یک تفسیر، یک حکایت
تفسیر احسن الحدیث
تفسیر احسن الحدیث، تفسیری ساده و روان با جهتگیری هدایتی و تربیتی است که مخاطب آن توده مردم است. نگارش آن در این سطح بدین جهت بوده که قرآن در سطح عموم مورد فهم قرار گیرد و مردم با آگاهی از تعالیم انسانساز قرآن به سوی عمل گام پیش نهند.
نویسنده این اثر ارجمند استاد سید علی اکبر قرشی، از نویسندگان متعهد و پرتلاش در زمینههای مختلف علوم اسلامی است که در حوزه معارف قرآن پیش از این فرهنگنامه قاموس قرآن را نیز تألیف کرده است.
وی، که از فضلای معاصر آذربایجان و متولد 1347 است ، تفسیر خود را به زبان فارسی و در 12 جلد نگاشته است.
روش قرشی در ترتیب مباحث آن است که در آغاز، ایاتی را که مطالب آن با یکدیگر مرتبط است، بر میگزیند، سپس ترجمه فارسی آن را ذکر مینماید و کلمههایی را که نیاز به شرح و تبیین دارند، بیان میکند. پس از این، مطالب لازم تفسیری را تحت عنوان « شرح » میآورد.
این تفسیر همانند بسیاری از تفاسیر، مقدمهای در علوم قرآنی دارد که به مبادی تفسیر و تمهیدات آن اشاره دارد، مانند: توضیح درباره کلمه قرآن، معنای سوره و ایه، مکی و مدنی و تعریف هر یک ... .
شیوه مفسر در فهم ایات، تفسیر قرآن به قرآن ، تفسیر قرآن با بیان معصومان، لغت ، دلالت عقل و استناد به گفتار مفسران مشهور است.
از نکات قابل توجه این تفسیر، طرح بحثهای اجتماعی و بهرهگیری های هدایتی و تربیتی است. در این راستا، مؤلف به تفسیر علمی گرایش نشان میدهد و اعجاز علمی قرآن و جاودانگی تعالیم قرآن و زندگی ساز بودن احکام الهی را در جای جای تفسیر همراه با توضیحات مناسب با رعایتِ سطحِ فکری خوانندگان ارائه میدهد. این تفسیر در طرح مباحث موضوعی و ارائه بحثهای مستقل معارف اسلامی کوشاست، همچنانکه در ارائه مسائل مورد نیاز و پاسخ به شبهات و مشکلات انسان معاصر جدی است.
منابع تفسیری مؤلف از تفاسیر و کتب لغت و روایات همچون: مجمع البیان، کشاف، المیزان، المنار، مفردات راغب، قاموس و مجامع روایی اهل سنت و شیعه است که مفسّر آنها را یاد میکند و آدرس آن را برای خواننده نشان میدهد.
این تفسیر در آغاز و به هنگام ارائه جلد نخستین آن با نام تفسیر ممتاز منتشر گردید، سپس تغییر نام یافت و تحت عنوان احسن الحدیث ادامه یافت. 1
این تفسیر سرشار از حکایات و داستانهای کوتاه و بلند تربیتی است که در زیر به یکی از آنها، که در تفسیر ایه 12 سوره حجرات و در موضوع تجسس و نهی از آن آمده است، اشاره میکنیم.
« یکی از خلفاء شبی در مدینه گشت میزد. از خانهای صدای مرد و زنی را شنید، به شک افتاد و از دیوار بالا رفت . دید مرد و زنی است و نزد آنها ظرف شرابی . خلیفه گفت: ای دشمن خدا! فکر میکنی که تو در گناه باشی و خدا بر تو بپوشد؟
آن مرد گفت: ای خلیفه! اگر من یک خطا کرده باشم، تو سه خطا کردهای:
خدا میفرماید: « و لا تجسّسوا » 2، تو تجسّس کردی
خدا میگوید: « وأتوا البیوت من ابوابها » 3 ولی تو از دیوار بالا رفتی
خدا میگوید: « فاذا دخلتم بیوتاً فَسَلِّموا علی انفسکم » 4 امّا تو سلام نکردی.
خلیفه به او گفت: آیا خیری در تو هست که تو را عفو کنم. مرد گفت: آری، والله دیگر چنین کاری نمیکنم. گفت: برو تو را بخشیدم. 6
جهرمی زاده_گروه دین و اندیشه تبیان
منابع:
1. شناخت نامه تفاسیر. سید محمدعلی ایازی، ص 23 ـ 24
2. تجسس نکنید. حجرات/12.
3. به خانهها از درهایش وارد شوید. بقره / 119.
4. آنگاه به خانهای داخل شدید بر اهل آن سلام کنید. نور/61.
5. تفسیر احسن الحدیث، ج 10 ، ص 285، به نقل از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید.
6. همان، به نقل از الغدیر ج 6 ، ص 121، تفسیر الدّر المنثور، سیوطی، در تفسیر همان آیه.