تبیان، دستیار زندگی
اگر ایمان وارد قلب شود و باور کنیم که رتق و فتق امور دنیای ما در دست خود ما نیست بلکه خود خداوند کفیل روزی بندگان است حرص و طمع بیجا نمی‌زنیم و باور می‌کنیم که امور در دست ولی زمان و صاحب الزمان است آن طور که می‌فرمایند:
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آثار شیوه آخرت‌جویی

عرفان ، انسان ، آخرت

امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در وصیت‌نامه خود به امام حسن (علیه‌السلام) (نامه 31 نهج البلاغه) در فرازی توصیه فرموده‌اند که: اعملوا للأجر؛ «برای پاداش گرفتن عمل کنید.» در این نوشتار می‌کوشیم قلمرو این فرمایش و مبادی آن را مورد بررسی قرار دهیم.

اجر و پاداش اخروی:

با توجه به آیات و روایات فراوان مقصود از اجر و پاداش در عبارت شریف نهج البلاغه اهتمام و عمل برای آخرت و پاداش اخروی است. چرا که توصیه اکید در بسیاری از آیات و روایات شریف مصروف کردن خود برای آخرت و عمل برای آخرت است چنانچه می‌فرمایند: واصرف وجهک للآخره؛ روی خود را به سوی آخرت کنید و یا می‌فرماید: إعمل لآخرتک کأنک تموت غداً؛ برای آخرت کار کنید گویی که فردا می‌میری.

لذا با توجه به آیات و روایات بسیار، مقصود حضرت از اجر و عمل کردن برای پاداش کوشش و اهتمام به امر اخروی و پاداش اخروی است.

آثار شیوه آخرت‌جویی:

اگر آخرت و امور اخروی بیشترین توجه ما را به خود مشغول دارند سبب می‌شوند از لحظه لحظه زندگی دنیوی بهره برده و با انگیزه الهی به سوی سعادت ابدی خویش حرکت کنیم. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در حدیثی شریف می‌فرمایند: «کسی که صبح کند و شب نماید و بزرگترین همّتش درباره آخرت باشد خداوند غنی و بی نیازی را در قلب او قرار می‌دهد و امورش را از پراکندگی و پریشان حالی رها می‌کند و از دنیا خارج نخواهد شد تا آن که رزقش را کاملاً دریافت کند.»

از این رو مشاهده می‌شود که اهتمام به امور اخروی سبب می‌شود آخرتی آباد برای خویش رقم زنیم و البته خداوند نیز در این دنیا امور ما را اصلاح می‌گرداند و از نظر روزی و امور دنیوی ما را بی نیاز می‌گرداند.

اگر ایمان وارد قلب شود و باور کنیم که رتق و فتق امور دنیای ما در دست خود ما نیست بلکه خود خداوند کفیل روزی بندگان است حرص و طمع بیجا نمی‌زنیم و باور می‌کنیم که امور در دست ولی زمان و صاحب الزمان است آن طور که می‌فرمایند: قبل از آن که به یاد ما باشید به یاد شماییم.

ولی اگر برعکس شد و بزرگترین تلاش و همّت ما در جهت مسائل و امور دنیایی قرار گرفت به طوری که از آخرت غافل شدیم رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در ادامه همان حدیث می فرمایند:(در این صورت) خداوند فقر را در مقابل او قرار می‌دهد و امورش نابسامان و پراکنده می‌گردند و به دنیا نمی‌رسند مگر آنچه تقسیم شده است.

به این ترتیب هر چقدر انسان به دنبال دنیا می‌رود، دنیا بیشتر از او فاصله می‌گیرد و او را کمتر بهره‌مند می‌کند و این چنین انسان، دنیا و آخرت خود را می‌بازد.

امور دنیا و آخرت
برای دنیا و آخرت

به طور طبیعی انسان در دلش اهتمام به امور دنیایی و طبیعی خود دارد و گمان می‌کند با تلاش در جهت آنها به کسب سعادت و خوشبختی نائل می‌شود. بنابراین از هنگامی که خورشید طلوع می‌کند تا وقتی غروب کند به چیزی نمی‌اندیشد جز امور دنیایی‌اش! و هر چقدر که ظرفیت او کمتر باشد دل مشغولی‌ها و اشتغالات دنیوی نیز در او بیشترند تا جایی که راه را گم می‌کند و سر در گم به دور خود می‌چرخد و به مصداق آن حدیث نبوی می‌شود.

امّا اگر ایمان وارد قلب شود و باور کنیم که رتق و فتق امور دنیای ما در دست خود ما نیست بلکه خود خداوند کفیل روزی بندگان است حرص و طمع بیجا نمی‌زنیم و باور می‌کنیم که امور در دست ولی زمان و صاحب الزمان است آن طور که می‌فرمایند: قبل از آن که به یاد ما باشید به یاد شماییم.

این مطلب بسیار دشوار است امّا کلیدی است که انسان بتواند خود را نجات دهد و امرش را به خداوند واگذار نماید.

تلاش و کوشش با یاد خدا:

پس انسان در این زندگی دنیوی اهتمام اصلی خود را باید بر روی آخرت قرار دهد تا بتواند به اجر و پاداش اخروی دست یابد که البته امری است بسیار مشقّت بار و دشوار امّا با تلاش و کوشش حتماً بدان می‌رسد. البته این بدان معنی نیست که دست روی دست بگذارد و برای روزی دنیایش هیچ کاری نکند بلکه تلاش و کوششی همچون مجاهدی فی سبیل الله داشته باشد و روزی خویش را تحصیل نماید اما از یاد خداوند غافل نشود و بیشترین همّت و تلاشش را در امور اخروی‌اش قرار دهد، به صورتی که هنگامی که امر مردد میان دنیا و آخرت باشد آخرت را بر می‌گزیند و به خداوند توکّل می‌نماید.

به طور طبیعی انسان در دلش اهتمام به امور دنیایی و طبیعی خود دارد و گمان می‌کند با تلاش در جهت آنها به کسب سعادت و خوشبختی نائل می‌شود. بنابراین از هنگامی که خورشید طلوع می‌کند تا وقتی غروب کند به چیزی نمی‌اندیشد جز امور دنیایی‌اش!
آخرت

اهتمام به آخرت:

برای آن که انسان بتواند همه تلاش خود را معطوف آخرت نماید و مصداق حدیث نبوی گردد بایستی صحنه دل و روح و عملش را الهی گرداند. در واقع اگر گفتمان و تفکّر حاکم در محیط خانوادگی، دوستان، اطرافیان و ... دنیا و امور دنیوی باشد در نتیجه همه تلاش انسان دنیا می‌گردد و اگر آخرت باشد روحیه آخرت طلبی در فرد ایجاد می‌گردد و با تربیت الهی جهت‌گیری در امور اخروی می‌نماید. بنابراین جهت‌گیری اهتمام و تلاش انسان تا حد زیادی نتیجه محیط اطراف اوست.

انواع پاداش اخروی:

حال که معلوم شد مقصود امیرالمؤمنین از اعملوا للأجر، عمل و تلاش برای امور اخروی است باید دانست که با اهتمام بیشتر به آخرت، خداوند وعده انواع اجر و پاداش را در قرآن کریم برای انسان داده است: اجر کبیر، اجر عظیم، اجر غیرممنون و ... که هر یک از آنها به تناسب نوع عمل ما در اهتمام به آخرت به ما عطا خواهد شد.

در جزئیات تفاوت این انواع، سخن بسیار است امّا به طور کلی امر مشترک میان آنها آن است که خداوند متعال در صورت اهتمام ما به آخرت علاوه بر کفالت امر دنیا، آخرتمان را نیز آباد می گرداند!!

نتیجه گیری:

برخلاف تصور ما مشغول شدن به دنیا سبب نمی‌شود حتی در دنیا سعادتمند شویم بلکه اهتمام به امر آخرت است که هم دنیا و هم آخرت ما را آباد می‌گرداند.

رادفر کارشناس ارشد فلسفه اسلامی، گروه دین و اندیشه تبیان


منابع و مآخذ:

1- نهج البلاغه- ترجمه علامه جعفری

2- نهج الفصاحه- احادیث رسول اکرم (صلی الله علیه و آله)

3- نقد النصوص فی شرح الفصوص- عبدالرحمان جامی

4- تفسیر المیزان- علامه طباطبایی

5- تفسیر نمونه- زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی

6- جامع السعادات ملااحمد نراقی

7- اخلاق در قرآن- آیت الله جوادی آملی

8- موعظه- ضیاء آبادی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.