خواسته‌های ما در ادعیه ماه مبارك رمضان
ادعیه اسلامی، دریایی از معارف بلند است كه از زبان معصومین (علیهم‌السلام) در این قالب بیان شده است. برای كسانی كه در پی ارتقای سطح خواسته‌های خویش از پیشگاه خدای متعالند، مناسب است كه در مضمون دعاها دقت بیشتری كنند. در این مطلب سعی شده که نگاهی اجمالی به خواسته‌های خود در ادعیه ماه مبارک رمضان داشته باشیم.
1ـ آمرزش خواهی
ماه رمضان طبق روایات بسیار و ادعیه، ماه آمرزش و مغفرت الهی است. به تناسب همین معنا بخش عمده‌ای از خواسته‌های ما در دعاها، طلب آمرزش از درگاه خداوند است و این كه از گناهان درگذرد و مبادا این ماه سپری شود و هم چنان بار گناهانِ نابخشوده برگردن ما سنگینی كند. از دعاهای هر شب این است: «اَعوذُ بجلال وجهك الكریم اَن ینقضی عنّی شهر رمضان...» این مضمون در بسیاری از دعاها و مناجات های این ماه دیده می‌شود و راستی هم بدون آن، انسان از بركات این ماه محروم می‌ماند.
2-حج و زیارت خانه خدا
انجام حج و اعمال مناسك آن و تعظیم شعائر، زمینه‌ای برای شمول مغفرتِ الهی است. در دعاهای متعدد این ماه، توفیق زیارت خانه خدا و حرم پیامبر خواسته شده است و چون شب‌های قدر طبق خواسته‌ها و عمل‌های ما و مشیت الهی، شب‌های تعیین سرنوشت و مقدّرات است، با اصرار از خدا خواسته شده كه در مقدّرات حتمی این ماه، نام‌مان را جزء زائران بیت الله الحرام ثبت كند. در دعای هر شب است: «... و أنْ تَجْعَلَ لی فی عامی هذا إلی بَیتِكَ الحرامِ سَبیلاً حِجَّهً مَبروره ...».در دعای هر شب است(پس از دعای افتتاح): «... أن تَكْتُبَنی مِن حُجّاج بَیتكَ الحرامِ المَبرورُ حَجُّهم ...».در اعمال شب نوزدهم است: «اَللّهمَ اجْعَل فیما تَقْضی و تقدّرُ مِن الأمرِ المَحْتومِ ...».و موارد متعدد دیگر از جمله دعای پس از افتتاح.
3ـ شهادت طلبی
از ارزش‌های مهم مكتبی، شهادت طلبی و آرزوی كشته شدن در راه خداست. امیرالمؤمنین علیه السلام هم سال‌ها در انتظار فوز شهادت بود. شهادت طلبی مرحله والای وارستگی از تعلّقات دنیوی و دل‌بستگی به آخرت است. در اعمال مشترك ماه رمضان از جمله در دعایی این خواسته مطرح است: «أسئَلَك أن تَجْعَلَ وَفاتی قَتلاً فی سبیلك تَحتَ رایهِ نبیك مَعَ اولیائِك ...». از جمله در دعای دوازدهم از اعمال شب‌های ماه رمضان بعد از دعای افتتاح می‌خوانیم: «وَ قَتْلاً فی سَبیلِكَ فَوِفِّق لَنا».
4ـ نجات از دوزخ و ورود به بهشت
در آخرت، سرانجامِ همه انسان ها روشن می‌شود. برنده كسی است كه با اعمالش، یا با برخورداری از غفران الهی از عذاب نجات یابد و بهشتی شود. درخواست نجات از جهنّم و برائت از آتش و هم چنین ورود به بهشت و برخورداری از انواع نعمت های الهی، از خواسته‌های دیگر مطرح در دعاهای این ماه است. از جمله در دعای پس از افتتاح می‌خوانیم: «و من ثمار مِنَ النّارِ فاكتُبْ لَنا وَ فی جَهنَّم فلا تَغُلَّنا...». در دعای پس از ابوحمزه ثمالی هم(یا عُدَّتی فی شِدَّتی...) این مضامین مطرح است.
5ـ نعمت‌های دنیوی
اسلام، هم دنیای انسان را تأمین می‌كند و هم سعادت اخروی او را. در دعاهای این ماه، هم خواسته‌های معنوی و نیازهای اخروی مطرح است و هم خواسته‌های دنیوی و مادّی. و این جامعیت اسلام را می‌رساند. در دعای هر روز ماه «اللّهم اَدْخِل علی أهلِ القبور...» از جمله خواسته‌های ما بی‌نیازی فقیران، سیری گرسنگان، پوشش بی‌جامگان، ادای قرض بدهكاران، گشایش برای گرفتاران، بازگشت غریبان، آزادی اسیران، اصلاح امور و شفای بیماری‌ها مطرح است. در دعای شب بیست و سوم نیز، در كنار حج و زیارت، طول عمر و وسعت رزق خواسته شده است: «وَاجْعَل فیما تقضی و تُقّدر اَن تُطیلَ عُمری، تُوسِّعَ علی فی رِزقی». طول عمر در طاعت الهی و وسعت رزق از راه حلال، از بهترین خواسته‌های بندگان است.
6- اوصاف خدا و درس توحید
این محور نه به عنوان یك خواسته، بلكه به صورت توجّه دادن به اوصاف خداوند، در بیشتر دعاهای این ماه مطرح است. و درس توحید را از ادعیه منقوله می‌توان آموخت. دعای جوشن كبیر، سراسر نام‌های پروردگار و اوصاف اوست. دعای افتتاح، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای سحرهای ماه رمضان «اللهُ إنّی اَسْئَلُكَ مِنْ بَهائِكَ...»، «الهی لا تُؤدِّبنْی بِعُقُوبَتِك...»، دعای ششم از اعمال هر شب و روز ماه «یا ذَا الّذی كانَ قبلَ كُلِّ شیء...»، دعای هر روز و بعد از هر نماز «یا علی یا عظیم...» و ده‌ها دعای دیگر، همه مبین اوصاف خداست و این كه او را چگونه باید بشناسیم هم چنین تسبیحات صدگانه پروردگار(دعایی با ده بخش كه هر كدام حاوی ده بار «سبحانَ» است) از جمله ادعیه‌ای است كه صفات خدا را می‌شناساند.
7ـ اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام)
محور دیگری كه در دعاها مطرح است توجه دادن به مقام، فضیلت، جایگاه و نقش ائمه و عترت پیامبرصلى الله علیه و آله است. یاد كرد پیوسته و همه روزه آنان، نوعی تجدید عهد با «ولایت» و پیوند با «اهل بیت» است. در دعای افتتاح یكایك معصومین یاد می‌شوند. و نیز در عمل سوم از اعمال روزه های ماه رمضان، یك به یك با القاب و مشخّصات و ویژگی‌های ائمه اطهار نام برده شده است. این بخش از ادعیه نیز، تقویت كننده مبانی اعتقادی امامت و ولایت را تحكیم می‌كند و پیوند روحی با آنان را استوارتر می‌سازد.
8ـ نزول قرآن
ماه رمضان، ماه نزول قرآن است. به ویژه شب قدر كه به تصریح سوره قدر در این شب، قرآن نازل شده است. در دعاها نیز به این مضمون اشاره شده تا بندگان الهی به فضیلت ماه و وظایف عبادی در تلاوت كلام خدا بیشتر توجه كنند. در دعای «یا علی یا عظیم» آمده است: «الّذی أنزلتَ فیهِ القرآن ...». در دعای هر روز آمده است: «اللّهم هذا شهرُ رمضان الّذی أنزلتَ فیه القرآن...». در چندین دعای شب اول رمضان، در دعای قرآن بر سر گرفتن در شب‌های قدر «اَسْئَلُكَ بِكِتابِكَ المُنْزَل فیه» و موارد دیگر به این حقیقت اشاره شده است. باشد كه مؤمنان، با قرآن بیشتر مأنوس باشند و از فیض تلاوت و تدبّر بهره مند شوند.
هدهدی، گروه دین و اندیشه تبیان
