند. به زعم نصری كه از شاگردان دینانی بود، وی از اندیشمندان بزرگ جامعه ماست كه عمرش را در تدریس و تالیف درباره اندیشه‌های فلسفی متفكران جهان اسلام سپری كرده است. وی همچنین اندیشه متفكران بزرگی را به ارث برده و برخی از سنت‌های شفاهی آنان را در سینه دارد.

استاد ابراهیمی دینانی در روستای "دینان" (اصفهان) متولد شده و پس از اتمام تحصیلات ابتدایی وارد حوزه‌ی علمیه‌ی اصفهان شد. وی پس از تحصیل علومی مانند: صرف، نحو، منطق، معانی بیان و اصول و فقه، با انگیزه‌ی تکمیل تحصیلات به شهر قم رفته و در آن‌جا از محضر اساتید بزرگ حوزه‌ی علمیه‌ی قم بهره برد.

ایشان درباره‌ی حضور و تحصیل در شهر قم می‌گوید: "در همان ایام ضمن این که در درس‌های خارج فقه و اصول شرکت می‌کردم در درس‌های فلسفه علامه طباطبائی نیز حضور پیدا می‌کردم. ایشان علاوه بر درس‌های روزانه خود که غالباً تدریس کتاب اسفار ملاصدرا و شفای ابن‌سینا را شامل می‌شد جلسه‌های خصوصی تدریس فلسفه در شب‌های پنج‌شنبه و جمعه را به‌عهده داشت که بنده نیز در آن جلسات شرکت فعال و مداوم داشتم.

علامه طباطبائی در هر سال چند ماه نیز در شب‌های جمعه به تهران می‌رفتند و با پرفسور هانری کربن، در موضوعات مختلف دینی و فلسفی به گفتگو می‌پرداختند که بنده نیز به همراه مرحوم علامه به تهران می‌رفتم و در آن جلسات شرکت می‌کردم.

پس از وفات آیة اللـه بروجردی که رئیس حوزه علمیه قم بود بنا به عللی قم را ترک کردم و با ورود به شهر تهران از طریق کنکور به دانشگاه تهران وارد شدم و تا اخذ درجه دکتری در رشته فلسفه به تحصیلات خود ادامه دادم. پس از اخذ درجه دکتری به دانشگاه فردوسی مشهد رفتم و در آنجا به تدریس فلسفه اسلامی مشغول شدم. در سال 1362 به دانشگاه تهران منتقل شده و تا هم اکنون در گروه فلسفه آن دانشگاه به تدریس فلسفه اشتغال دارم.

كتاب "آیینه‌های فیلسوف" برای نخستین بار در سال 1380 و برای دومین بار در سال 1384 منتشر شد و اكنون نیز چاپ سوم آن به بازار نشر آمد. دلیل استقبال نسبی از این كتاب را می‌توان لحن دلنشین و روان دینانی در بیان آرای فلسفی دانست. همچنین او از جمله متفكرانی است كه با حضور مستمر در شبكه‌های تلویزیونی، نزد بسیاری از علاقه‌مندان غیرمتخصص به فلسفه و حكمت نیز شناخته شده است.

به‌كارگیری بیانی گیرا و لحنی روان و ساده، در عین حال عمیق برای شرح مسایل حكمی و فلسفی را می‌توان مهم‌ترین دلیل برای استقبال از برنامه‌های او در سیمای جمهوری اسلامی ایران و همچنین این كتاب دانست. تمامی گفت‌وگوهای این كتاب نیز از چنین لحنی برخوردارند. سوال‌ها به دور از پیچیدگی و به گونه‌ای طرح شده‌اند كه در عین روان بودن، سبب بازگو شدن اندیشه مصاحبه شونده از سوی وی می‌شوند.

تمامی این سوال و جواب‌ها حتی اگر به خاطرات دینانی اشاره داشته باشند، شرحی از اندیشه و دیدگاه او را به دنبال دارند. این كتاب چهار بخش با عناوین «حدیث نفس»، «گردش ایام»، «بررسی آثار» و «اندیشه‌ها و دیدگاه‌ها» را دربر می‌گیرد.

انتشار این كتاب را باید به فال نیك گرفت و آن را مقدمه‌ای بر انتشار آثار دیگری با همین سبك و سیاق دانست. به‌یقین اندیشمندان دیگری در سایر حوزه‌ها حرف‌هایی برای گفتن و شنیده شدن دارند كه پرداختن به آنها نیز خالی از لطف نخواهد بود. نكته مهم درباره این كتاب‌ها، پرداختن به تفكر و دیدگاه‌های اندیشمندان و دچار نشدن آنها به تجلیل‌های مكرر است. تجلیل‌هایی كه سودمندند، اما به تنهایی هرگز كافی نیستند، زیرا اندیشه‌ای را به جامعه تزریق نمی‌كنند و قدردانی واقعی از اندیشمندان را روا نمی دارند.

چاپ سوم كتاب «آینه‌های فیلسوف» در 260 صفحه و بهای 45000 ریال از سوی انتشارات سروش منتشر شده است.

گروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی