خنده‌های پولساز
بازار سینمایی در كشور اروپایی ایتالیا داغ است و اگرچه محصولات پر سر و صدای هالیوودی تلاش دارند دست بالا را در جدول گیشه نمایش سینماهای این كشور داشته باشند، ولی فیلم‌های ایتالیایی با استقبال خوب تماشاگران داخلی روبه‌رو هستند.
2سال پیش بود كه 2فیلم پر سروصدای ایتالیایی – با محوریت مضامین اجتماعی و سیاسی – در جشنواره بین‌المللی كن موفق به دریافت 2جایزه اصلی این جشنواره شدند. همان زمان منتقدان سینمایی گفتند فیلم‌های «گومورا» ساخته متیو گارونه و «ایل دیوو» ساخته پائولو سورنتینو، احیاكننده صنعت سینمای نه‌چندان فعال ایتالیا خواهند بود. این فیلم‌ها در نمایش عمومی خود در ایتالیا نیز با موفقیت بالای مالی روبه‌رو و به همان اندازه، باعث جار و جنجال‌های سیاسی در این كشور شدند.
صنعت سینمای ایتالیا از دیرباز تخصص خوب و بالایی در تولید فیلم‌های كمدی داشته و كمدی‌های ایتالیایی به گونه‌ای هستند كه خاص كشور و فرهنگ این كشور اروپایی محسوب می‌شوند و در هیچ كشور دیگر دنیا، مشابه آن ساخته نمی‌شود.
به گزارش همشهری ، تحلیل‌گران اقتصادی سینما ابراز امیدواری كردند كه این موفقیت ادامه داشته باشد و دیگر محصولات سینمایی ایتالیا نیز با استقبال خوب تماشاگران روبه‌رو شود. اما در عمل چنین اتفاقی در آن زمان رخ نداد و صنعت سینمایی ایتالیا كه درگیر یك بحران فروش بود، بحران خود را ادامه داد. این مسئله برای اهالی صنعت سینمای این كشور، چیز چندان خوشایندی نبود. دلیل اصلی این ناخرسندی هم به این واقعیت برمی‌گشت كه در مدت زمانی نه‌چندان دور، سینمای ایتالیا و محصولات رنگارنگ و متنوع آن، هم در سطح داخلی و هم در سطح بین‌المللی، با استقبال خوب و بالای تماشاگران روبه‌رو بود.
منابع رسمی می‌گویند در سال جدید میلادی، جدول گیشه نمایش شاهد یك رشد 35درصدی فروش بوده است، این در حالی است كه سال 2010 هنوز به نیمه خود نرسیده است. البته نمایش عمومی فیلم سه‌بعدی «آواتار» و چند كار پر سروصدای سه‌بعدی دیگر، یكی از عوامل اصلی این موفقیت 35درصدی است اما با وجود هجوم كارهای پرخرجی مثل آواتار، هالیوود نتوانسته به عنوان مانعی بر سر راه اكران عمومی موفقیت‌آمیز محصولات ایتالیایی عمل كند و این نكته‌ای است كه حیرت و شگفتی اهل فن، منتقدان و تحلیل‌گران اقتصادی سینما را در این كشور اروپایی برانگیخته است.
در حقیقت، این بار وضعیت به‌صورت معكوس درآمده و این محصولات ایتالیایی هستند كه در جدول گیشه نمایش سینماهای كشور حرف اول را می‌زنند و با موفقیت بالایی روبه‌رو شده‌اند. این اتفاق خوب در شرایطی رخ می‌دهد كه در سال 2009 افت فروش محصولات داخلی آنقدر بالا بود كه زنگ خطر را برای اهالی سینما و مسئولان رسمی به‌صدا درآورد. به گفته تحلیل‌گران اقتصادی سینما، این افت فروش حدود 22درصد بود اما با شروع سال جدید میلادی ورق برگشت و اوضاع روبه‌بهبود رفت؛ رشد فروش فیلم‌های ایتالیایی در سینماهای كشور در 5ماه اول سال، حدود 30درصد افزایش پیدا كرده است. منتقدان و تحلیل‌گران سینمایی می‌گویند این رشد فروش به واسطه نمایش عمومی تعدادی فیلم كمدی بوده و به همین خاطر، باید از كمدی‌سازان كشور این تقدیر و تشكر كرد.
رسانه‌های گروهی می‌گویند صنعت سینمای ایتالیا این اواخر به سنت قدیمی كمدی‌سازی خود روی آورده و تماشاگران هم از این فیلم‌ها استقبال خوبی می‌كنند. صنعت سینمای ایتالیا از دیرباز تخصص خوب و بالایی در تولید فیلم‌های كمدی داشته و كمدی‌های ایتالیایی برای خود حكم یك ژانر خاص سینمایی را دارند. این كمدی‌ها به گونه‌ای هستند كه خاص كشور و فرهنگ این كشور اروپایی محسوب می‌شوند و در هیچ كشور دیگر دنیا، مشابه آن ساخته نمی‌شود. حالا، صنعت سینمایی ایتالیا با به‌روز‌كردن این ژانر قدیمی، در حال احیای گیشه فروش خود است.
كمدی‌های ایتالیایی همیشه حال و هوایی اجتماعی و لحن انتقادی داشته‌اند. محصولات جدید كمدی این كشور هم همین حال و هوا را حفظ كرده و حتی از برخی جهات، تلخ‌تر هم شده‌اند. نسل جوان سینمای ایتالیا ضمن حفظ شوخ‌طبعی همكاران كلاسیك خود، نگرانی‌‌های اجتماعی و سیاسی خود را در دل ساخته های كمدی خود منعكس می‌كنند. این شیوه كاری - كه برخی اوقات می‌تواند به‌شدت شخصی به‌نظر برسد – مورد پند عموم تماشاگران هم قرار گرفته و آنها با استقبال از این فیلم‌ها، نشان می‌دهند كه حرف دل سازندگان آنها را درك می‌كنند و حتی با آنها همصدا نیز هستند.
منتقدان سینمایی هم (كه مثل عموم تماشاگران از محصولات جدید سینمای این كشور استقبال كرده‌اند) دیدگاه‌های خاص خود را در مورد این فیلم‌ها و محبوبیت عمومی آنها دارند. اما نكته‌ای كه اكثر آنها درباره‌اش وحدت نظر دارند، این است كه قصه اكثر فیلم‌های جدید ایتالیایی پیچیدگی ویژه‌ای دارد. همین پیچیدگی ویژه است كه آنها را از بقیه محصولات چند سال اخیر سینمای ایتالیا جدا می‌كند. یكی از این فیلم‌های موفق «ازدواج و بقیه مصائب» ساخته نینا دی‌باجو است. قصه این فیلم در توسكانی اتفاق می‌افتد و همان‌طور كه از نام آن پیداست، به بحث درباره مشكلات ازدواج و همچنین مشكلات پس از آن می‌پردازد. «توپ‌های آزاد و رها» دیگر فیلم پرفروش ماه‌های اخیر سینمای ایتالیا را فرزان اوزپیتك كارگردانی كرده و قصه زندگی اهالی جنوب این كشور را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. سومین فیلم موفق امسال ایتالیا «خانواده شاد» نام دارد كه توسط گابریل سالواتورس ساخته شده است. قصه این فیلم درباره 2 جوان اهل میلان است كه ازدواج آنها با مخالفت خانواده هر دو طرف روبه‌رو است.
منتقدان سینمایی از هر سه فیلمساز به‌عنوان هنرمندان مؤلف اسم می‌برند و عقیده دارند آنها آبروی سینمای كشور را در هر دو وجه و بعد تجاری و هنری حفظ كرده‌اند. كاترینا دآمیكو كه تهیه‌كننده مشترك هر سه فیلم بوده و وظیفه اكران عمومی آنها را به‌عهده داشته، یكی از چهره‌های مطرح سینمای این كشور است. او در رابطه با موفقیت مالی و انتقادی این فیلم‌ها می‌گوید: «هریك از این سه فیلم روش‌های متفاوتی را در تعریف قصه خود در پیش‌گرفته‌اند و نماینده شیوه‌های تعریف متفاوت قصه‌های كمدی هستند. این روش‌ها از خیلی جهات تازه هستند و راه‌های تازه‌ای را پیش‌پای صنعت سینمای كشور می‌گذارند. استقبال تماشاگران از حال و هوای متفاوت هر سه فیلم بیان‌كننده این واقعیت است كه آنها تلاش سازندگان این فیلم‌ها برای حركت به‌سوی نوآوری را پسندیده‌اند و از آن استقبال می‌كنند.»
در ازدواج و بقیه مصائب فابیو وولو بازیگر مطرح ایتالیایی نقش اصلی را بازی می‌كند. این فیلم در اوایل هفته نمایش خود در ردیف دومین فیلم جدول هفتگی نمایش قرار گرفت. فیلم هالیوودی و حماسی «برخورد تایتان‌ها» كه همزمان با این فیلم به‌روی پرده سینماها رفت، مقام نخست جدول را به خود اختصاص داد. اما نگاهی به رقم فروش هر دو فیلم، نشان می‌دهد كه فاصله این دو از یكدیگر بسیار كم است. این فیلم ایتالیایی در دو هفته اول نمایش حدود 5 میلیون دلار فروش كرده است. این رقم فروش برای یك محصول ایتالیایی، حكم یك رقم خوب را دارد.
توپ‌های آزاد و رها در بین كمدی‌های ایتالیایی حال و هوای تازه‌ای دارد. خط اصلی قصه فیلم درباره تلاش‌های بی‌ثمر خنده‌دار پسر جوان یك سرمایه‌دار امروزی است كه می‌خواهد به خانواده خود بفهماند دوستدار زندگی فعلی خود نیست و می‌خواهد راه و روش تازه‌ای را در زندگی درپیش بگیرد. این كمدی خانوادگی و اجتماعی تا به حال بیش از 10 میلیون دلار در ایتالیا فروش كرده و آوازه شهرت آن به مرزهای خارج از این كشور هم رسیده است. در حال حاضر، بیش از 15كشور جهان آن را برای نمایش عمومی خریداری كرده‌اند. نمایش فیلم در جشنواره فیلم‌های مستقل تریبكای نیویورك با موفقیت بسیار زیادی همراه شد و توانست یكی از جوایز این جشنواره را از آن خود كند. همین موفقیت باعث شد تا یك توزیع‌كننده آمریكایی، آن‌را برای نمایش عمومی در این كشور خریداری كند.
رسانه‌های گروهی ایتالیا نوشتند كه دو فیلم ایتالیایی به‌تازگی به زندگی افراد خاصی در كشور می‌پردازند و این یك اتفاق نادر در صنعت سینمای كشور است؛ «وینسره»- ملودرام جدید ماركو بلوكیو كه در دوران موسولینی رخ می‌دهد و «ناهار اواسط ماه آگوست» كه توسط جانی دی گریگوریو كارگردانی شده و قصه گروهی از خانم‌های بالای 80 سال را تعریف می‌كند كه تحت تأثیر دوستی با یك مرد میانسال، دست به یكسری ماجراجویی بانمك و خنده‌دار می‌زنند. هر دو فیلم با هزینه‌های معقول و نه‌چندان گزاف ساخته شده‌اند و توانسته‌اند نظر مثبت عمومی منتقدان را به سمت خود جلب كنند. اكثر نقدهایی كه بر این دو فیلم نوشته شده، به تحسین جنبه‌های مختلف آنها پرداخته‌اند.
«من عشق هستم» محصول دیگر صنعت سینمای ایتالیاست كه با مشاركت هنرمندان انگلیسی ساخته شده و شاید به‌نوعی یك فیلم انگلیسی محسوب شود تا یك كار ایتالیایی. این فیلم را لوكا گوآداگنینو كارگردانی كرده و تیلدا سوئیتن در نقش اصلی آن ظاهر شده است. سوئیتن در قصه فیلم یك جامعه‌شناس است كه در شهر مانیل درگیر ماجراهایی می‌شود كه در یك‌سر آن، مردی اهل این شهر قرار دارد اصلیتش روسی است. منتقدان من عشق هستم را یكی از آن فیلم‌های هنری و سنگین معرفی می‌كنند كه با هدف نمایش در فیلمخانه‌های سینمایی ساخته شده است. این فیلم هم خریداران بین‌المللی زیادی دارد و گفته می‌شود حضور تیلدا سوئیتن انگلیسی‌تبار در موفقیت بین‌المللی آن بی‌تأثیر نبوده است.
به این ترتیب، صنعت سینمای ایتالیا در هر دو سطح داخلی و بین‌المللی شاهد موفقیت‌های تازه‌ای است. اگر در گذشته‌ای نه‌چندان دور هیچ توزیع‌كننده بین‌المللی‌ای به‌سراغ محصولات ایتالیایی نمی‌رفت، حالا فیلم‌های این كشور خریداران متعددی برای خود دارد. این موضوعی است كه مورد توجه اهالی سینما و همچنین منتقدان سینمایی قرار گرفته و همه آنها روی این نكته دارای وحدت نظر هستند كه باید از امكانات جدیدی كه فراهم شده، نهایت استفاده را كرد.
نیكولا جیولیانو، تهیه‌كننده فیلم ضدمافیایی «ایل‌دیوو» كه 2سال قبل فروش بالایی در سینماهای كشور كرد، در این رابطه می‌گوید: «10 سال قبل ما تعداد بسیار اندكی فیلم داشتیم كه می‌توانستیم به كشورهای خارجی بفروشیم یا اینكه آنها تمایلی برای خرید آنها داشتند. این فیلم‌ها هم فقط شامل كارهایی می‌شد كه فیلمسازان مولفی مثل برناردو برتولوچی، نانی مورتی یا جانی آمیلیو آنها را ساخته بودند. ولی امروز، ما در حال صدور فیلم‌هایی هستیم كه اولین ساخته سینمایی سازندگانشان هستند و نمی‌توان به آنها لقب فیلم‌های مولف را داد. این فیلم‌ها محصولاتی سرگرم‌كننده و مخاطب محور هستند كه گوشه چشمی قوی به جدول گیشه نمایش دارند.»
یكی از پرسروصداترین پرونده‌ها در این رابطه در سال‌های اخیر، اولین ساخته سینمایی داوید مارنگو به‌نام «اتوبوس شب» است كه حال‌وهوایی رمانتیك و جنایتكارانه دارد. فیلم با یك فروش معمولی نمایش خود را در سینماهای ایتالیا آغاز كرد و به آرامی تبدیل به یك كار پرفروش شد. این فیلم از جمله كارهایی است كه خریداران بین‌المللی زیادی پیدا كرده و حتی قرار است در كشور چین هم به‌نمایش درآید. فیلم با هزینه‌ای متوسط تولید شده و چند بازیگر درجه یك سینما همچون جیوانا مزه گیورنو (كه امسال در تركیب هیأت داوران جشنواره كن حضور دارد) در آن بازی دارند.
این بازیگر در قصه فیلم نقش جوانی را بازی می‌كند كه پس از تلاشی سخت برای پیدا كردن یك كار مناسب، بالاخره راننده یك اتوبوس می‌شود.كسب موفقیت‌های اخیر مالی و انتقادی باعث شده تا صنعت سینمای ایتالیا به سراغ پروژه‌های سه‌بعدی خود نیز برود. داریو آرجنتو سازنده سرشناس فیلم‌های ترسناك ایتالیایی، برای فیلم جدید خود «دراكولا» به سراغ شیوه سه‌بعدی رفته است. او كار جدید خود را بر اساس قصه كتاب كلاسیك برام استوكر می‌سازد.
فرانسیس فوردكاپولا هم حدود دو دهه قبل همین كتاب را دستمایه فیلم دراكولایی خود با بازی آنتونی هاپكینز و كیانوریور قرار داد. فیلم آرجنتو در كشور مجارستان و به زبان انگلیسی تولید خواهد شد. روبرتو دی گیرولامو تهیه‌كننده این فیلم می‌گوید: «قبل از این صنعت سینما یك دوجین فیلم دراكولایی تولید كرده و این نكته‌ای است كه ما در ایتالیا نسبت به آن آگاهی كامل داریم. اما داریو آرجنتو نسبت به تولید نسخه سه‌بعدی یك فیلم دراكولایی كاملا هیجان‌زده به‌نظر می‌رسد. این فیلم مارك سینمای ایتالیا و داریو آرجنتو را بر خود خواهد داشت.» صنعت سینمای ایتالیا امیدوار است با كمك تكنیك سه‌بعدی بر شمار تماشاگران خود بیفزاید و موفقیت‌های بیشتری را در جدول گیشه نمایش از آن خود كند.
شركت ایتالیایی كورلورادو فیلمز یكی دیگر از نهادهای فعال سینمایی در این كشور است كه احساس می‌كند فیلم‌های سه‌بعدی از ضروریات امروزی سینمای ایتالیاست. به‌همین دلیل این شركت قصد دارد كتاب سه‌جلدی و پرخواننده «وقایع‌نگاری ماوراء دنیا» را به‌صورت یك تریلوژی سینمایی سه‌بعدی درآورد. این كتاب تا‌به‌حال به بیش از 15زبان زنده دنیا ترجمه شده و تحلیل‌گران سینمایی عقیده دارند تولید نسخه سینمایی آن به‌معنی جامه‌عمل پوشاندن به بزرگ‌ترین رویای سینمایی قاره اروپاست. سازندگان فیلم با تولید آن، باشكوه‌ترین مجموعه فانتزی قاره اروپا را جلوی دوربین می‌برند.
با آنكه «وقایع‌نگاری ماوراء دنیا» یك محصول ایتالیایی است، اما به‌زبان انگلیسی تهیه می‌شود تا بتواند بازار بین‌المللی بهتری داشته باشد. قرار است اولین قسمت فیلم با هزینه تولید 30 میلیون یورویی (37 میلیون دلار) جلوی دوربین برود. اگرچه بخش مهمی از هزینه تولید فیلم را شركت كولورادو فیلمز تامین می‌كند، ولی تهیه‌كنندگان چند كشور دیگر اروپایی هم در ساخت آن مشاركت خواهند داشت. در حقیقت این فیلم بیشتر از آنكه یك فیلم ایتالیایی باشد، یك محصول مشترك اروپایی خواهد بود. سازندگان فیلم قصه كتاب لیسیو ترویسی را اثری معرفی كرده‌اند كه بین «ارباب حلقه‌ها»، «وقایع‌نگاری نارنیا» و مجموعه كتاب «گرگ و میش» در نوسان است.
شخصیت اصلی قصه كتاب و فیلم نیهال نام دارد كه به‌نوعی آخرین بازمانده از یك نسل روبه‌انقراض است. او چشمی آبی و گوش‌هایی خاص دارد و باید برای نجات نوع خود، دست به یك مبارزه طولانی بزند. تا به‌حال بیش از 2میلیون نسخه از این افسانه ایتالیایی در سطح بین‌المللی فروخته شده است و پیش‌بینی می‌شود نسخه سینمایی آن با موفقیت بیشتری روبه‌رو شود. تهیه‌كنندگان نسخه سینمایی همان كسانی هستند كه فیلم‌های گابریل سالواتورس (رباینده جایزه اسكار برای دو فیلم خود) را تهیه و تولید كرده‌اند. آنها قصد دارند با تولید وقایع نگاری ماوراء دنیا وارد محدوده‌های تازه‌تری بشوند و فیلم‌هایی تولید كنند كه هم در ایتالیا و هم در خارج از آن، بینندگان وسیع‌تری را جذب خود كنند.
تحلیل‌گران سینمایی می‌گویند قصه سه‌جلدی كتاب لیسیو ترویسی انتخاب خوبی در این رابطه است و می‌تواند تهیه‌كنندگان نسخه‌های سینمایی آن‌را به خواسته‌های كوتاه‌مدت و درازمدت خود برساند.
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
