تبیان، دستیار زندگی
سلسله نوشتار فراسوی ترجمه تلاش دارد تا با مطالعه مورد پژوهانه، گزارشی توصیفی و تاریخی از ترجمه های قرآن به زبان فارسی و سیر تحول ترجمه نگاری قرآن را ارائه نماید. در هر شماره از این سلسله، به تفکیک هر قرن، ترجمه های قرآن مربوط به همان سده، معرفی و تبیین
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فراسوی ترجمه

ذکر

سیری در ترجمه های فارسی قرآن (10)

اشاره:

سلسله نوشتار " فراسوی ترجمه " تلاش دارد تا با مطالعه مورد پژوهانه، گزارشی توصیفی و تاریخی از ترجمه های قرآن به زبان فارسی و سیر تحول ترجمه نگاری قرآن را ارائه نماید. در هر شماره از این سلسله، به تفکیک هر قرن، ترجمه های قرآن مربوط به همان سده، معرفی و تبیین می شود.

قرآن فرهنگستان ( قرن 10)

قرآن فرهنگستان این ترجمه یکی از نسخه های خطی گنجینه بزرگ قرآنی آستان قدس رضوی است که به شماره 405 در آن کتابخانه نگهداری می شود.این دست نوشت در 385 برگ و از مترجمی ناشناخته و شامل همه قران است.دکتر علی رواقی که به درخواست فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن را تصحیح و مقابله کرده است،با توجه به شیوه نگارش و خط این ترجمه آن را متعلق به قرن دهم هجری می داند. مترجم این قرآن، تنها به ترجمه واژه به واژه قرآن بسنده نکرده است و در برخی از سوره ها تفسیر گونه ای را هم در کنار ترجمه نشانده است وی در ترجمه خود تلاش کرده است از کاربرد واژه های یک حوزه زبانی خاص اجتناب کند و متن را به زبان رسمی یا معیار آن روزگار بنویسد. گرچه نویسنده این ترجمه تفسیری بیش از همه ترجمه ها و تفسیرها به تفسیر ابوبکر عتیق سور آبادی توجه داشته است اما این وام خواهی به گونه ای نیست که آن را ترجمه ای مستقل نخوانیم.[1] متن تصحیح شده این ترجمه - تفسیر ارزشمند در سال 1383 با خط احمد نیریزی توسط گروه نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی به چاپ رسیده است.

ترجمه آقای جلال الدین فارسی ترجمه ای است خوشنما و تا حدودی خوشخوان[4] که بر اساس قواعد و دستور زبان فارسی و به شیوه ای روان شکل گرفته است و کم و بیش در آن واژه های مصطلح جدید نیز به کار رفته است.

عباسعلی کیوان قزوینی ( 1312 ش )

تفسیر کیوان اثر عباسعلی کیوان قزوینی (1277-1357 ق) از دانشمندان صوفی شیعه است این تفسیر در 4 مجلد و به زبان فارسی در سال های 1310 تا 1315 ش در تهران (کتابخانه دانش) به چاپ رسیده است شیوه تفسیر تحلیلی و کلامی و فقهی است و شامل تمام قرآن است. ترجمه ارائه شده در این تفسیر ترجمه ای معادل است که با توجه به زمان تالیف ترجمه ای روان و ادبی می باشد. و در آن از واژه های امروزی به خوبی استفاده شده است مثلا الرحمن الرحیم را کار ساز مهربان ترجمه کرده است.

احمد نواندیش (1337 ش )

تفسیر و ترجمه ای کامل از آیات قرآن در 5 جلد است و شامل سه بخش آیات، ترجمه و نکات یا همان تفسیر می باشد ترجمه آیات در این اثر به روش محتوایی معادل (بجز برخی آیات همچون سوره حمد) و به سبک ساده و روان از قرآن مجید می باشد در مواردی مترجم در واژه گزینی مطابق با زبان معیار عمل نکرده است مثلا «الله » را به خدا یی کامل الذات و الصفات و الرحمن و الرحیم را به همان رحمان و رحیم در ترجمه آورده است.[2]

داریوش شاهین ( 1359 ش )

داریوش شاهین از مترجمان و پژوهشگران عرصه فرهنگ و ادب در اوایل قرن چهارده هجری متولد شد. از زنده یاد شاهین بیش از 300 جلد تالیف، ترجمه، و مجموعه های مختلف و داستان در عرصه های ادبیات، شعر و مذهب به یادگار مانده است.

یکی از آثار برگزیده ایشان ترجمه ای است از قرآن مجید که در سال 1359 در دو جلد از سوی انتشارات جاویدان به چاپ رسید.

این اثر ترجمه ای است ادبی با توضیحاتی کوتاه ضمن آیات، توضیحاتی نیز پس از پایان هر سوره آورده شده است که به معنی واژه ها، شأن نزول و تاریخ و امثال آن می پردازد. روش ترجمه در مواردی بصورت آزاد و در مواردی نیز با تطبیق دقیق ترجمه با اصل آیه می باشد. تلاش مترجم بر آن بوده که تمامی کلمات قرآن را ترجمه کرده و حتی حروف را نیز به نوعی معادل یابی می کند.[3]

جلال الدین فارسی (1366 ش)

ترجمه آقای جلال الدین فارسی ترجمه ای است خوشنما و تا حدودی خوشخوان[4] که بر اساس قواعد و دستور زبان فارسی و به شیوه ای روان شکل گرفته است و کم و بیش در آن واژه های مصطلح جدید نیز به کار رفته است.

روش مترجم در ترجمه، آمیخته ای از روش ترجمه تحت اللفظ و محتوایی بوده اما دغدغه اش انتقال محتوای مفاهیم آیات به قالب زبان فارسی بوده است.ترجمه،توضیحات فراوانی ندارد تنها در مواردی که نیازمند به توضیح بوده جملات افزوده شده در داخل پرانتز قرار گرفته است.ترجمه مورد نظر از نظر ساختار جملات و اسلوب کلام ترجمه ای روان و نسبتا گویا است و عمده انتقاداتی که نسبت به آن صورت گرفته از لحاظ معایب محتوایی در ترجمه و در عین حال در مورد نکات تفسیری غیر متعارفی بوده که در ترجمه آمده است.[5]


[1] - رواقی، علی، قرآن كریم، گر.ه نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، خط احمد نیریزی چاپ اول، 1383، تهران.

[2] - احمد نواندیش، ترجمه و تفسیر قرآن، نوبت اول، جلد اول، تاریخ 10/ 3/ 1337 ، چاپخانه زندگی.

[3] - شاهین، داریوش، ترجمه قرآن مجید، انتشارات جاویدان، چاپ اول، 1359، تهران.

[4] - دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی ص401.

[5] - اهتمام ایرانیان به قرآن، ص 59.

نویسنده: محمد خامه گر

فرآوری: جهرمی زاده_گروه دین و اندیشه تبیان