تبیان، دستیار زندگی
سوره لقمان یکی از سوره هایی است که در آن مفصل ترین مبادی اخلاق و دستورات دینی در قالب نصیحت های لقمان به فرزندش آمده است در این سوره ابتدا مباحثی مربوط به توحید و وحدانیت خداوند متعال مطرح شده است و پس از آن هم مباحث معاد و اعمال ما بنی آدم را مطرح میکند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سه قانون در مورد عمل

سه قانون  حتمی در مورد اعمالمان

سوره لقمان یکی از سوره هایی است که در آن مفصل ترین مبادی اخلاق و دستورات دینی در قالب نصیحت های لقمان به فرزندش آمده است در این سوره ابتدا مباحثی مربوط به توحید و وحدانیت خداوند متعال مطرح شده است و پس از آن هم مباحث معاد و اعمال ما بنی آدم  را مطرح میکند در این قسمت سعی داریم نکاتی را بررسی کنیم که شاید کمتر اطلاعی از آنها داشته باشیم و اگر هم اطلاعی دارم به راحتی از کنار آنها میگذریم و کوچکترین اهمیتی نمی دهیم در صورتی که همین امور هرگز از ما به سادگی نمیگذرند و برای ذره ذره اش باید جوابگو باشیم .

«یَا بُنَیَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِی صَخْرَةٍ أَوْ فِی السَّمَاوَاتِ أَوْ فِی الْأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ» 1 ؛ ای پسرک من ، اگر عمل به قدر یک دانه خردل در درون صخره ای یا در، آسمان ها یا در زمین باشد ، خدا به حسابش می آورد ، که او ریزبین و آگاه است در اینجا موعظه لقمان به فرزندش در مورد معاد و حساب اعمال و جزای آن است. برخی گفته اند: این موعظه لقمان در پاسخ به سوال فرزندش است که ای پدر اگر من در پنهان گناهی کوچک انجام دهم، خداوند آن را می داند و باز

خواست می کند؟ 2 در اینجا اصل معاد را مسلم گرفته و سخن از حساب و کتاب می کند و این می رساند که توحید و معاد اصولی فطری و مسلم هستند. در این آیه لقمان به سه قانون در هستی اشاره می کند.

1- قانون بقاء عمل

یکی از قوانین هستی که در قرآن بارها بر آن تأکید گردیده، قانون بقاء عمل و از بین نرفتن هیچ فعلی در عالم است. این قانون غیر از آن است که بگوییم خداوند به عمل ما در گذشته، عالم است. این قانون می گوید خود عمل زوال ندارد. در این آیه لقمان تشبیه معقول به محسوس می کند و با تمثیل می گوید: اگر عمل خوب یا بد به اندازه دانه های سیاه کوچک باشد و در هر کجای عالم پنهان باشد قابلیت دارد که احضار و آورده شود. البته در برخی از آیات عمل کوچک تر و اندک تر نیز باقی دانسته شده است.

«وَمَا یَعْزُبُ عَن رَّبِّكَ مِن مِّثْقَالِ ذَرَّةٍ فِی الأَرْضِ وَلاَ فِی السَّمَاء وَلاَ أَصْغَرَ مِن ذَلِكَ وَلا أَكْبَرَ إِلاَّ فِی كِتَابٍ مُّبِینٍ» 3

؛ بر پروردگار تو حتی به مقدار ذره ای در زمین و آسمانها پوشیده نیست و هر چه کوچک تر از آن یا بزرگ تر از آن باشد ، در کتاب مبین نوشته شده است .

البته این قانون اختصاص به عمل انسان ندارد، انسان، آثار و نتایج عمل او و حتی نیات درونی او از بین رفتنی نیست، مگر در مورد انسان معاد جسمانی نداریم.؟ 4

ما به این نکته دقت نمیکنیم در هر ساعت صدها عمل از ما سر میزند اما ما حتی متوجه انجام آنها هم نیستم چه برسد به اینکه بخواهیم حساب و کتاب چرایی اش را داشته باشیم اما این آیه به صراحت به ما میگوید عمل هر اندازه هم که باشد حتی ریزتر از دانه خردل هم میماند و از بین نمیرود حال ما متوجه عمل خطایی میشویم و توبه میکنیم  ولی بقیه را چکار میخواهیم بکنیم؟ پس باید همواره مواظب هر عملمان از ریز و درشت باشیم و دلیل خوب و محکمه پسندی برایش داشته باشیم چرا که باید جوابگو باشیم .

2- قانون علم خداوند به عمل

علاوه بر وجود و بقاء عمل در عالم، خداوند همواره به آن عمل و جایگاه آن عالم و خبیر است، عمل هر چه کوچک و پنهان باشد، خداوند از تمام ابعاد آن مطلع است «ان الله لطیف خبیر» یعنی، با وجود کوچکی عمل به آن علم دقیق دارد و با وجود پنهانی عمل از جایگاه آن خبر دارد.

این علم هم تنها اختصاص به خود عمل ندارد، «خداوند به خود انسان، «أَلَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَرَى» 5 ؛  مگر ندانسته كه خدا مى‏بیند؟

و آثار عمل او؛ «وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَیْءٍ أحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ» ؛ ما مردگان را زنده می کنیم و هر کاری را که پیش از این کرده اند و هراثری را که پدید آورده اند ، می نویسیم و هر چیزی را در کتاب مبین شماره کرده ایم.

و به نیات درونی آدمی؛ «قُلْ إِن تُخْفُواْ مَا فِی صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ اللّهُ» 6؛ بگو : هر چه در دل دارید ، چه پنهانش کنید و چه آشکارش سازید ، خدا به آن آگاه است . 

«إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ» 7 ؛ علم دارد و آن ها را مشاهده می کند.

اعمال ما اولا از بین نمی رود پس بیاید یک چیز خوب و با ارزش به جاودانگی برسانیم دوما: خداوند،عالم و دانا به اعمال ما است پس در مقابل مقام حضرتش سر تسلیم فرو آوریم و گستاخی نکنیم . سوما: اعمال بازیابی میشوند بترسیم از بی آبرویی و سر افکندی در آن روز که به زودی خواهید رسید.
سه قانون  حتمی در مورد اعمالمان

دقت بفرمایید که صحبت از حساب و کتاب دقیقی است هر عملی نتیجه مشخصی دارد که ما این قسمت را موقع انجام کارهایمان فراموش میکنیم  که الان همین کار ساده در گردش روزگار و سرنوشت ما و آخرت ما تا ابد تأثیر دارد معلوم است که نمیدانیم و دقت نمیکنیم و الا این همه فسق و فجور و ظلم و بی عدالتی در دنیا موج نمیزد. خوب من و شما فراموش میکنیم ولی خداوند متعال همه را میداند و حسابش دقیق است پس مواظب باشید که از سر نا آگاهی یا لجاجت خود را به مهلکه ها نیندازیم و فقط خدا میداند که تا به حال چه موفقیت ها و موهبت ها که به واسطه عملی ناشایست و نا بجا از دستمان رفته و ما غافلیم و بر عکس چقدر بلا و مصیبتی که مستحقش بودیم و با یک کار خوب و شایسته از سر گذرانده ایم .!

3- قانون حاضر کردن عمل

قانون سومی که در مورد عمل وجود دارد، این است که خداوند تنها عالم به عمل و جایگاه آن نیست، بلکه عمل را برای انسان حاضر و آماده می کند تا اگر غفلت و نسیان باعث انکار انجام عمل توسط آدمی شود، با دیدن عمل نتواند انکار نماید: «یات بها الله» ؛ 9 عمل خوب یا بد شما را برای حسابرسی حاضر می کند ، «یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّیُرَوْا أَعْمَالَهُمْ » 10؛ در آن روز مردم پراکنده از قبرها بیرون می آیند تا اعمالشان را به آنها بنمایانند.

بنابراین خداوند خود عمل را پیش چشم انسان حاضر می کند تا خودش ببیند و خود نیز به حسابرسی خویش برسد.

خوب به خودمان دقت کنیم وقتی در تنهایی و خلوت هایمان داریم چه اعمال شرم آوری را انجام میدهیم فقط به این خیال که کسی نمی بیند خداوند به ما تذکر میدهد روزی این عمل باز به اجرا در خواهد آمد در مقابل دیدگان خودت و دیگران ، دیگر نه پرده پوشی هست نه مخفی گاهی خوب اینبار که تنها شدی کمی بیشتر دقت کن ببین می خواهی چه تصویری از تو به نمایش در آید بعد مطابق آن دست به کار شو .

عزیزان خوب دقت کنید هر مطلبی که میشنوید سرسری از آن رد نشوید گفتیم کار جهان حساب کتاب دارد همین مطلب ساده را الان وقت گذاشتی و مطالعه کردی به من و شما چند هشدار داد خوب ببینیم چقدر عمل خواهیم کرد و چقدر تأثیر گذار است ؟ دوستان خوبم خیلی مواظب باشید چون اعمال ما اولا از بین نمی رود پس بیاید یک چیز خوب و با ارزش به جاودانگی برسانیم دوما: خداوند،عالم و دانا به اعمال ما است پس در مقابل مقام حضرتش سر تسلیم فرو آوریم و گستاخی نکنیم . سوما: اعمال بازیابی میشوند بترسیم از بی آبرویی و سر افکندی در آن روز که به زودی خواهید رسید.

منبع : ره توشه راهیان نور ، مروری بر سوره لقمان

محمدی_گروه دین و اندیشه تبیان


1- لقمان آیه 16.

2- مفردات راغب، ص 90.

2- یونس 61.

4- آل عمران، آیه 29.

5- زمر، آیه 7.

6- علق، آیه 14.

7- یس آیه 12.

8 آل عمران، آیه 29.

9- آل عمران، آیه 119.

10- زلزال، آیه 6.