توریستی ترین بقعه ایران

بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی شاید از معدود بقعه های کشور باشد که تا این حد جاذبه های گردشگری بالایی برای پذیرش مسافر دارد. بقعه ای که فراتر از یک آرامگاه، با معماری عجیب و زیبایش از هفتصد سال قبل در  اردبیل نفس می کشد.

محلی که امروز به نام بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی معروف است، حدود هفتصد سال پیش باغ بزرگی بود به نام اسفریس كه شیخ صفی الدین اردبیلی در بخشی از آن به ارشاد و تدریس مریدان خود می پرداخت. بعد از وفات شیخ صفی در سال 735 ه.ق فرزندش صدرالدین موسی با ساخت یك برج مقبره ای بنام الله الله در محل دفن او مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی را پایه گذاری کرد. مقبره ای برجی شكل و با ارزش که وجه تسمیه آن وجود نام مبارك الله در متن ساقه برج با خط بنایی معقلی است. این بنا که در طول زمان، به خصوص بعد از شروع حكومت صفویه مورد احترام خاص پادشاهان بوده است، بعد از مدتی با واحد هایی دیگر توسعه پیدا کرد تا مجموعه بقعه شیخ صفی امروز را به وجود آورد.

بعد از مرگ شاه اسماعیل، اولین پادشاه سلسله صفویه، بازماندگان او تصمیم گرفتند پیکر شاه را در كنار قبر شیخ صفی دفن کنند. بنابراین اولین بنای الحاقی به مقبره شیخ، گنبدی كوچك بود که آرامگاه شاه اسماعیل به شمار می رفت. اما از آن به بعد، بقعه شیخ صفی کم کم تبدیل به مدفن جد سلاطین صفویه شد و بعد از مدتی این بقعه به عنوان محلی برای نشر تفكر سیاسی و مذهبی صفوی شناخته شد. به طوری که بزرگان این سلسله در این مجموعه جمع می شدند امور حكومت را کنترل می کردند. به همین دلیل، این بقعه در دوره صفوی با عنایت ویژه شاهان این دوره به 21 هزار متر گسترش یافت و در نهایت دقت تكمیل و تزیین شد تا جائی كه صفویان این بقعه را بهشت موعود خداوندی می دانند.

امروز، بقعه شیخ صفی كلكسیونی از جاذبه های معماری، كاشیكاری پرحجم معرق، نقاشی های مطلای دیواری، صندوق قبور منبت و مشبك، درهای نقره پوش، مقرنس و گچ‌بری و تالار عجیب چینی است که چشم هر گردشگری را خیره می کنند. در این بقعه می توانید کتیبه های زیبا و نفیس و آثار به جا مانده از خطاطان بزرگ دوره صفوی (مثل میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و...) را در کنار منبت های ارزنده، تذهیب، نقاشی و تنگ بری های زیبا ببینید که چطور در طول زمان بر دیواره های این بقعه جلوه گری کرده اند.

در هزارتوی بقعه

برای دیدن این بقعه باید به ضلع شرقی میدان عالی قاپو بروید و با گذشتن از در چوبی بزرگی وارد حیاط مشجر مستطیل شکل بقعه شوید. دور تا دور این حیاط طاق نماهایی می بینید که دیواره های آجری حیات را جلوه داده اند. در ضلعه شرقی، راهرویی شما را به محوطه شهیدگاه راهنمایی می کند و در ضلع جنوبی به محوطه‌ای معروف به «چله خانه» یا قربانگاه می رسید.

در سمت چپ راهروی ورودی، مسجد جنت سرا قرار گرفته. جنت سرا به صورت فضایی هشت ضلعی طراحی شده و فاقد محراب است. علاوه بر این، به نظر می‌رسد که فضای جنت سرا بیشتر برای انجام مراسم صوفیانه و گرفتن مجالس سماع عارفانه بوده و سنگ میدان یا «میدان داشی» آن هنوز در مجموعه بقعه شیخ صفی الدین موجود است.

مسجد جنت سرا در گذشته دور سقفی گنبدی شکل داشته است که پس از فرو ریختن در دوره قاجاریه، سقفی چوبی و مسطح با ۱۶ ستون چوبی روی آن ایجاد شد. مسجد جنت سرا از نمای بیرونی به صحن داخلی اشراف دارد که در مقابل آن پنجره مشبک گره چینی نصب شده و در دو سمت آن دو نیم قوس در ورودی اتاق متولی قرار گرفته است.

قندیل خانه یکی دیگر از بخش های اصلی بناست و دقیقا رو به روی سرسرای ورودی در دو طبقه قرار گرفته است. پنج پنجره چوبی در طبقه بالایی و پنج پنجره در زیر آن نمای بسیار زیبایی را قندیل خانه بخشیده است.

کمی آن سوتر، چینی خانه قرار دارد. یعنی درست در قسمت شرقی قندیل خانه یا رواق اصلی که با دو ورودی باریک با دارالحفاظ ارتباط پیدا می کند. ساختمان چینی خانه چهار شاه نشین دارد و تاقنماهای فوق العاده زیبا و نفیسی از نوع مقرنس گچی در آن دیده می شود که روی آنها نقاشی و طلاکاری ظریفی انجام شده است. این مکان در دوره صفویه محل نگهداری ظروف طلا و نقره و ظروف سفارشی شاه عباس اول از کشور چین بوده است.

گروه گردشگری تبیان- آرزو رستم زاد