میراث قاجاری خوزستان

این روزها که سرمای هوا جاده های شمالی و غربی کشور را کم رونق کرده است، نواحی جنوبی ایران بهترین گزینه برای یک سفر زمستانی به شمار می روند. خصوصا اگر اهل گشت و گذار در مناطق تاریخی هستید، جایی مثل استان خوزستان و منطقه قلعه تل (Ghal'etol)حرف های زیادی برای شما خواهد داشت.

قلعه تل، شهری در شمال خوزستان است که قدمت آن به 2500سال قبل می رسد. میراث تاریخی عیلامیان که از شمال با شهرستان ایذه و از جنوب با شهرستان باغملک ارتباط دارد و در گوشه گوشه مساحت 8/6 کیلومتری خود بناهایی از دوران های مختلف تاریخی را جای داده است. از عیلامیان و ساسانیان گرفته تا قاجار.

نماد تاریخی شهر

مهم ترین بنای قلعه تل، قلعه ای است که کمی پیش از شروع دوره قاجار ساخته شد. قلعه ای به نام تل که روی یک تپه طبیعی ساخته شده بود تا نگهبانان بتوانند در تمام مدت دشت و خروجی های کوهستان را زیر نظر داشته باشند. ساخت این قلعه را به محمد تقی خان چهارلنگ بختیاری نسبت می دهند و محلی ها معتقدند که از این قلعه برای فرماندهی قشون استفاده می‌شده است.

اگر گذارتان به قلعه تل بیفتد، می بینید که این قلعه هنوز هم بلندترین و بارزترین مشخصه شهر است که از صدها متر دورتر، رسیدن شما را به قلعه تل خوشامد می گوید. به خصوص اگر از مسیر ارتباطی اهواز به اصفهان عبور کنید، این قلعه در بخشی از مسیر همسفر شما خواهد بود!

این روزها اگرچه چیز زیادی از قلعه مشهور شهر باقی نمانده است، اما در کتاب های تاریخی هنوز هم می توان وصف عظمت این قلعه را خواند. چنان که در سفرنامه سر هنری لایارد ـ گردشگر انگلیسی- آمده است: «قلعه دارای چهار برج و به شكل مربع ساخته شده و در یكی از زاویه های آن یك عمارت چهار ضلعی احداث شده بود كه در طبقه فوقانی آن لامردون و یا مهمان خانه قرار داشت. در طبقه تحتانی راهرو مسقف طویلی این ساختمان را به محوطه مركزی قلعه متصل می‌ساخت. قلعه دارای دو حیاط بود كه قسمت بیرونی جهت میهمانان و مستخدمین و گارد محافظ و قسمت داخلی مخصوص خانواده خان شامل خانواده محمد تقی خان و برادرش آكلب‌علی بود.

روی برج ها و دیوارهای قلعه چند قبضه تفنگ سنگین فتیله ای نصب شده بود كه هر كدام هشت یا نه پا طول داشته و قابل حمل بودند. این تفنگ‌ها روی محور و حلقه های مخصوصی می چرخیدند و با یك نوع گلوله های بزرگ و مقداری گلوله های كوچك و تكه پاره‌های آهن مسلح می‌شدند. گرچه قلعه از سنگ و آجر ساخته شده بود و می توانست در برابر حملات و یورش های غیر منظم محلی پایداری نماید ولی در برابر آتش توپخانه یك نیروی عظیم نمی‌توانست مقاومت داشته باشد.»

پای این قلعه رودخانه‌ای جاری است كه از قدیم مهم ترین منبع تأمین آب ساكنان منطقه بوده است و در دره های كوهستانی اطراف هم روستاهای خوش آب و هوایی را خواهید دید که گزینه خوبی برای تفریح و گشت و گذار شما در قلعه تل به شمار می روند.

گشت و گذار در طبیعت خوزستان

اگر گذارتان به شهر قلعه تل افتاد، می توانید از مناطق دیدنی و تفریحی دیگری مثل تمبی، هفت چشمه، آبشار دیدنی تنگ کرد و مال آقا هم دیدن کنید. مال‏آقا یک منطقه‏ سیاحتی در قلعه تل است که آب زلالی از ذوب شدن برف های زاگرس دارد و این روزها اگر گذارتان به آن بیفتد، می توانید درختان انار، چنارهای سر به فلک کشیده و گیاهان محلی را در حاشیه رودخانه ببینید. در مال آقا آثار تاریخی زیادی مثل کتیبه‏های سنگ نوشته از دوران مصریان به جا مانده که بردگپ (سنگ بزرگ) و آثار باقیمانده از خانه‏های ساخته شده در دل کوه نمونه ای از آن هستند. علاوه بر این، سال ها قبل دو سنگ بزرگ به جا مانده از دوران عیلامی ها هم در این منطقه کشف شد که یکی از آنها پایه ستون و دیگری منقوش به پیكره چهار نفر است كه دو به دو دست به سینه رو به روی هم ایستاده اند و هنوز کارکرد آنها به طور دقیق مشخص نشده است.

چطور برسیم؟

قلعه‌تل در شرق اهواز قرار دارد و برای رسیدن به آن باید جاده اهواز ـ (هفتكل) ـ باغملك ـ ایذه ـ اصفهان را در پیش بگیرید و این شهر تاریخی را در سمت راست جاده، جایی بعد از شهر باغ‌ملك ببینید.

گروه گردشگری تبیان- رستم زاد