تبیان، دستیار زندگی
صهیونیست‌ها از زندانی کردنش می ترسیدند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

صهیونیست‌ها از زندانی کردنش می ترسیدند

شیخ راغب حرب به منظور خاموش كردن فریادهای آزادی خواهانه مردم جنوب ابتدا او را بازداشت كردند. اما مردم جنوب تظاهرات و اعتصابات گسترده‌‌ای به راه انداختند. اسرائیلی‌‌ها احساس كردند اگر اسارت شیخ راغب حرب ادامه پیدا كند، امكان دارد به یك قیام همگانی تبدیل شود.

شیخ راغب حرب

گفت و گو با پژوهش‌‌گران و تحلیل‌‌گران مسایل راهبردی خاورمیانه درباره ابعاد مبارزات خستگی ناپذیر بسیاری از شخصیت‌‌های سیاسی و رهبران جنبش‌‌های آزادی‌‌بخش ملی و اسلامی كه نقش ارزنده‌‌ای در سازندگی و شكل‌‌دهی جوامع انسانی دارند، رنگ و طعم خاصی دارد. به ویژه اینكه این تحلیلگران در مناطق بحرانی زندگی می‌‌كنند و از اوضاع و تحولات این مناطق شناخت كافی دارند. دكتر مسعود اسد اللهی یكی از این تحلیل‌‌گران است كه در گفت و گو با شاهد یاران دستاوردهای مجاهدت‌‌های شیخ الشهدای مقاومت اسلامی لبنان شیخ راغب حرب را بازگو كرده است.

 پرسش نخست را از چگونگی آغاز مبارزات شهید شیخ راغب حرب در جنوب لبنان آغاز می‌‌كنیم...

در خصوص شهید شیخ راغب حرب می‌‌توان گفت كه او یكی از روحانیون شجاع و مبارز جنوب لبنان و از روحانیون سرشناس روستای جبشیت در شهرستان نبطیه بود. زمانی كه اسرائیل در سال 1982 به جنوب لبنان حمله كرد، ایشان در كنفرانس مستضعفان كه در نیمه شعبان سال 1360 در تهران برگزار گردید حضور داشت. شیخ راغب حرب پس از پایان این كنفرانس بی‌‌درنگ به لبنان بازگشت و خود را به منطقه جنوب كه در اشغال اسرائیلی‌‌ها قرار داشت رساند، و از همان روز مبارزه و پیكار بر ضد اسرائیل را آغاز كرد.

شهید راغب حرب برای آغاز مبارزه و پیكار با صهیونیست‌‌های اشغالگر، ابتدا با یك مشكل عمده مواجه شد. این مشكل عمده از این قرار است كه شیعیان جنوب لبنان به علت رفتار نامطلوب و ناپسند برخی گروه‌‌های مسلح فلسطینی، در مدت حضورشان در جنوب لبنان، با دید منفی به این گروه‌‌ها نگاه می‌‌كردند، و زمانی كه ارتش اسرائیل به جنوب لبنان حمله كرد و آن را به اشغال درآورد، مردم احساس خرسندی كردند. احساس كردند از شر گروه‌‌های مسلح و شبه نظامیان فلسطینی راحت شده‌‌اند.

در چنین شرایطی لازم بود یك كار فرهنگی گسترده‌‌ای صورت گیرد تا مردم نسبت به خطر دراز مدت اشغالگران صهیونیست آگاه شوند. لازم بود این ذهنیت در افكار شیعیان جنوب القا شود كه اسرائیلی‌‌ها بدتر از گروه‌‌های مسلح فلسطینی هستند. می‌‌بایست به آن‌‌ها فهمانده می‌‌شد كه اسرائیلی‌‌ها به كمك شیعیان نیامده‌‌اند. گسترش این آگاهی به تلاش و زمان نیاز داشت. اولین تلاش شیخ راغب حرب این بود كه مردم را نسبت به خطر اسرائیلی‌‌ها آگاه كند. تلاش كرد این آگاهی را به مردم لبنان منتقل كند كه اسرائیل همان‌‌گونه كه امام موسی صدر گفته است "شر مطلق است " و هیچ انتظار كار خیری از او نیست. بنابراین با محافل مذهبی و اجتماعی و فرهنگی جنوب لبنان ارتباطات گسترده برقرار كرد و در مناسبات گوناگون به ایراد سخنرانی پرداخت. همه این تلاش‌‌ها از چشم اسرائیلی‌‌ها پنهان نبود.

انگیزه مهاجرت شیخ راغب حرب به نجف اشرف چه بوده است؟

به نظر می‌‌رسد عوامل محرك مهاجرت شیخ راغب حرب به حوزه علمیه نجف متعدد باشند، ولی تنها انگیزه او فراگیری علوم دینی و فقهی بوده است. او تصمیم نداشت تحصیل را تا نهایت ادامه دهد و مجتهد شود، و به احتمال زیاد از كار و فعالیت مورد نظرش و نیز از خدمت به مردم و انجام امور آن‌‌ها باز بماند. دوستانش و همكلاسی او نیز شور و شوق لازم را برای ادامه درس حوزه علمیه در او نیافتند. شیخ بیشتر به شركت در گردهمایی‌‌ها و سمینارها و رسیدگی به امور مردم و هدایت و روشنگری جامعه بیش از تمایل به تحصیلات علمی گرایش داشت. به همین خاطر ضمن حضور در كلاس های درس، در میدان فعالیت‌‌های سیاسی نیز حضور داشت. گویی دوست داشت مراحل درسی را سریع‌‌تر به پایان برساند تا ابزار كار مورد نظر خود را به دست آورد و برای كار و فعالیت به جبشیت باز گردد. گرایش شیخ به حضور در حوزه پیكار و فعالیت‌‌های سیاسی و اجتماعی در نحوه زندگی و رفتار و برخورد با دوستانش كاملاً نمایان بود.

او نه فقط با طلبه‌‌های لبنانی بلكه با طلاب عراقی نیز دوست شد ولی رابطه او با طلبه‌‌های ایرانی به علت مشكل ناآشنایی با زبان فارسی محدود بود. اما وقتی به فعالیت‌‌های سیاسی امام خمینی (ره) شناخت پیدا كرد با آن همگام شد. در آن برهه امام به مناسبت جشن‌‌های دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی مقاله‌‌ای تحت عنوان تضادهای سیاسی بین اسلام و نظام پادشاهی منتشر كرد كه یك نسخه آن به دست شیخ راغب حرب رسید. او پس از مطالعه این مقاله آن را برای برادرانش در روستای جبشیت فرستاد، تا آنان نیز با دیدگاه‌‌های امام آشنا شوند. شیخ سپس چند نسخه از كتاب حكومت اسلامی را به جبشیت فرستاد. البته این‌‌ها نشان‌‌دهنده میزان توجه شهید به پیوند علوم اسلامی با فعالیت‌‌های سیاسی و اجتماعی است.

شیخ در آن مرحله موضع خاصی به انقلاب اسلامی ایران نداشت. بیشتر طلبه‌‌های غیر ایرانی حوزه علمیه نجف شناختی از مبارزات امام خمینی نداشتند. امام را یك روحانی و مرجع تقلید می‌‌شناختند. مشكل زبان مانع ارتباط طلبه‌‌های عرب با برادران ایرانی می‌‌شد. ولی توجه شهید شیخ راغب حرب به سخنرانی‌‌های امام خمینی كه توسط بیت ایشان به زبان عربی ترجمه می‌‌شد، نشان دهنده دوراندیشی و رشنفكری و دیدگاه‌‌های اسلامی او بود. برخی از دوستانش از آشنایی و ارتباط شهید با برخی طلاب با گرایش‌‌های روشنفكر مآبانه ابراز نگرانی می‌‌كردند، ولی با جرأت می‌‌كوشید دیدگاه‌‌های خود را به مخالفان بقبولاند و آنان نیز دیدگاه‌‌های او را درك نمایند. این روحیه خاص شهید كه سعی داشت علم را با عمل آمیخته كند، در روابط ایشان با شهید صدر به خوبی نمایان شد.

با وجودی كه شهید حرب در اوائل دهه هفتم از قرن بیستم در سطحی نبود كه بخواهد در محضر دروس عالی شهید صدر حضور یابد و آنها را درك كند ولی همه روزه به دفتر كار شهید صدر رفت و آمد می كرد كه معمولاً آن شهید برای دیدار از مردم و پاسخ به پرسش‌‌های آنان در آن حضور می‌‌یافت و مردم از همه جای عراق و حتی از خارج برای دریافت پاسخ به پرسش‌‌شان به آنجا می‌‌آمدند.

شیخ الشهدای مقاومت اسلامی لبنان در بیشتر روزهای هفته در دفتر شهید صدر می‌‌نشست تا با مسائل و مشكلات مردم آشنا شود

شیخ الشهدای مقاومت اسلامی لبنان در بیشتر روزهای هفته در دفتر شهید صدر می‌‌نشست تا با مسائل و مشكلات مردم آشنا شود. در آن وقت اكثر طلاب علوم دینی به اهمیت چنین مسئله‌‌ای یعنی آمیختگی میان علم و عمل و زندگی و حضور پی نبرده بودند. این طلبه‌‌ها در چنین جاهایی حضور پیدا نمی‌‌كردند مگر در وقت‌‌های محدود از هفته یا در مناسبت‌‌های مختلف. اما شهید شیخ راغب در زمان اقامت در نجف تلاش‌‌های خود را در راه خدمت به امور اسلامی جامعه لبنان معطوف داشت و با چند تن از دوستانش در شهر نبطیه در ارتباط بود و حضور او در نجف باعث نمی‌‌شد كه این روابط تضعیف یا قطع شود. بلكه خود را بخش جدا ناپذیر از آنها می‌‌دانست و یكی از مهم‌‌ترین كارهای او تهیه و جمع‌‌آوری كتب اسلامی و ارسال آنها به جبشیت به منظور ایجاد كتابخانه در آنجا بود. او این كتاب‌‌ها را در صندوق‌‌های مخصوص می‌‌گذاشت و توسط زائران لبنانی به لبنان ارسال می‌‌كرد.

آیا تلاش‌‌های شهید شیخ راغب حرب خود جوش و ابتكار شخصی او بود یا با هماهنگی هسته‌‌های مقاومت صورت می‌‌پذیرفت؟

خیر... شیخ راغب حرب تنها نبود، او با هماهنگی و همفكری سایر فعالان و روحانیون مبارز لبنان مبارزه می‌‌كرد. به موازات این تلاش‌‌ها، در بحث مقاومت نیز تأثیرگذار بود و در زمینه شكل‌‌گیری هسته‌‌های اولیه مقاومت اسلامی نقش فعال داشت. جوانان فعال و مستعد و فداكار جنوب را شناسایی و به منطقه بقاع اعزام می‌‌كرد تا به هسته‌‌های اولیه مقاومت بپیوندند.

شیخ الشهدای مقاومت اسلامی در دو محور موازی عمل می‌‌كرد، یكی كار فرهنگی و دیگری كار جهادی بود. ولی نظامیان صهیونیست و مزدوران محلی‌‌شان تلاش‌‌های شیخ راغب حرب را زیر نظر داشتند، و به منظور خاموش كردن فریادهای آزادی خواهانه مردم جنوب ابتدا او را در اسفند سال 1361 بازداشت كردند. اما مردم جنوب در واكنش به دستگیری این روحانی مبارز تظاهرات و اعتصابات گسترده‌‌ای به راه انداختند. اسرائیلی‌‌ها احساس كردند اگر اسارت شیخ راغب حرب ادامه پیدا كند، امكان دارد به یك قیام همگانی تبدیل شود، به همین دلیل چند ماه بعد ناچار شدند او را آزاد كنند. شیخ راغب حرب پس از آزادی نیز به مبارزات خستگی‌ ناپذیر ادامه داد تا این كه اسرائیلی‌‌ها احساس كردند كه وجود راغب حرب قابل تحمل نیست.

اسرائیلی‌‌ها كه پیامدهای دستگیری شیخ راغب حرب را از قبل ملاحظه كرده بودند، سعی كردند او را در یك اقدام تروریستی توسط مزدوران محلی‌‌شان از صحنه حذف كنند، تا مردم واكنش تندی به اسرائیلی‌‌ها نشان ندهند، بنابراین شیخ راغب حرب را در بهمن ماه 1362 به شهادت رساندند. شاید حضور ایشان به عنوان یك شخصیت در مقاومت اسلامی یك سال و شش ماه طول نكشید. اما شیخ راغب حرب در این 18 ماه در زمینه گسترش آگاهی شیعیان جنوب لبنان و تشكیل هسته‌‌های مقاومت بسیار تأثیرگذار بود.

در زمان حمله اسرائیل به جنوب لبنان حزب‌ الله وجود واقعی نداشت، اما برخی سازمان‌‌های مردمی و تشكیلات سیاسی و شبه نظامی همچون جنبش امل در جنوب لبنان حضور داشتند، شیخ راغب با چه پشتوانه‌‌ای مبارزه را آغاز كرد؟ آیا جنبش امل از او حمایت می‌‌كرد؟

شیخ راغب حرب از نظر سازمانی هیچ ارتباطی با جنبش امل نداشت. پیش از تشكیل حزب ‌الله، چند گروه و تشكیلات كوچك در لبنان فعالیت می‌‌كردند. جنبش امل از بزرگ‌‌ترین تشكیلات منظم آن مرحله لبنان بود كه توسط امام موسی صدر بنیانگذاری شده بود. در درجه دوم حزب الدعوه فعالیت داشت. این حزب در اصل توسط شهید آیت الله سید محمد باقر صدر در عراق تأسیس شده بود، و یك شاخه آن در لبنان فعالیت داشت. برخی شخصیت‌‌های عمده لبنانی در آن عضویت داشتند. در كنار این دو جنبش، انجمن‌‌های دانشجویان مسلمان حضور داشتند كه به فعالیت‌‌های سیاسی و فرهنگی می‌‌پرداختند. ارتباط تشكیلاتی با جنبش امل نداشتند. تنها ارتباط‌‌شان با انقلاب اسلامی ایران بود. به موازات جنبش‌‌های یاد شده، كمیته‌‌هایی در مساجد و حسینیه‌‌های شهرهای شیعه ‌نشین لبنان ایجاد شده بود كه كمیته‌‌های حمایت از انقلاب اسلامی نام داشت. این كمیته‌‌ها در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تأسیس شده بود، تا از نظر تبلیغاتی و فرهنگی و مطبوعاتی از تظاهرات و اعتصابات مردم مسلمان ایران بر ضد رژیم شاه پشتیبانی به عمل آورند. آقای شیخ راغب حرب نیز در یكی از این كمیته‌‌ها فعالیت داشت.

در حقیقت شیخ راغب حرب مستقل عمل می‌‌كرد و هیچ ارتباط سازمانی و تشكیلاتی با گروه‌‌ها و جنبش‌‌های شیعی لبنان نداشته و پس از پیروزی انقلاب، با مقام‌‌های جمهوری اسلامی ایران ارتباط برقرار كرد و در راستای اهداف و رهنمودهای امام خمینی گام برداشت. او به صورت خودجوش و انفرادی در منطقه جنوب لبنان مبارزه می‌‌كرد. پیروزی انقلاب اسلامی باعث شد كه شیخ راغب به جریان انقلاب اسلامی در كشورهای عربی وصل شود، و پس از تشكیل جنبش مقاومت اسلامی به حزب‌ الله پیوست.

روحانیون لبنان همچون سید محمد حسین فضل الله و شیخ محمد مهدی شمس الدین و یا مجلس اعلای شیعیان تا چه اندازه از مبارزات شیخ راغب حرب پشتیبانی می كردند؟

متأسفانه در آن زمان شیعیان لبنان دچار شكاف و دودستگی بودند. قبل از پیدایش حزب الله میان برخی روحانیون و علمای لبنان اختلاف وجود داشت. مرحوم شیخ محمد مهدی شمس الدین به عنوان نایب رئیس مجلس اعلای شیعیان لبنان، ارتباط خوبی با علامه سید محمد حسین فضل الله نداشت. شاید به این دلیل باشد كه آقای فضل الله دیدگاه‌‌های فقهی اسلامی خاصی داشت. در اواخر دهه هفتم از قرن بیستم، صدام بدون این كه متوجه باشد با اخراج طلبه‌‌های لبنانی از حوزه علمیه نجف اشرف، در واقع یك تأثیر بسزایی بر سیر تحولات سیاسی لبنان گذاشت. این طلبه‌‌ها كه میان آن‌‌ها آقایان سید عباس موسوی، سید حسن نصرالله، شیخ صبحی طفیلی و دیگران حضور داشتند، از عراق اخراج شدند، و به كشورشان بازگشتند، شیخ راغب حرب نیز یكی از طلبه‌‌هایی بود كه از عراق اخراج شد. آقای شمس الدین به عنوان نایب رئیس مجلس اعلای شیعیان توان جذب این طلبه‌‌های اخراجی را نداشت. برخی از این افراد به مجموعه فضل الله پیوستند و برخی‌‌شان به عنوان روحانی مستقل و در ارتباط با انقلاب اسلامی ایران فعالیت كردند، كه شیخ راغب حرب نیز از جمله آنان بود. این روحانیون مستقل هیچ ارتباطی با علامه فضل الله و شیخ شمس الدین نداشتند. پس از این كه مقاومت اسلامی شكل گرفت، آقای فضل الله به شدت از مقاومت اسلامی پشتیبانی كرد. تا جایی كه غربی‌‌ها تا مدت‌‌ها پیش گمان می‌‌كردند كه آقای فضل الله رهبر معنوی حزب الله می‌‌باشد. این نشان می‌‌دهد كه روابط علامه فضل الله با روحانیون مبارز و جنبش مقاومت بسیار نزدیك بود.

آیا شیخ راغب حرب در هسته اولیه آن دسته از روحانیون كه حزب الله را تشكیل دادند حضور داشت؟

خیر.. افراد آن هسته در منطقه بقاع مستقر بودند، و شیخ راغب حرب در جنوب لبنان فعالیت می‌‌كرد و امكان رفت و آمد به بقاع را نداشت. اصولاً، آن زمان ارتباط جنوب با بقاع بر اثر وجود اشغالگران صهیونیست به كلی قطع بود. بنابراین امكان حضور ایشان در شورای رهبری حزب الله وجود نداشت، ولی اگر بخواهیم از بنیانگذاران مقاومت نام ببریم، باید گفت كه شهید شیخ راغب حرب یكی از بنیانگذاران هسته های اولیه مقاومت ضد صهیونیستی در جنوب لبنان بود.

الگوهای فعالیت و مبارزات شیخ راغب پیش از تاسیس حزب الله كدام بودند؟

حوزه فعالیت‌‌های شهید شیخ راغب حرب در شهرستان نبطیه بخشی از صحنه جهاد و فعالیت اسلامی در لبنان را تشكیل می‌‌داد. او سعی داشت همچون بسیاری از انقلابیون كشورهای جهان اسلام كه شكل نوینی از پیكار اسلامی در آن‌‌ها آغاز شده بوده فعالیت‌‌های مبارزاتی خود را به شكل نوین تنظیم كند. به ویژه این كه در دوران جوانی به موازات آغاز انقلاب اسلامی در ایران، نشانه‌‌های نهضت فراگیر در جهان اسلام نیز نمایان شده بود. در عراق در آغاز دهه ششم از قرن بیستم میلادی جنبش اسلامی تازه تأسیس شده بود. پرچمداران این مبارزه شخصیت‌‌های علمی و فرهنگی همچون شهید آیت الله سید باقر صدر، شیخ اسد حیدر، شیخ مرتضی آل یاسین، شیخ محمد امین زین الدین، شیخ محمد مهدی شمس الدین، شیخ محمد رضا مظفر، سید محمد تقی حكیم و سید محمد حسین فضل الله بودند. این افراد خطر تهاجم فرهنگ و مدرنیسم غربی را شناخته و در برابر آن ایستادگی كردند. برخی به تشكیل حزب الدعوه اسلامی روی آوردند. این گروه‌‌ها خواه در چارچوب سازمانی یا خارج از چارچوب تشكیلاتی نقش مهم و فعالی در زمینه گسترش فكر و پیكار اسلامی ایفا كردند.

پیش از پیدایش حزب الله، یك سری عملیات مسلحانه ضد صهیونیستی در منطقه نبطیه روی داد، آیا شیخ راغب حرب در رهنمون سازی این عملیات نقش داشته است؟

به طور قطع شیخ راغب حرب حلقه ارتباطی میان مردم و هسته‌‌های مقاومت را تشكیل می‌‌داد. اگر فعالیت‌‌های روشنگرانه و آگاهی بخش ایشان نبود، امكان نداشت چنین عملیات مسلحانه‌‌ای انجام گیرد. راغب حرب نقش هماهنگ كننده میان جوانان مقاومت را ایفا كرد. اگر حضور محوری ایشان در منطقه نبطیه در جنوب لبنان در كار نبود، امكان نداشت هسته‌‌های مقاومت شكل گیرد و به رهبری اصلی مقاومت مستقر در بقاع وصل شود.

علت این كه عامل ترور شیخ راغب حرب تاكنون شناسایی و دستگیر نشده چیست؟

اصولاً ترورهایی كه توسط اسرائیل انجام می‌‌شده به گونه‌‌ای بوده كه شما هیچ وقت نمی‌‌توانستید عاملان ترور را شناسایی كنید. اسرائیلی‌‌ها در طول تاریخ‌‌شان هیچ وقت مسئولیت این ترورها را بر عهده نمی‌‌گیرند. مگر این كه به صورت رسمی و آشكار وارد عمل شوند، و برای مردم مشخص شود كه این ترور توسط اسرائیلی ها انجام گرفته است. هر گاه یك ترور به صورت بمب گذاری انجام شود، امكان دارد شما هیچ فردی را در صحنه ترور مشاهده نكنید. اگر هم تاكنون افرادی شناسایی و دستگیر شده اند، معمولاً از مزدوران و همكاران محلی اسرائیلی‌‌ها هستند. نه فقط در جنایت ترور شیخ راغب حرب بلكه در بسیاری از عملیات تروریستی كه توسط اسرائیلی‌‌ها بر ضد حزب الله انجام شد، عاملان ترور شناسایی و دستگیر نشده‌‌اند.

شهادت سید عباس موسوی از این نظر با برخی اقدامات تروریستی اسرائیل متفاوت است كه آن ها با هلی كوپتر و به طور مستقیم وارد عمل شدند، و این سید را ترور كردند. اسرائیلی‌‌ها هرگز نمی‌‌توانند منكر این اقدام تروریستی بشوند. اما در ترورهای بعدی مانند ترور شهید عماد مغنیه، شهید غالب الغالی، مانند ترور شهید علی حسین صالح و علی دیب معروف به ابو حسن سلامه و دیگران، اسرائیل تاكنون مسئولیت این ترورها را به عهده نگرفته است. به طور كل ترورهایی كه مانند بمب گذاری انجام شده اسرائیلی‌‌ها آن‌‌ها را به عهده نمی‌‌گیرند. و اگر در جریان این ترورها كسی دستگیر شده باشد از مزدوران محلی بوده و اسرائیلی‌‌ها منكر هر نوع ارتباط با آن‌‌ها می‌‌شوند.

بخش هنرمردان خدا - سیفی