پیوند جمال فاطمی و جلال الهی مبارک !

از ماجرای ازدواج حضرت علی‌(ع) و حضرت فاطمه(‌س) نکات بسیار جالبی را می‌آموزیم که اگر خواهان سعادتیم و پیروی راستین اسلام ، بایستی تا مرز توان تلاش کنیم تا مراحل اول ازدواج بر مبنای صحیحی صورت گیرد ، و دوم آنکه ساده‌ زیستی در تمام شؤون زندگی جامعه و بخصوص ازدواج راه یابد ، و گرنه قید و بندهای اجتماعی در امر ازدواج که بیشتر نشأت گرفته از فرهنگ غیر اسلامی و یا ساخته و پرداخته ی ذهن‌های کوتاه مادی و اشرافی است چون غل و زنجیر بر دست و پای جوانان و والدین آنها می‌افتد و هر روز این غل و زنجیر بزرگتر و سنگین‌تر می‌شود ، تا جایی که امکان هر نوع حرکت صحیحی را می‌گیرد و حیات جامعه را به سوی نابودی می‌کشاند ، و بر فساد و نابسامانی‌های روانی و مشکلات اخلاقی می‌افزاید .

على (‏ع) از آغازین روزهاى رسالت پیامبر (ص) ، همگام و همراه پیامبر خدا بود و در سال اوّل هجرت ، بیست و چهار سال داشت . او باید ازدواج مى‏كرد و زندگانى مشترك را آغاز مى‏كرد .

فاطمه‏(س) نُه ساله است .¹ او دختر پیامبر خداست و در جایگاهى بلند از فضایل انسانى و ویژگى‏هاى والاى ملكوتى ، كه پیامبر خدا بارها او را ستوده و « پاره قلب » خود نامیده است .

موقعیت پیامبر(ص) در جایگاه زعامت امّت از یك‏ سوى ، و شخصیت والاى فاطمه(س)‏ از سوى دیگر، زمینه‏اى بود تا كسانِ بسیارى - بویژه آنان‏كه از این‏گونه پیوندها بیشتر در فكر رقم زدن آینده خود هستند - ، به خواستگارى بروند . پیامبر(ص) ، یكسر جواب رد مى‏داد و گاه ، تصریح مى‏كرد كه منتظر « قضاى الهى » است. ²

برخى از دوستان على(‏ع) و صحابیان پیامبر خدا به وى پیشنهاد كردند كه به خواستگارى فاطمه (س) برود .

على‏(ع) ، قلبى دارد سرشار از ایمان و سینه‏اى آكنده از عشق ؛ امّا دستانى تهى و پیراسته از درهم و دینار . او به خانه پیامبر خدا رفت ، شكوه و عظمت پیامبر خدا او را از سخن گفتن باز داشت . با چشمانى آمیخته با حیا ، نگاهى به پیامبر(ص) داشت و نگاهى دیگر به زمین .

پیامبرخدا با تمهیداتى على‏ را به سخن گفتن وا داشت ، و چون على‏ سخن گفت و خواسته اش را با کمال شرم و حیا مطرح کرد ،خضرت فرمود : « چیزى در زندگى دارى ؟» ، جواب ، معلوم بود ؛ امّا مگر فاطمه(س)‏ را همسانى جز على‏(ع) و همسرى لایق جز او بود ؟

ازدواج (و به تعبیر پیامبر خدا : امر الهى) تحقّق یافت ³ و آن دو بزرگوار، زندگانى مشترك را در اوّلین سال هجرت ،⁴ با مهریه‏اى بسیار اندك⁵ و مراسمى بس ساده اما با شکوه⁶ و جهیزیه‏اى ساده‏تر ⁷ آغاز كردند و بدین سان ، شكوهمندترین خانه و نقش‏آفرین‏ترین زندگانى مشترك در تاریخ اسلام ، رقم خورد .

كتاب من لایحضره الفقیه - به نقل از جابر بن عبد اللَّه انصارى ، در ذكر ازدواج فاطمه (ع)‏ - می گوید : چون شب زفاف شد ، اسب خاكسترى رنگ پیامبر (ص) را برایش آوردند و بر رویش روپوشى از مخمل انداخته شد . پیامبر (ص) به فاطمه (ع)‏ فرمود : « سوار شو» و به سلمان فرمان داد كه زمام آن را بكشد و پیامبر، خود ، آن را مى‏راند .

در همین حال كه در میان راه بودند ، پیامبر (ص) صداى فرود آمدن چیزى را شنید ، كه جبرئیل بود با هفتاد هزار فرشته ، و میكائیل به همراه هفتاد هزار فرشته . پس پیامبر (ص) فرمود: « چه چیزْ شما را به زمین فرود آورده است ؟». گفتند : آمده‏ایم تا فاطمه (‏ع) را به خانه همسرش ببریم . و جبرئیل ، تكبیر گفت و میكائیل ، تكبیر گفت و فرشتگان ، تكبیر گفتند و محمّد (ص) ، تكبیر گفت . پس ، از همان شب ، تكبیر گفتن در عروسى‏ها رسم شد. ⁸

امام على ‏(ع)در ذکر ازدواجش می فرماید : سپس پیامبر خدا مرا صدا كرد : « اى على !» . گفتم : بلى ، اى پیامبر خدا . فرمود : « به خانه‏ات وارد شو و با همسرت لطیف و سازگار باش كه فاطمه ، پاره تن من است . هرچه او را رنج دهد ، مرا رنج مى‏دهد ، و هرچه او را شادمان كند ، مرا شادمان مى‏كند . شما را به خداوند مى‏سپارم و خدا را به جاى خود ، بر شما مى‏گمارم ».⁹

همسرداری برترین بانو

زهرا (ع)  درمدرسه‏ اى تربیت شده که به او درس آزادگی آموخته اند ، به او یاد داده اند هنگامى كه با مردم زندگى مى‏كنى دیگر تو نیستى ، این مردمند كه باید براى خدمت آنان زنده بمانى . در انسان دوستى تا آنجا پیش مى‏روند كه مى‏گویند چگونه سیر بخوابم و در دور دست‏ ترین نقطه‏ ها انسانى گرسنه پهلو بر زمین نهد. ¹⁰

اكنون فاطمه (ع) آماده رفتن بخانه شوهر است . پدرش آخرین درس را بدو مى‏دهد .

دخترم به سخنان مردم گوش مده ! مبادا نگران باشى كه شوهرت فقیر است ! فقر براى دیگران سرشكستگى دارد ! براى پیغمبر و خاندان او مایه فخراست .

دخترم اگر آنچه را پدرت مى‏داند مى‏دانستى دنیا در دیده‏ات زشت می نمود. ¹¹

درس هایی از همسرداری فاطمه (س)

یکی از عوامل بسیار مهم و اساسی در زمینه‌ی تحکیم خانواده ، تدبیر در حسن سلوک با همسر است .

فراست و کاردانی در تدبیر منزل و رفتار با همسر، می‌تواند از تعیین‌کننده‌ترین عوامل موفقیت در آیین همسرداری به حساب آید وبهترین الگو درمراعات این موارد را می توان در زندگی حضرت زهرا (س) جستجو کرد .

توجه به ظرایف روحیات همسر

یکی از عوامل استحکام بخش پیوندهای مودّت میان زن و شوهر این است که طرفین بتوانند حالات و روحیات یکدیگر را درک کنند . شاید هیچ عاملی به اندازه‌ی درک متقابل روحیات در زندگی خانوادگی ، نمی‌تواند آرامش‌بخش و سازنده باشد . مهمترین عامل و سبب محبت نیز معرفت

ودرک روحیه و شناخت ابعاد وجودی همسر می باشد .

فاطمه (س) ، علی(ع) را خوب می‌شناخت و بر روحیات او مشرف بود . در شرایطی که دیگران علی (ع) را درک نمی‌کردند و از جلوه‌های رفتاری وی سوء برداشت می‌نمودند ، این همسر گرامی وی بود که او را می‌شناخت و برای دیگران رفع ابهام می‌کرد .

پرهیز از تقاضای نامقدور

در زندگی مشترک ، توجه به ظرایف روان‌شناختی که مربوط به روحیه‌ی مردانه یا زنانه است ، در رأس مهمترین عوامل مؤثر در استحکام خانواده قرار دارد . علی(ع) هرچند یک انسان کامل بود ، لکن در قالب آیتی مذکر، در این عالم ظهور کرد و در یکی از شئون امکانی خود ، حائز مقام ریاست اقتصادی خانواده گردید . وجود فاطمه (س) نیز هر چند حاصل همه‌ی عظمت‌های لاهوتی بود ، لکن در قالب آیتی مؤنث و تحت تکفل اقتصادی علی(ع) به‌‌سر می‌برد و یکی از جهات کمالیه‌ی زندگی مشترک این دو وجود مقدس ، این بود که به ویژگی‌های زنانه یا مردانه یکدیگر توجه و دقت می‌فرمودند .

در زندگی مشترک معمولاً اگر تقاضایی از سوی زنی در برابر همسرش مطرح شود و شوهر قادر بر پاسخ نباشد ، نوع خاصی از احساس سرشکستگی را در خود خواهد یافت و این واقعیت روح او را خواهد آزرد .

فاطمه (س) به این معنی توجه وافر داشته و این نکته‌ی ظریف را همواره رعایت می‌فرموده است وطبق آموزشی که از پدر دریافت کرده بود هیچ گاه در زندگی از همسرش تقاضایی بالاتر از حد توان وی و حتی گاهی تقاضا های معمولی در زندگی ، را نیز ازعلی نداشت که مبادا علی نتواند و شرمسار گردد  .

سازگاری با همسر

یکی دیگر از عواملی که سبب تحکیم خانواده می‌شود ، این است که زوجین با یکدیگر توافق و سازش اخلاقی داشته باشند . مسلم است که وقتی زن و شوهر در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و در جمیع شئون زندگی ، با یکدیگر شریک می‌شوند ، گاه اختلاف سلیقه‌هایی پیدا می‌کنند . برای آن‌که این اختلاف‌ها ، اساس زندگی مشترک را خدشه‌دار نسازد و قلب همسران را از هم نرنجاند ، باید به سازش و توافق توسل کرد. در طی این فرآیند ، هر یک از زن و شوهر از بعضی امیال ، خواست‌ها و سلیقه‌هایشان برای احترام به نظر همسر خود ، چشم‌پوشی می‌کنند. البته این امر، درباره‌ی وجود دو معصوم(س) با عامه‌ی مردم متفاوت است. با این وصف ، علی(ع) در این زمینه درباره‌ی همسرش فاطمه (س) می‌فرماید: « فاطمه(س) مرا به خشم نیاورد و مخالفتی با امر من نکرد و هر وقت نگاهش می‌کردم، تمام غم‌هایم زایل می‌شد .» ¹²

محبت و احترام نسبت به همسر

یکی از رموز موفقیت در زندگی مشترک این است که در پاره‌ای از مسائل جزئی ، فراست و دقت نظر اعمال شود . چنان‌که صدا کردن همسر، یک امر بسیار روزمره در زندگی خانوادگی است .

در صورتی‌که خطاب به همسر، احترام‌آمیز باشد، انعکاسی از محبت و صمیمیت را درپی‌خواهد داشت .

وجود مبارک علی(ع) و فاطمه (س) در رعایت این نکته نیز، الگو و سرمشق بوده‌اند. آن بانوی بزرگوار، نام همسر خود را با احترام یاد می‌کرد. گاهی وی را با کنیه «ابالحسن» می‌خواند و گاهی با یاد قرابت نسبی (یا ابن عم) وی را ندا می‌داد و گاه با لقب شریف « یا امیرالمؤمنین » او را فرا می‌خواند .

هرچند که در میان انبوه ارتباطات وسیع و گسترده‌ی زن و شوهر، خطاب نمودن همسر از ساده‌ترین جلوه‌های رفتاری ، ارتباطی است ولکن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است . نحوه ، نوع و لحن خطاب و آمیزه‌های احساسی انعکاس یافته در خطاب و بکارگیری اسماء و القاب مناسب برای مخاطب قراردادن افراد ، تأثیر عمیقی در واکنش‌های عاطفی افراد بر جای می‌گذارد و زن و شوهر نیز جهت تحصیل خرسندی و رضایت مندی خاطر از یکدیگر ، بیش از هر چیز به کنش‌ها و واکنش‌های عاطفی مثبت و مناسب نیازمندند ؛ لذا باید به همین مسائل به ظاهر ساده ، ولی مهم نیز توجه نمایند . به عنوان نمونه ، فاطمه(س) هنگام شکایت مرگ پدر و مشکلات سیاسی همسرش را این‌گونه خطاب می‌فرماید: « یا ابن ابی‌طالب »¹³ و با این خطاب، متذکر نسبت علی (ع) با پیامبر (ص) می‌شود و هنگامی‌که می‌خواهد خبر رحلت خود را به علی (ع) بدهد، ایشان را با خطاب «یا ابن‌عم» فرامی‌خواند تا متذکر نسبت خود و علی (ع) شود. ¹⁴

پی نوشت ها :

1- الكافى /ج 8/ ص340 – 536 ، مختصر بصائر الدرجات / ص 130

2- الطبقات الكبرى / ج 8 / ص19 ، أنساب الأشراف / ج 2 / ص30

3- المعجم الكبیر / ج 10/ ص 156

4- الطبقات الكبرى / ج8 / ص22 ، تاریخ الیعقوبى / ج 2 / ص41، الكافى / ج 8 / ص 340

5- مسند ابن حنبل / ج1/ ص174

6- الطبقات الكبرى /ج 8 /ص 23، الأمالى / طوسى / ج43 / ص47

7- سنن النسائى / ج6 /ص 135، مسند ابن حنبل / ج1 / ص183

8- تاریخ الطبرى /ج 2 / ص537 ، تاریخ دمشق / ج13 / ص167 - 168 و 173

9- مروج الذهب / 2ج/ ص295 ، تاریخ دمشق / ج14/ ص115 و 121

10- نهج البلاغه / ج 4 / ص 50

11- كشف الغمة /ج 1 /ص 363

12- اخطب خوارزم / ص 356

13- مجلسی / ج8 / ص125

14- همان / ج43 / ص191

منبع : پرسمان - پیام زن