به پیمانى كه با خدا بستید وفا كنید

مولا حسین واعظ كاشفى در اخلاق محسنى مى نویسد: یكى از پادشاهان را پیش آمد دشوارى روى داد و با خدا عهد كرد كه اگر كار من به نیكى پایان پذیرد هر چه پول موجودى در خزینه داشتم به مستمندان و بینوایان مى دهم . خداوند بزودى خواسته او را برآورد. پادشاه تصمیم گرفت به پیمان خود وفا كند. خزینه دار را خواست . دستور داد موجودى را حساب كند. بعد از بررسى معلوم شد مقدار زیادى پول موجود است . امراء دولت گفتند این همه مال را به مستمندان نمى توان پرداخت زیرا مملكت از نظر مالى آشفته خواهد شد و اداره لشگر احتیاج به این پول دارد. شاه گفت من عهد كرده ام و خلاف آن نمى كنم .

گفتند علماء استدلال به ظاهر آیه (والعاملین علیها) مى كنند و مى گویند لشگریان خود كسانى هستند كه خراج جمع مى كنند و خود ایشان بنابر این آیه یك دسته از مستحقین مى باشند.

پادشاه از این سخن در اندیشه شد، پیوسته براى آشكار شدن تكلیف خود فكر مى كرد. روزى كنار غرفه اى نشسته بود، ژولیده اى شبیه دیوانگان از راه مى گذشت . پادشاه او را خواست و جریان پیمان را با او صحبت كرد كه علما لشگریان را جزء مستمندان مى دانند نظر تو چیست . گفت اگر شهریار در موقع انعقاد پیمان سپاهیان را از خاطر گذرانده باشند صحیح است و الا به آنها نمى توان داد. شاه گفت در موقع عهد فقط به یاد مستمندان و بیچارگان بودم . یكى از امراء گفت اى دیوانه مال بسیار است و سپاهیان هم بى برگ و نوایند. ژولیده روى از او برگردانید به شاه گفت با آن كسى كه پیمان بسته اى اگر دیگر كارى ندارى وفا نكن ولى چنانچه به او احتیاج دارى به عهد خویش وفا كن . پادشاه از این جمله چنان تحت تأثیر واقع شد كه اشك از دیدگان فرو ریخت و همان دم دستور داد اموال را بین فقرا تقسیم كنند.

وعده ها باید وفا كردن تمام                               ور نخواهى كرد، باشى سرد و خام

وعـده اهـل كـرم گنــج روان                              وعـــده نــااهــل شــــد رنــــج روان

در كلام خــود خـداونــد ودود                              امر فـرمــوده است اوفــوا بـالـعهود

گـر ندارى خوى ابلیسى بیا                               بـاش مـحــكم بــر سـر عـهــد وفــا¹

1 - مثنوی معنوی