پلورالیسم و قرآن کریم

کتاب «پلورالیسم دینی از منظر قرآن کریم» نوشته علی اسلامی، تک‌نگاشته‌ای موضوعی درباره پلورالیسم دینی از منظر قرآن ‌کریم است که با هدف پاسخ‌گویی به یکی از پرسش‌های جهان معاصر از قرآن‌ کریم سامان یافته است.

به گزارش ایبنا، این اثر با استناد به حدود 400 آیه از قرآن، در قالب تفسیر موضوعی، شاخه‌های گوناگون کثرت‌گرایی دینی را در چند محور بررسی می‌كند.

گوهر ارزشمند دین همواره در معرض آفاتی بوده که سلامت یا حتی اصل بقای آن را تهدید ‌کرده‌اند. شناخت این آفات و آفت‌زدایی از اندیشه دینی نیز وظیفه دین‌مداران و عالمان دینی است.

دشمنان ایمان دینی در عصر کنونی که فن‌آوری مدرن در خدمت رسانه‌های دیداری و شنیداری قرار گرفته است، هرروز ده‌ها شبهه‌ی دین‌ستیزانه را بر بال امواج و چهره رسانه‌های مکتوب نشانده، به سراسر جهان می‌پراکنند و فضای اندیشه بشر را بدان می‌آلایند.

یکی از اندیشه‌های دین‌شناسانه و مکاتب فکری‌ که در سال‌های اخیر در جهان اسلام و کشور ما مطرح شده، «پلورالیسم دینی» است که داعیه‌ی حقانیت و نجات‌بخشی همه یا مجموعه‌ای از ادیان را دارد و انحصار حقانیت و نجات‌بخشی در دین واحد، حتی اسلام، را نفی می‌کند. خاستگاه این اندیشه، مغرب زمین است و در دهه‌های اخیر به وسیله روشن‌فکران مسلمان به کشورهای اسلامی و از جمله ایران نیز راه یافته است.

با توجه به پیامدهای زیان‌بار اعتقادی، اخلاقی و رفتاری این تفکر، رسالت دانش‌پژوهان مسلمان و به ویژه قرآن‌پژوهان است که مانند پیش‌کسوتان بزرگ این عرصه نظیر علامه طباطبایی و استاد مطهری، اندیشه‌های وارداتی و از جمله پلورالیسم دینی را به خوبی بشناسند و پاسخ‌هایی مناسب و درخور، به آنها بدهند.

آنچه بر اهمیت و ضرورت این دفاع اعتقادی می‌افزاید این است که برخی پلورالیست‌ها برای تثبیت این اندیشه به برخی آیات کریمه قرآنی استناد کرده‌اند، از این‌رو، برای دفاع از ساحت قدسی اسلام و قرآن کریم و آشکار ساختن سستی اندیشه کثرت‌گرایی دینی باید مستندات آنان با تفسیر روش‌مند آیات مورد استنادشان بررسی شوند.

به عقیده نویسنده، تقطیع آیات قرآن و استناد به بخشی از آیه، بدون توجه به بخش دیگر آن و همچنین با لحاظ نکردن آیات پیشین و پسین و سیاق، و نیز بی‌توجهی به سایر آیات قرآنی -که می‌توانند به گونه‌ای مفسِّر آیه‌ی مورد استناد قرار گیرند- روشی است که کثرت‌گرایان در مواجهه با قرآن کریم پیشه کرده، به سراغ آیات متشابه رفته‌اند تا دست‌آویز مناسبی برای تثبیت و ترویج پلورالیسم بیابند.

ما نیز موظفیم با تفسیر روش‌مند و از جمله ارجاع متشابهات قرآنی به محکمات آن و بهره‌گیری از شیوه کارآمد «تفسیر قرآن به قرآن»، همراه با ملاحظه کامل سباق و سیاق آیات و توجه به روایات مربوط از اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، مغالطات تفسیری آنان را که در واقع «تحمیل» بر قرآن کریم است، نه «تفسیر» آن، آشکار کنیم.

این كتاب پنج بخش به رشته تحریر درآمده است. در بخش نخست، از کلیات پلورالیسم دینی در قرآن طی سه فصل بحث شده است.

در بخش دوم، 11 مستند کثرت‌گرایان مطرح شده و پاسخ یافته‌اند.

در بخش سوم، دیدگاه قرآن کریم درباره اثبات حصر‌گرایی و ابطال کثرت‌گرایی دینی در سه فصل بررسی شده است.

در بخش چهارم، پلورالیسم نجات از دیدگاه قرآن بررسی شده است.

در بخش پنجم، پلورالیسم اجتماعی از منظر قرآن کریم در چهار فصل تبیین شده است.

واژه پلورالیسم (pluralism) در زبان انگلیسی، ترکیبی است از واژه پلورال (plural) و پسوند ایسم یا ایزم(ism)، پلورالیسم را می‌توان به «کثرت‌گرایی» یا «آیین کثرت» ترجمه کرد.

پلورالیسم به معنای پذیرش کثرت و نفی و طرد انحصار، در حیطه‌های گوناگون فلسفه، سیاست، اجتماع، فرهنگ، دین و... مطرح است. آن چه در این کتاب، محور پژوهش قرار گرفته، «پلورالیسم دینی» است که از مباحث «فلسفه دین» و گاه برون دینی (پذیرش کثرت ادیان) و گاهی درون دینی (پذیرش کثرت مذاهب یک دین) محسوب می‌شود.

پلورالیسم برون دینی و نگاه پلورالیستیک به مقوله دین بدین معناست که همه یا مجموعه‌ای از ادیان در عصر واحد از حقانیت و نجات‌بخشی برخوردارند، بنابراین، هم اسلام حق است و هم یهودیت و مسیحیت و ... . پیروان ادیان گوناگون نیز می‌توانند با یک‌دیگر هم زیستی مسالمت‌آمیز داشته باشند.

چاپ دوم کتاب «پلورالیسم دینی از منظر قرآن‌ کریم» در شمارگان 1500 نسخه، 420 صفحه و بهای 8300 تومان راهی بازار نشر شده است.