تبیان، دستیار زندگی
تاریخ معاصر ایران، شاهد گویایی برای حضور همه جانبه و فعالانه زنان مسلمان ایران، در صحنه های گوناگون دفاعی رزمی، سیاسی و اجتماعی می باشد. خصوصا هنگامی كه احساس شود ارزش های اسلامی در معرض خطر قرار گرفته است دیگر هیچ نیرویی تاب مقاومت در برابر شور انقلابی ز
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بسیج خواهران

نقش دفاعی زنان در تاریخ معاصر ایران

تاریخ معاصر ایران، شاهد گویایی برای حضور همه جانبه و فعالانه زنان مسلمان ایران، در صحنه های گوناگون دفاعی رزمی، سیاسی و اجتماعی می باشد. خصوصا هنگامی كه احساس شود ارزش های اسلامی در معرض خطر قرار گرفته است دیگر هیچ نیرویی تاب مقاومت در برابر شور انقلابی زنان را ندارد.

بسیج خواهران

با نگاهی كوتاه به شكل گیری نهضت مشروطه، در می یابیم هر جا كه اعتراض و نارضایتی عموم مردم به صورت تجمع و تظاهرات و سر دادن شعار رخ داده است زنان نیز در كنار مردان حاضر بوده و دلیرانه از حقوق مردم جامعه دفاع می كردند. در دوران مشروطه، اعتصابات و اعتراضات عمومی مردم، به خصوص در تهران، تبریز، اصفهان، شیراز، رشت و مشهد، همواره شاهد حضور زنان در صحنه برای دفاع از ارزش های دینی و تقویت روحیة مردان بوده است. به هر حال دخالت و مشاركت زنان در نهضت های ملی و اسلامی از دیر باز تاكنون غیر قابل انكار می باشد. به طوری كه دولتمردان و حكام وقت به نقش حساس و حیاتی زن پی برده بودند. آنان می دانستند كه زنان با قیام خود، مردان را به میدان می كشانند و در صدد بر آمدند تا با نقشه هایی شوم زنان را از میدان مبارزه خارج سازند. تداوم این توطئه ها از زمان قاجار تا حكومت رضاخان منجر به بررسی راه هایی برای به انحراف كشاندن و مصرفی نمودن بانوان شد. برای سركوبی قهر انقلابی یك ملت كافی است تا زنان آن ملت را از ایفای نقش اساسی و اصلی خویش باز داشته و از آنان افرادی تجمل گرا، خوشگذران و بی دین ساخت. دقیقا در همین راستا بود كه سیل انبوه كتاب های داستان، شعر، نمایشنامه ها، مجلات و روزنامه ها با مضامین عشقی و موضوعات جنسی برای انحراف اذهان، به سوی خصوصا زنان جامعه، سرازیر شد. مراكز فحشا، قمارخانه ها، شراب فروشی ها و سینماها نیز به سهم خود سبب تقویت افكار منحرف را فراهم می آوردند. ولی هشیاری و بیداری زنان مسلمان ایران توطئه های شوم مزدوران استكبار را خنثی می ساخت.

در مسئله كشف حجاب، كه با شكست كامل روبرو شد، اعتقاد راسخ و تزلزل ناپذیر زنان مسلمان به ثبوت رسید. زنان با حفظ حجاب خویش، حتی در زیر لگدهای عمال حكومت وقت، حاضر به واگذاری چادر نبودند و این مبارزه ای بود فراگیر علیه نابودی و فراموشی سنتهای اسلامی و حكایت از شعور بالای سیاسی مردم و زنان ایران می كرد. بدیهی است، كه در یان میان بعضی از زنان، فریب مظاهر دروغین و پوچ فرهنگ های بیگانه و تبلیغات برای اشاعة آنها را خورده و تحت عناوین جعلی از قبیل تجددگرایی و پیشرفت در دام خود فراموشی و خدا فراموشی گرفتار آمدند. اما سخن ما، از زن ایرانی است. زن مسلمان ایرانی كه شیفتة آداب و سنن اسلامی است و بارها با حضور محجوبانه خود در تظاهرات علیه رژیم های منحوس و سر سپرده، مشت محكمی بر دهان یاوه گویان زد. حضور زنان شیردل با اطفال در آغوش كشیده در مقابل مسلسل ها و تانكهای دژخیمان رژیم پهلوی موجد مردانگی و فداكاری ثبت نشده و مثال زدنی آنان در تاریخ معاصر می باشد. زنانی كه بر علیة قضیة كشف حجاب دست به تظاهرات عظیمی زده و خواستار آزاد بودن در رفتار بر اساس اسلام بودند. همت و فداكاری زنان مجاهد، فعال و كارآمد بودن ایشان، ایستادگی در مقابل ستم با مشت های گره كرده، تحمل رنج ها و مصائب با وجود از دست دادن فرزند، شوهر و برادر دلالت بر جلوة نور قرآن و اسلام در قلوب آنها می كند و ایشان را در ردیف زنان بزرگ صدر اسلام قرار می دهد.

حضرت امام خمینی «ره» بنیان گزار كبیر انقلاب اسلامی ایران، در قسمتی از فرمایشات خویش در تجلیل از زنان می فرماید:

“من از شجاعت های زنان ایران ... احساس غرور می كنم. شما زنان دلیر در این پیروزی، پیشقدم بوده و هستید، شما مردان را تشجیع كردید. ما همگی مدیون شجاعت های شما، زنان شیردل هستیم.»(1)

از دیدگاه حضرت امام، قدرت مردان به هنگام نبرد، با دیدن مشاركت زنان در جنگ، دو چندان می گردد زیرا كه اصولا مردان نسبت به زنان حساس بوده (2) و رفتار و گفتار زنان در ایجاد جنبش و حركت در مردان تأثیر بسزایی دارد. اما اوج شجاعت، شكوه و ایثار زنان مسلمان ایرانی در جریان جنگ تحمیلی و دوران هشت سال دفاع مقدس مشاهده می گردد. پس از تجاوز دشمن بعثی به میهن اسلامی ما، در حالی كه بسیاری از اهالی شهرهای مرزی، به سوی مناطق امن تر گریخته بودند، تعدادی از زنان و دختران جوان علیرغم همة احتمالات موجود مبنی بر اسارات، شكنجه، آزار و كشته شدن توسط متجاوزین، در شهرها با ارده ای استوار باقی ماندند و به دفاع از دین و میهن برخاستند. انجام خدمات پشتیبانی و امداد رسانی نیز به عهدة ایشان بود. مادران و همسران مؤمن و انقلابی به دلیل نداشتن درك درستی از شرایط موجود، با تشویق و ترغیب پسران، دختران و شوهران خویش، نیروی انسانی لازم برای دفاع از مرزهای میهن اسلامی را تأمین می نمودند. در ماه های آغازین جنگ، به دلیل فقدان امكانات لازم، و عدم سازمان دهی نیروها، رزمندگان اسلام نیاز شدیدی به حمایت و پشتیبانی داشتند. زنان با تلاشی وصف ناپذیر، در كار تداركات و پشتیبانی فعالیت كرده و وجودشان در جای جای جبهه های نبرد حق علیه باطل چه در نقش یك رزمندة مسلمان و چه به عنوان امدادگر و یا كسی كه در كار تهیه و جمع آوری كمك های مردمی بود، اسباب دلگرمی رزمندگان و ملت ایران را فراهم می آورد. از طرفی حضور خانواده ها و خصوصا زنان در شهر و رفت و آمد آنها در شرایط جنگی نشان می داد كه هنوز زندگی جریان داشته و اراده های پولادین زنان با واژة تسلیم شكست هیچ آشنایی ندارد.

آنها كه شب و روزشان را در راه كمك و یاری رساندن به رزمندگان اسلام سپری می كردند، و سر از پا نمی شناختند.

كدام رزمنده ای با دیدن این مناظر، متأثر نگشته و روحیه و عزمش تقویت و راسخ نمی گردد. غیرت مردان اجازه نمی دهد تا در مقابل دیدگان آنها، زنان شان را به اسارت و بندگی گرفته و مورد اذیت و آزار قرار دهند. به درستی كه زنان پی به اهمیت نقش خود برده و با ظرافت هر چه تمام تر به ایفای آن پرداختند. در همین رابطه حضرت امام «ره» فرمود:

“زن ها هستند كه ملت ها را تقویت می كنند، شجاع می كنند ...“(1)

نقش زنان در دفاع از ارزش های اسلامی و ملی بسیار حائز اهمیت می باشد. این دفاع متعلق به مناطق خاصی نیست. چه در داخل شهرها باشد، چه در جبهه های نبرد، چه مبارزة مستقیم باشد چه یاری رساندن به رزمندگان، تقویت روحیة ایشان و پرستاری از آنها. زیرا دفاع در نفس خود نوعی مبارزه محسوب می گردد. مجددا به فرمایشات حضرت امام استناد می كنیم: “ شما بانوان در پشت جبهه آن فعالیتی را می كنید، كه آن سلحشوران در جبهه ها ... “(1)

یعنی مبارزة زنان در پشت جبهه ها، برابر است با مبارزة مسلحانة مردان در خطوط مقدم جبهه و جنگ. پس از انقلاب اسلامی شاهد حضور جدی تر زنان در صحنة دفاع می باشیم. همان طور كه می دانیم به دنبال فرامین حضرت امام «ره» كه ناشی از ژرف اندیشی و بینش عمیق ایشان بود سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به منظور دفاع از مرزهای میهن اسلامی، كمیتة انقلاب اسلامی برای حفظ امنیت داخلی و بسیج مستضعفین به جهت داشتن آمادگی لازم دفاعی در امور غیر مترقبه و بهره برداری از نیروهای مردمی در صورت لزوم، تشكیل گردیدند. عضویت فعال زنان در هر یك از این نهادهای مقدس و انجام وظیفه در راستای مأموریت های محوله، بیانگر سهم مؤثر آنان در حفاظت از انقلاب و دفاع از دستاوردهای انقلاب می باشد. ضمن این كه بسیج خواهران همزمان با تشكیل بسیج به منظور جذب، سازمان دهی و آموزش زنان داوطلب در سال 1358 بنیان نهاده شد. آموزش نظامی خواهران بسیجی یكی از وظایف مهم بسیج خواهران بود كه به طور جدی و فراگیر از سال 64 آغاز و در سراسر كشور به مورد اجرا گذاشته شد. در میان شهدای جنگ تحمیلی به پاسداران و بسیجیان زن شهید نیز بر می خوریم.


1- نقش زنان در دفاع، مركز مطالعات و پژوهش های نیروی مقاومت بسیج، ص 28

2- همان منبع، صفحة 29

1- همان منبع صفحه 28

1- همان منبع صفحه 29.


-وظیفه ما:

«حفصه» از پیامبر پرسید: «اگر زنی پوششی كه خود را بپوشاند نداشته باشد آیا مانعی دارد كه از منزل بیرون نیاید و در امور خیر اسلامی شركت نكند؟» جواب شنید كه «نه! دوستش باید او را از لباس های خود بپوشاند، آنگاه در كارهای خیر و در دعوت مؤمنان حاضر شود.»

میزان اهمیت و لزوم حضور زن در جامعه تا به این حد است. وظیفه دارد حتی اگر پوشش نداشته باشد قرض كند و به میدان آید. این نقل قول عینی و واقعی كامل ترین و قاطع ترین دلیل بر وجود وظیفة زن در اجتماع است. زنان صدر اسلام با این حضور تاریخ ساز به همة بانوان نسلهای پی در پی تا قیام امام عصر (عج) درس زندگی در این دنیا را داده اند. این الگوی اسلام برای زن است؛ نه خانه نشینی و محدود شدن به چارچوبة آن و اكتفا به عبادتی در انزوا، عبادتی بی اثر.

اما تبلیغ و فرهنگ رایج، حتی در عصر حاضر نیز در صدد تحریف این موقعیت و نادیده گرفتن اهمیت ها و زیبائی های حضور زن است. در عالم ادبیات و هنر و در عرصة اجتماع، زن واقعی صدر اسلام معرفی نشده است. مگر دیگر صحابه چه می كردند؟ این چنین نبود كه از آنها كتاب ها و تحقیقات عمیق به جا مانده باشد بلكه از هر كدام چند حدیث و گاهی فقط یك حدیث نقل شده است. در صدر اسلام چند مرد مثل این زنان كه در حضور معاویه به او دشنام دادند داشیتم؟ تعداد آنها محدود بود اما در مورد زنان تبلیغ كافی و مناسب انجام نشده است. دربارة زنان شاخصی كه در شرایط جهالت و تعصب های افراطی قومی، اسلام آوردند و علی رغم شكنجه های فراوان ثابت قدم ماندند و خانواده و قوم خود را به اسلام دعوت كردند. آنها كه فرزندان و همسران خود را از لحاظ فرهنگی و روحی ساخته و به نبرد با مشركین و كفار فرستادند و چندین شهید تقدیم اسلام كردند، آنها كه دلیرانه پا به پای مردان در جبهه ها حاضر شدند، با وجودی كه هیچ تكلیفی نداشته و داوطلبانه به جبهه می رفتند. یا در مورد زنانی كه مورد مشورت فرماندهان و حتی شخص خدا قرار می گرفتد و رهنمودهای مناسب می دادند، تا چه اندازه در رسانه های گروهی، ادبیات و زمینه های مختلف هنری صحبت و كارشده است؟ متأسفانه یا هیچ یا بسیار اندك.

«ام سلمه» همسر بزرگوار پیامبر اسلام جدای از تمام فضایل اخلاقی در مواقعی یك مشاور توانا و اندیمشند بود. روزی، كه پیامبر خشمگین به خانه آمدند، ام سلمه علت را جویا شد. پیامبر فرمودند: «مسلمانان هلاك شدند! به آنها دستور دادم سرها را بتراشند و قربانی كنند ولی نافرمانی كردند. ام سلمه گفت: شما زیاد اصرار نكنید. تحمل این صلح (حدیبیه) برای آنها كه در آرزوی فتح و پیروزی بوده اند دشوار است. شما برخیزید و بدون این كه با كسی سخن بگویید بیرون رفته و قربانی كنید، و سر خود را بتراشید. پیامبر به پیشنهاد او چنین كرد. مسلمانان كه این منظره را دیدند برخاستند و به دستور پیامبر عمل كردند.»

در نمونه ای دیگر، قدرت تدبیر و مدیریت زن را می بینیم. حجاج بن یوسف مكه را هفت ماه محاصره كرد، در نتیجه مسلمانان، عبدالله پسر «اسماء بنت النطاقین» را تنها گذاشتند و جز اندكی با وی نماندند. عبدالله نزد مادر خود رفت و گفت تصمیم گرفته خود را تسلیم كند چرا كه با این كار در انظار آنان محترم می شود و نظرات او را می پذیرند. «اسماء» در مقابل گفت: «اگر تو در راهی كه پیش گرفته ای تردید نداری و یقین داری كه راه حق و حقیقت همین است كه اختیار كرده و مردم را به آن دعوت می كنی، پس نگرانی برای چه و تردید چرا؟ مقاومت كن، استوار باش، خود را مقهور بنی امیه مساز، مطیع و خدمتگزار آنها مباش و از مرگ هراسی به دل راه مده. و اگر منظور تو دنیا و شهرت، مقام و ریاست بوده پس بنده ای هستی كه پاره ای از بندگان خدا را به كشتن دادی و حالا خودت تسلیم می شوی. اگر برای خود عذر بیاوری و بگویی چون یاور و پشتیبان ندارم و تنها مانده ام و مجبورم خودم را تسلیم كنم، بدان كه این عذر بدتر از گناه و كاری همپایة عمل بردگان است نه آزادگان. مگر تا كی در این دنیا زنده خواهی ماند؟ مگر قصد تصاحب و تملك دنیا را داری؟ یكی از همین روزها پیك مرگ سراغ تو خواهد آمد و بی اختیار ترا خواهد برد و فقط دو چیز از تو باقی می ماند، خوبی و بدی. پس چه بهتر كه با نام نیك و افتخار و سرخ رویی این سفر را به اتمام رسانی و چشم از لذایذ دنیای ناپایدار بپوشی.»

عبدالله تحت تأثیر این رهنمودها تصمیم خود را عوض كرد و تدبیری اندیشید پس از مدتی اوضاع به نفع او تغییر كرد و در مقابل دشمن در موضع قدرت قرار گرفت.

شایسته است كه نهادهای فرهنگی و هنری و از همه مهمتر صدا و سیمای جمهوری اسلامی بیش از پیش در زمینة معرفی این الگوها فعالیت نمایند. ما این افكار و سخنان را میان نسلی كه انتخاب خود را انجام داده و اكنون در آستانة میانسالی و بالاتر از آن است تكرار می كنیم، آن هم به شیوه هایی كهنه. در حقیقت ما كتابها را دست به دست یكدیگر می دهیم و با تكیه بر اعتقادات و افكار به حق خود توقع داریم جوانان ما بدون چون و چرا همة مسائل را قبول كنند. در حالی كه این تفكر نه از لحاظ منطقی و عقلی، نه از لحاظ روان شناسی جامعه شناسی، كاربرد ندارد و عملی نیست. نتیجة ضعفها و كم كاریهای فرهنگی – عقیدتی ما در جامعة امروزی به وضوح آشكار است. از آن جا كه زنان شاخص صدر اسلام و پس از آن شاخص مسلمان تاریخ مملكت خودمان و در حال حاضر زنان ایثارگر و دلاور انقلاب به گونه ای مطلوب و جذاب و با شیوه ای مناسب به قشر جوان و نوجوان معرفی شده اند، الگوهای برخی دختران جامعة امروز ما، قدیسین و پاكان تاریخ گذشته و معاصر نیستند. آنها در آرزوی برگشت زمان و زندگی در عصر ارزش ها و ظواهر شاهنشاهی یا مهاجرت از كشور بسر می برند. بیان تكراری مطالب خشك و تكه به موعظه ها و سخنرانی ها، همیشه چاره ساز نخواهد بود. هنرمندان كشور می توانند با احساس مسئولیت بیشتری در این مورد به فعالیت پرداخته و زمینة خلق آثار هنری مفیدی را فراهم آورند.

امروز كه می توانیم باید كاری كرد. زیرا فردا خیلی دیر است.

تنظیم : سیفی - فرهنگ پایداری تبیان