تبیان، دستیار زندگی
کلید ورود به بهشت 9 - کاری که نهصد تا ثواب دارد
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

صبر و شکیبایی 9

صبر بر معصیت

آنچه گذشت:

در هشت شماره گذشته آیات صبر، روایات صبر و در نهایت آثار و پیامدهای صبر بررسی و تقدیم حضور شده است.

شاخه‏هاى صبر

در بسیارى از گفتار و نوشتار علماى اخلاق و بزرگان اسلام،«صبر» به سه شاخه ‏تقسیم شده است:

1-صبر بر اطاعت.

2-صبر بر معصیت.

3-صبر بر مصیبت.

منظور از «صبر بر اطاعت‏»، ایستادگى در برابر مشكلات اطاعت فرمان خداست. اطاعت فرمان الهى در نماز و روزه و حج و جهاد و اداى واجبات مالى،همانند خمس و زكات و هم چنین صبر و شكیبایى در برابر مشكلات اطاعت اوامر استحبابى كه دامنه‏گسترده‏اى دارد.

منظور از «صبر بر معصیت‏»،ایستادگى در برابر شعله‏هاى سركش شهوات و هیجان‏هاى برخاسته از هوا و هوس است كه اگر چنین نباشد، طوفان شهوات و هوسها تمام ایمان و تقوا و پاكى و صدق و صفا و... را از بین مى‏برد.

و منظور از «صبر بر مصیبت‏»،آن است كه انسان در طول زندگى، در برابر حوادث ‏دردناكى، مانند از دست دادن عزیزان، خسارت‏هاى عظیم مالى، به خطر افتادن آبرو و حیثیت اجتماعى، گرفتارى در چنگال بیماریهاى صعب العلاج و افتادن در دام دوستان ‏ناباب و شركاى خائن و حكومت ظالم و گاه همسران فاسد و...صبر و شكیبایى را ازدست ندهد.

بزرگان اخلاق،این تقسیم سه گانه را از روایات اسلامى گرفته‏اند، همانند روایتى كه‏از پیامبر اسلام صلى الله علیه و اله نقل شده است: «الصبر ثلاثة، صبر على المصیبة و صبر على‏الطاعة و صبر على المعصیة فمن صبر على المصیبة حتى یردها بحسن عزائها، كتب الله‏له ثلاث ماة درجة ما بین الدرجة الى الدرجة كما بین السماء الى الارض و من صبر على‏الطاعة كتب الله له ست ماة درجة، ما بین الدرجة الى الدرجة كما بین تخوم الارض الى‏العرش و من صبر على المعصیة كتب الله له تسع ماة درجة ما بین الدرجة الى الدرجة‏ كما بین تخوم الارض الى منتهى العرش»

«صبر بر سه گونه است:صبر بر مصیبت،كسى كه صبر بر مصیبت كند و آن را با شكیبایى و صبر جمیل تحمل نماید،خداوند سیصد درجه برایش مى‏نویسد كه فاصله میان هر درجه همانند فاصله آسمان و زمین است و هر كس صبر بر اطاعت كند، خداوند ششصد درجه برایش مى‏نویسد كه فاصله هر یك با دیگرى همانند فاصله انتهاى زمین تا عرش‏ خداست. و هر كس صبر بر معصیت كند، خداوند نهصد درجه برایش مى‏نویسد كه فاصله هر یك با دیگرى، همانند فاصله منتهاى زمین تا منتهاى عرش خداست.» 1

از تعبیرات این حدیث،استفاده مى‏شود كه صبر بر معصیت مهمتر از همه است و صبر بر اطاعت در مرحله دوم و صبر مصیبت در مرحله سوم قرار دارد.

امیر مؤمنان على علیه السلام در حدیثى دیگر، بعد از آن كه ایمان را بر چهار ستون قرار داده ‏كه ركن اول آن صبر، ركن دوم آن یقین و ركن سوم آن، عقل و ركن چهارم آن جهاداست، مى‏فرماید: «و الصبر منها على اربع شعب،على الشوق و الشفق و الزهد و الترقب، صبر چهار شعبه دارد،اشتیاق،ترس،زهد و انتظار و سپس در شرح آن مى‏فرمایند:كسى كه‏اشتیاق بهشت داشته باشد، از شهوات و هوس‏هاى سركش به كنار مى‏رود، و آن كسى كه از آتش‏دوزخ بترسد، از محرمات دورى مى‏گزیند و كسى كه زهد بر دنیا داشته باشد، براى انجام نیك سرعت‏مى‏گیرد» 2

با اندكى دقت روشن مى‏شود كه هدف امام علیه السلام،شرح انگیزه‏هاى صبر و استقامت ‏است، نه شاخه‏هاى آن.

نظیر این حدیث، از پیامبر اسلام صلى الله علیه و اله نیز نقل شده است.

اخلاق در قرآن جلد دوم، آیت الله مكارم شیرازى

گروه دین و اندیشه تبیان


1- بحار الانوار،ج 68،ص‏77- در اصول كافى،ج 2،ص 91 نیز همین معنى نقل شده است.

2- نهج البلاغه،كلمات قصار،حدیث 31.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.