فراسوی ترجمه
سیری در ترجمه های فارسی قرآن (8)
اشاره:
سلسله نوشتار " فراسوی ترجمه " تلاش دارد تا با مطالعه مورد پژوهانه، گزارشی توصیفی و تاریخی از ترجمه های قرآن به زبان فارسی و سیر تحول ترجمه نگاری قرآن را ارائه نماید. در هر شماره از این سلسله، به تفکیک هر قرن، ترجمه های قرآن مربوط به همان سده، معرفی و تبیین می شود.
ترجمه تفسیر اثنی عشری (1338 هـ.ش)
تفسیر اثنی عشری اثر حسین بن احمد حسینی شاه عبد العظیمی است(1384ـ 1318 هـ ش) تفسیری است فارسی در 14 مجلد تا آخر سوره مرسلات ساده و قابل فهم برای عموم فارسی زبانان. جهت گیری این تفسیر تحلیلی، هدایتی با رویکردی لغوی و روایی است که جنبه روایی آن غلبه دارد. این تفسیر در سال های 1334ـ1338 نگارش یافته است.1 در این تفسیر پیش از شرح و بیان هر آیه ترجمه ای تحت اللفظی از آن وجود دارد. در این ترجمه که تقریبا در تمامی آیات با تفسیر کوتاهی همراه است ساختار زبان عربی تا حد زیادی رعایت شده است از جمله در ترجمه افعال ماضی استمراری از دستور عربی پیروی کرده است. امتیاز مهم این ترجمه نکات تفسیری آن است که کمک شایان توجهی به خواننده فارسی زبان می کند تا با سهولت و سرعت به مفاهیم آیات دست یابد.2
ترجمه پرتوی از قرآن به روش تحت اللفظی یا به تعبیر مفسر "فارسی تطبیقی" است انتخاب این روش به این علت است که ترجمه آیات از حدود معانی صریح لغات خارج نباشد. تفاوت مهم این ترجمه با ترجمه های تحت اللفظی این است که تا حد زیادی به ساختار زبان فارسی نیز توجه شده است حتی برخی از آیات به صورت معادل ترجمه شده است.
سید عبد الحسین طیب (1341 هـ.ش)
تفسیر اطیب البیان اثر سید عبد الحسین طیب اصفهانی (1272ـ 1370 ش) تفسیری در 14 جلد و به زبان فارسی است و از تفاسیر عالمانه معاصر است که برای عموم مردم ارائه شده است. تدوین این تفسیر از سال 1341 تا سال 1359 خورشیدی یعنی 18 سال به طول انجامید و هم زمان با تدوین نیز منتشر می شد.3
ترجمه آیات در این تفسیر صرف نظر از اشکالات خیلی جزئی ترجمه ای دقیق است و بسیاری از اشتباهات مترجمان قرآن در آن وجود ندارد در گزینش واژه های ترجمه بجز چند مورد اندک دقت خاصی مبذول داشته اند. واژه ها و عبارات استفاده شده تقریبا امروزی و روان است. گرچه ایشان روال مشخصی در ترجمه برنگزیده است اما در مجموع ترجمه تفسیر اطیب البیان ترجمه ای تحت اللفظی است که در اکثر موارد با افزودنی های تفسیری همراه است. متأسفانه مرحوم آیت الله طیب همه آیات را ترجمه نکرده است.4
سید محمود طالقانی ( 1342 ش)
تفسیر پرتوی از قرآن عنوان تفسیری است ناتمام از مرحوم آیت الله سید محمود طالقانی (1286- 1385 هـ ش) این تفسیر که از آغاز قرآن تا آیه 24 سوره نساء و جزء سی قرآن را شامل می شود تفسیری هدایتی و علمی است. چاپ جلد نخست این تفسیر در سال 1342 توسط شرکت سهامی انتشار انجام گرفته است. در این تفسیر، ترجمه آیات به صورت جداگانه و ذیل هر گروه از آیات ارائه شده است. ترجمه پرتوی از قرآن به روش تحت اللفظی یا به تعبیر مفسر "فارسی تطبیقی" است انتخاب این روش به این علت است که ترجمه آیات از حدود معانی صریح لغات خارج نباشد. تفاوت مهم این ترجمه با ترجمه های تحت اللفظی این است که تا حد زیادی به ساختار زبان فارسی نیز توجه شده است حتی برخی از آیات به صورت معادل ترجمه شده است. یکی از ویژگیهای ترجمه آیت الله طالقانی کاربرد «همی» در ترجمه مضارع استمراری است که این امر اثر ایشان را به ترجمه های کهن شبیه می کند. آیت الله طالقانی با اعتراف با این حقیقت که هر چه در ترجمه قرآن دقت شود به هر لغتی در آید نمیتواند مانند آیات قرآن معجزه باشد اعلام می دارد که هر ترجمه ای از قرآن نارسای به مقصود قرآنی است مگر آنکه توضیح و تفسیر شود. از این رو ترجمه خود را در کنار تفسیر ارائه داده است.
دادخواه شیرازی (1356 هـ.ش)
این ترجمه که در ضمن تفسیر شافی اثر شیخ محمد جعفر دادخواه شیرازی ارائه شد. در بین سالهای (1326ـ 1356) به تدریج تکمیل گشته است.در این تفسیر برای هر آیه دو ترجمه ارائه شده است نخست ترجمه ای تحت اللفظی که پیش از تفسیر صورت گرفته است و دوم ترجمه ای محتوا به محتوا و تقریبا آزاد که در ضمن تفسیر گنجانده شد ه است.
ادامه دارد...
نویسنده: محمد خامه گر
جهرمی زاده_گروه دین و اندیشه تبیان
[1] - ایازی، سید محمد علی، سیر تطور تفاسیر شیعه، چاپ سوم، 1381 ، قم ،دفتر تبلیغات اسلامی ، 145
[2] - حسینی، حسین بن احمد، تفسیر اثنی عشری، 14 جلد، شركت طبع كتاب، 1339، چاپ اول، تهران.
[3] - سیر تطور تفاسیر شیعه ، ص 175
[4] - طیب اصفهانی، سید عبدالحسین، اطیب البیان، 14 جلد، بنیاد فرهنگ اسلامی، چاپ اول 1352 ش، چاپ اول، تهران.
