تبیان، دستیار زندگی
این بخش کوچکی از روایت کرد زمن از آزادی خرمشهر در کتابش «درس های جنگ مدرن» است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

استاد تاکتیک های رزمی مات شد

گزارش آنتونی کرد زمن از عملیات بیت المقدس

آنتونی کرد زمن از شناخته شده ترین استادان آمریکایی است که گزارش ها و کتب متعددی درباره جنگ های اخیر نوشته است. دو جلد از دوره چند جلدی کتاب «جنگ های مدرن او» به جنگ عراق با ایران اختصاص دارد و  این بخش کوچکی از روایت کرد زمن از آزاد خرمشهر در کتابش «درس های جنگ مدرن» است.

آنتونی کرد زمن

به دنبال پیروزی ایرانی ها در آبادان، آنان تلاش کردند با تحکیم مواضع دفاعی شان، راه را برای حفظ خوزستان و آزادی خرمشهر هموار کنند. در جنوب خوزستان مناطق خشک و نیزارهایی وجود داشت که هر اقدامی باید با ملاحظه آن ها صورت می گرفت. در صورت سقوط خرمشهر، بصره  با تهدیداتی جدی رو به رو می شد. عراق نود هزار نفر نیرو در خوزستان داشت که ارتباطشان با عراق از طریق پلی روی شط العرب بود. در خرمشهر سیاست زمین سوخته (نابودی همه بناها و درختان) اجرا شده بود تا دفاع از آن ساده تر باشد. ایجاد میدان های مین و سیم های برق فشار قوی در کنار ایجاد پایگاه های توپخانه با ذخایر مناسب در تیررس شهر خرمشهر، از دیگر اقدامات عراق بود. دو لشکر توپخانه و یک لشکر زرهی در کنار 8 تیپ جیش الشعبی در خرمشهر مستقر بودند. آنان همچنان بر استراتژی دفاع ایستا و متمرکز پافشاری می کردند. با افزایش اهمیت سیاسی سلطه بر خرمشهر نسبت به موقعیت نظامی آن از سوی هر دو طرف، این نکته فراموش شد که ارتباط این شهر از خاک عراق تقریباً جدا شده است. همواره ایجاد دفاع زنجیره ای می تواند به یک دام بالقوه تبدیل شود و در این نبرد اگر چه ورود ایرانی ها به این زنجیره مستحکم دفاعی بسیار مشکل بود، اما خروج از آن برای خود عراقی ها هم راحت نبود. در آن زمان صد و پنجاه هزار ایرانی در اطراف خرمشهر و جنوب خوزستان قرار داشتند که با فرماندهی ستاد مشترک ارتش به عملیات می پرداختند. با وجود اختلافاتی میان سپاه پاسداران و ارتش، به دلیل فضای انقلابی و مساله دفاع از مرزهای ملی و پس از دو پیروزی اخیر، آنان با روحیه ای مقاوم می جنگیدند. نیروهای ایران در 30 آوریل 1981، در شب و به دلیل خنثی کردن حملات هوایی و توپخانه ای عراق، از سه طرف به خرمشهر یورش بردند. با وجود دفاع خوب عراقی ها، موج گسترده حملات انسانی  نیروهای ایران سرانجام به شکست ارتش عراق منجر شد. در روزهای بعد نبرد در اطراف خرمشهر، آیادان و کارون ادامه یافت و با ناکامی عراق در انجام پاتک های متقابل در روزهای 3 و 4 می، آنان در حمیدیه و هویزه هم به دلیل کمبود نیرو با شکست دیگری روبرو شدند. در این نبرد ایرانی ها به شکلی غیرمنتظره از هلی کوپترهای تهاجمی شان غلبه عراقی ها و پاسگاه فرماندهی ارتش عراق در شلمچه و فکه استفاده کردند. در طول یک هفته، ایرانی ها در منطقه ای به طول سی کیلومتر، از ایستگاه حسینیه تا حوالی خرمشهر پیشروی کردند و تنها راه ارتباطی سربازان عراقی با خاک کشورشان را تهدید کردند.

همواره ایجاد دفاع زنجیره ای می تواند به یک دام بالقوه تبدیل شود و در این نبرد اگر چه ورود ایرانی ها به این زنجیره مستحکم دفاعی بسیار مشکل بود، اما خروج از آن برای خود عراقی ها هم راحت نبود

در 9 می آخرین مرحله عملیات آغاز شد. با قطع ارتباط و محاصره شدن عراقی ها، تعداد زیادی تانک و خودروی زرهی و توپ به دست ایرانی ها افتاد و با عقب نشینی عراق، آن ها مواضع دفاعی شان را از دست دادند. طی ده روز بعد که ایران برای تصرف خرمشهر آماده می شد، عراق به تحکیم مواضعش پرداخت. خرمشهر برای عراق نه یک دژ محکم، که یک دام فاقد عمق استراتژیک شده بود. ارتش عراق فاقد نیروهای پشتیبان بود و با وجود مقاومت همه جانبه، دو لشکر عراق در خرمشهر محاصره شدند و راهی جز تسلیم یا فرار از طریق شط العرب و جا گذاشتن تسلیحاتشان نداشتند. پس از ده روز نبرد سخت، یک یگان پاسداران جاده تدارکات رسانی عراق را در 21 می تصرف کرد و با موج حملات نیروهای ایرانی، این شهر به محاصره  کامل درآمد. در 22 می هفتاد هزار ایرانی در برابر  35000 عراقی که پانزده تا بیست و دو هزار نفرشان در دام افتاده بودند، صف آرایی کردند. پس از درگیری های دامنه داری بر سر تسخیر موانع دفاعی، جنگ خیابانی آغاز شد و با وجود آتش بارهای پرمهمات عراق در آن طرف شط، امکان هدف گیری دقیق و اثر بخش برای آنان وجود نداشت. در این درگیری ها، عراق روزانه 100 سورتی پرواز انجام می داد که به دلیل نداشتن سلاح های هدف گیری در شب و نزدیکی نیروها به هم، تأثیر چندانی نداشت. ایران هم از هلی کوپترهایش به طور محدود استفاده کرد، ولی در مجموع هیچ نبرد هوایی ای روی نداد.

در کل در 24 می و به دنبال فرار ارتش عراق از خرمشهر از طریق شط العرب، دوازده هزار عراقی به اسارت در آمدند و گفته ایران در مورد انهدام کامل دو لشکر مکانیزه و دو تیپ مرزبانی عراق می تواند صحیح باشد.

تصرف خرمشهر را باید آخرین اتفاق در مرحله دوم جنگ و بازپس گیری بیشتر مناطق تصرف شده از خاک ایران دانست. در این مرحله و پس از آن، عراق برای دفاع از مناطق تصرف شده اش، نیاز به نیروهایی بیش از آنچه در اختیارش بود داشت و برتری این کشور در بخش جنگ افزار، عملاً رو به کاهش گذاشت.

از 22 مارس تا 24 می و به مدت دو ماه، عراق 5500 کیلومتر مربع از متصرفاتش را از دست داد و سی تا پنجاه هزار کشته و زخمی، 25000 اسیر، نابودی 200 تانک و 400 خود روی زرهی و صدها توپ و خمپاره انداز، از نتایج حملات ایران بود. عراق بیش از هر چیز از نداشتن تخصص در ارتشش و ناتوانی در انعطاف پذیری و ساختار سیاسی در فرماندهی و کنترل خویش آسیب دید.


تنظیم از گروه هنر مردان خدا- تبیان