تبیان، دستیار زندگی
بحث اول امتیازات شیر مادر است. قرآن مى‏فرماید: «وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ كامِلَیْنِ»(بقره/233) یعنى مادران فرزندان خود را 2 سال كامل شیر بدهند، آیه 233 سوره بقره. امتیازات شیر مادر عبارتست از اینكه: 1- با محبت است. 2- طبیعى است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اهمیت شیر مادر در قرآن و روایات؟!

شیر مادر

چرا شیر مادر بهترین است؟!

متجاوز از 14 قرن است كه در آموزشهای اسلامی با جامع ترین ، زیباترین و قوی ترین انگیزش ها ، نكات مهمی درباره شیر مادر در قالب توصیه ها و آموزشها مطرح شده است . آگاهی از این توصیه ها و استفاده به جا از آنها كارآمدترین و مؤثرین انگیزه های ترویج تغذیه كودكان با شیر مادر را در پی خواهد داشت .

شیر مادر در منابع اسلامی

در تمام منابع اسلامی همچون قرآن كریم (كه به عنوان مهمترین و اساسی ترین منبع و در حقیقت قانون اساسی اسلام است‌)، روایات پیامبر اكرم ( ص ) و معصومین ( ع) و نیز كتب فقهی مطالب جالب و مهمی در مورد تغذیه با شیرمادر و آثار و احكام آن وجود دارد .

شیر مادر در قرآن كریم

آیات قرآنی كه مستقیماً بحث شیرمادر در آنها مطرح شده شامل آیات زیر می باشند :

1-  آیه 233 سوره بقره – این آیه به اعتباری ، مهمترین آیه در خصوص شیرمادر است .

2- آیه 15 سوره احقاف

3- آیه 14 سوره لقمان

4- آیه 23 سوره نساء ، این آیه ناظر به ارتباط خویشاوندی رضاعی می باشد .

5- آیه 6 سوره طلاق

6- آیه 2 سوره حج

7- آیه 7 سوره قصص

8- آیه 12 سوره قصص

آنچه از قرآن پیرامون شیر مادر می آموزیم :

حق شیردادن و شیرخوردن

آیه 233 سوره بقره با « والوادات یرضعن اولادهن حولین كاملین لمن ارادان یتم الرضاعه » آغاز می شود . در این آیه به جای كلمه متعارف ام به معنای مادر از كلمه والدات ( جمع والده ) استفاده شده است . والده به مادری گفته می شود كه كودك را زاییده است در حالی كه معنای ام ، هم مادر و هم كسی را كه برجایگاه مادری نشسته شامل می شود.

به عبارت دیگر ، این آیه این نکته را یادآور می شود که  حق شیردادن متعلق به والده است  .

به عبارتی مادر حق دارد از احساس رضایت جسمی ومعنوی ناشی از شیر دادن و دیگر بركات آن بهره مند شود و این حق را نمی توان از او سلب كرد در عین حال آن كه نمی توان او را به شیر دادن اجبار نمود .

به طور كلی به دلایل بسیار ، هیچ شیری برای كودك مناسب تر از شیر مادر خودش نیست ؛ لذا كودك با تأكید این آیه كریمه حق دارد دوران شیر خواری را به طور طبیعی با بهره گیری از شیر مادر خودش سپری كند تا از مناسب ترین غذا وحمایت ایمونولوژیك و آثار مطلوب مترتب بر آن استفاده نماید .

در حقوق اسلامی بر همین پایه، حق حضانت كودك را در دوران شیر خواری با تأكید به مادر می دهند و نیز باز بر همین پایه اجرای برخی احكام به زمان دیگر پس از دوره شیردهی منتقل می گردد.

فواید شیر مادر

فایده های شیر مادر را می توان از جنبه های مختلف بررسی کرد:

1- فواید شیر برای کودک

2- فواید شیردهی برای مادر

فواید شیر برای کودک

شیر مادر به تنهایی تا پایان شش ماهگی برای رشد کودک کافی است و کودک به هیچ نوع غذا یا نوشیدنی نیازی ندارد.

آغوز که همان شیر زرد رنگی است که پس از تولد کودک در سینه های مادر جریان پیدا می کند ، حاوی مواد مفید و ارزنده ای است که اولین و بهترین واکسن برای محافظت از کودک و ضد بیماریهای عفونی است.

شیر مادر مبارك ترین غذای كودك است.  این جمله مبارك امیر المؤمنین كه كودك با هیچ شیری تغذیه نمی شود كه به اندازه شیر مادر خودش مبارك و یا با بركت باشد نیز همانند كلام حضرت رسول اكرم (ص) بیانی كامل ، نغز و پر مغز و در عین كوتاهی در بردارنده دنیایی از اطلاعات و همه سونگری است

شیر مادر

فواید شیردهی برای مادر

شیردهی توسط مادر فقط برای کودک مفید نیست، بلکه برای مادر نیز بسیار اهمیت دارد . شیر خوردن نوزاد از سینه مادر باعث می شود عکس العملها و واکنشهای عصبی صورت گیرد و در آن موقع انقباضاتی در رحم به وجود می آید که این انقباضات عضلانی باعث به هم چسبیدن رگهای خونی و در نهایت جلوگیری از خونریزی می کند. شیردهی توسط مادر باعث می شود، چربیهای اضافه ای که در دوران بارداری در بدن ذخیره شده است زودتر از بین برود و بدن به حالت قبل از بارداری بازگردد .

هنگامی که مادر به نوازدش شیر می دهد ، احساس خوشحالی و شادی خواهد داشت و تمام سختیهایی که در دوران بارداری و هنگام زایمان دچار آن شده بود را فراموش می کند.

مدت توصیه شده وحداقل

بر اساس آیه 233 سوره بقره در كلمه « حولین كاملین » دو سال تمام ونیز آیه 14 سوره لقمان یك دوره شیردهی كامل ، 24 ماه است . اما با استنباط از آیه 15 سوره احقاف حداقل مدت شیردهی برای كودكی كه 9 ماه زندگی جنینی را پشت سر گذاشته ، 21 ماه است . بدیهی است این میزان حداقل به هر مقدار كه از طول مدت بارداری كم شده باشد افزایش خواهد یافت و این نیز از شگفتیهای قابل تأمّل در آموزش های قرآنی است كه می توان با كمك یافته های علمی آن را تشریح کرد .

هم آغوشی مادر و كودك

از مضمون آیه 2 سوره حج ، هم آغوشی شیرخوار و مادر استنباط می شود . امروزه بحث هم اتاقی مادر و كودك یا به اصطلاح Rooming in مورد تأكید است تا كودك را پس از ولادت از مادر جدا نسازند و در همان اتاق نزدیك مادر قرار دهند . شكل تكامل یافته هم اتاقی ، هم آغوشی است . تماس هرچه نزدیك تر مادر و شیر خوار ، لمس بدن ، بوییدن ، نگاه كردن و فكر كردن به كودك توسط مادر در افزایش ترشح پرولاكتین و اكسی توسین نقش دارد و بهترین حالت برای ایجاد چنین حالتی ، زمانی است که کودک در حال خوردن شیر مادر است .

شیر مادر در احادیث و روایات

مسأله ای به اهمیت تغذیه كودك با شیر مادر كه در آیات متعدد قرآنی مطرح شده است ، طبیعی است كه در احادیث شریفه نیز به اشكال مختلف مورد بحث قرار گیرد .

شیر مادر به عنوان نمونه ای آشكار از لطف و عنایت پروردگار نسبت به انسان و جلوه ای از حكمت بالغه الهی در قالب مناجات ، ادعیه و رهنمود های بهداشتی ، حقوقی ، اجتماعی معصومین (ع) مطرح گردیده است .

كلامی رسا وژرف از حضرت رسول اكرم  (ص) آمده است که فرمودند : « لیس للصبی لبن خیر من لبن امه  ؛ برای كودك هیچ شیری بهتر از شیر مادرش نیست »

كاملترین بیان در اهمیت تغذیه كودك با شیر مادر ( بخصوص مادر خودش ) را در بردارد.

شیر مادر مبارك ترین غذای كودك است.

این جمله مبارك امیر المؤمنین كه كودك با هیچ شیری تغذیه نمی شود كه به اندازه شیر مادر خودش مبارك و یا با بركت باشد نیز همانند كلام حضرت رسول اكرم (ص) بیانی كامل ، نغز و پر مغز و در عین كوتاهی در بردارنده دنیایی از اطلاعات و همه سونگری است .

از حضرت امام جعفر صادق (ع) نقل شده كه آغوش چپ مادر ، جایگاه مناسب تر شیرخوار است ودر تحقیقات دانشگاه كورنل ، ثابت شده است که به دلیل آنکه سمت چپ آدمی جایگاه قلب اواست و ارتباط کودک وابسته به ضربات قلب مادر است ، سمت چپ در شیر دادن به کودک افضل می باشد

شیر دادن كمتر از 21 ماه، ستم به كودك است

در روایات اسلامی با استناد به آیه 15 سوره احقاف حداقل زمان شیر دادن به كودك 21 ماه و حد مطلوب و كامل آن با استناد به آیه233 سوره بقره 24 ماه ذكر شده است . دادن غذای تكمیلی را نیز از زمان رویش اولین دندان های شیری پیشین فك تحتانی (6 ماهگی ) توصیه فرموده اند .

تغذیه انحصاری كودك با شیر مادر تا 6 ماهگی

تغذیه با شیر مادر

در چندین روایت بر كفایت شیر مادر در تأمین آب و غذای كودك هنگامی كه به طور انحصاری مورد استفاده قرار می گیرد (تا سن 6 ماهگی )تاكید شده است . لذا آنچه كه امروزه به عنوان نتیجه تحقیقات علمی روز ، در كفایت شیر مادر به هنگام تغذیه انحصاری Exclusive Breast Feeding عنوان می شود ، در روایات معصومین علیهم السلام از پیش مطرح بوده است .

جابر بن عبدا... انصاری از حضرت رسول اكرم (ص) نقل می كند كه فرمود: خداوند متعال روزی كودك را در دو پستان مادر قرار داده است. در بخشی آب و در بخش دیگر غذای او را و از هنگام ولادت كودك ، به تناسب نیاز هر روز وی، روزی متناسب آن روز او را مقرر فرموده است .

در توصیه حضرت امام صادق(ع) به همسرشان با تأكید به شیر دادن از هر دو سینه در هر بار شیر دادن به تأمین آب و غذای كودك اشاره شده است. دانش روز ثابت كرده رقیق بودن شیری كه در آغاز هر بار شیر خوردن دریافت می شود برای تامین آب مورد نیاز و رفع حس تشنگی كودك است و به عكس تركیب شیر پسین كه چرب تر ، غلیظ تر و متراكم تر است سبب سیر شدن كودك می شود .

هم آغوشی

از حضرت امام جعفر صادق(ع) نقل شده كه آغوش چپ مادر، جایگاه مناسب تر شیرخوار است و در تحقیقات دانشگاه كورنل، ثابت شده است که به دلیل آن که سمت چپ آدمی جایگاه قلب اواست و ارتباط کودک وابسته به ضربات قلب مادر است، سمت چپ در شیر دادن به کودک افضل می باشد.

شیر دادن به هنگام شب

امروزه بر اساس دانش نو شناخته و نوآور كرونوبیولوژی كه در آموزشهای اسلامی ریشه ای به قدمت 1400 سال دارد، تغییرات ترشح هورمون ها و كاهش و افزایش آنها در ساعات مختلف شبانه روز بررسی گردیده و نشان می دهد چنانچه مادران شیرده پس از نیمه شب یكی دو بار به كودكان خود شیر دهند سطح پایه ای هورمون پرولاكتین افزایش می یابند و تضمین یك شیر دهی موفق را میسر می سازد كه در آموزشهای اسلامی با ثواب فراوان مورد توصیه قرار گرفته است .

فرآوری : زهرا اجلال - گروه دین و اندیشه تبیان


منابع :

1- مستدرک الوسایل / ج 15

2- وسایل الشیعه / ج7

3-  بحار الانوار / ج 52 -55

4- سایت بهداشت خانواده

5- مقاله ی اعظم بهرامی تتماج

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.