فین در گذرگاه تاریخ

باغ فین نیازی به معرفی ندارد. حتی اگر اهل سفر به فضاهای تاریخی هم نباشید، نام باغ فین را حتما لا به لای خاطرات مدرسه و کتاب تاریخ به یاد می آورید. یکی از مشهورترین بناهای تاریخی که مسیر حکومت ناصرالدین شاه در آن عوض شد.

فین برای كاشان مثل تجریش برای تهران است. منطقه ای که از دید قدیمی های شهر تفرجگاهی خوش آب و هوا شناخته می شود. کاشانی ها منطقه ای را كه باغ فین در آن قرار گرفته‌است, به نام فین كوچك می شناسند. جایی درست در جنوب غربی شهر كاشان. این باغ تاریخی در منتهاالیه جنوب شرقی جاده فین (خیابان امیركبیر) در شهر كاشان و در مجاورت مظهر چشمه تاریخی سلیمان قرار گرفته‌است. در گذشته در ناحیه فین منظومه‌ای از باغ‌ها وجود داشت كه باغ فین با اهمیت‌ترین و در حقیقت نگین آن منظومه بود اما کم کم باغ های دیگر رو به فراموشی رفتند تا امروز تنها فین باشد که استوار و پابرجا تاریخ ایران را به گردشگران یادآوری می کند.

تاریخچه باغ فین

می گویند در دوران بارانی بین آخرین دوره های یخچالی در نجد ایران دریاچه پهناوری گسترده بوده است. این دریا با شروع عهد خشكسالی به تدریج خشك شده و امروز در محل آن كویر بزرگ مركزی برجاست. در اواخر هزاره ششم در سرزمین حاصلخیز رسوبی در جوار كوهستان و حاشیه كویر مركزی اولین استقرارها در ناحیه سیلك شناسایی شده است. یكی از مهمترین عوامل این امر كه موجب استقرار طولانی در این ناحیه شده را می توان وجود چشمه فین در 2 كیلومتری این ناحیه ذكر كرد. در واقع مهمترین عامل شكلگیری تمدن ها از قدیمی ترین دوران ها در این ناحیه، وجود آب سرشار و دائمی در سرچشمه فین است، كه باعث جذب انسان به این منطقه شده و در شكل گیری و پیشرفت تمدن در این ناحیه نقش اساسی ایفا کرده است.

ناحیه فین

دهخدا در لغتنامه اش فین را این طور معرفی می کند: «فین قصبه ای است در بخش مركزی شهرستان كاشان كه دارای دو قسمت جداگانه فین بزرگ و فین كوچك است، و بعضی آن را فینین نامند. فین در شش هزار گزی باختر كاشان قرار گرفته است و به واسطه كثرت اشجار و آب و هوای خوب یكی از تفرجگاه های اطراف كاشان است، آب آن از چشمه معروف سلیمانیه و سفیدآب تأمین میشود و . . .»

طبق نوشته دونالد ویلبر در كتاب باغ های ایرانی و كوشك های آن: «وقتی مسافر به شهر تاریخی كاشان نزدیك می گردد می تواند در سمت راست جاده، باغ فین را با سروهای زیبایش مشاهده كند، با بازدید از این نقطه می توان گفت كه مهمترین نقطه این شهر را دیده است.»

قدیمی ترین منبعی كه در مورد تاریخ فین و آبهای آن اشاراتی دارد، كتاب تاریخ قم (تألیف سال 378 هجری قمری) است كه البته مانند بسیاری از مناطق دیگر پایه گذاری آن را با شخصیت های اساطیری آمیخته چنین می نویسد: «فین را بشتاسب بنا كرد و در آن وقت كه با ارجاسف ملك ترك كارزار كرد و كاریزهای آن دیه را با اشارت ملك جم بیرون آورده و بسیار آبند»

فین كوچك كه باغ فین نیز در آن واقع است، 17 محله دارد، این محلات عبارتند از: محله سرپایین، محله پشت باغ، محله مصلی، محله ملتی، محله رودخانه، محله باغكهنه، محله سازمان آب، محله ملاقطب، محله انار، محله توتستان، محله زیارت، محله شاهزاده ابراهیم، محله گذر، محله پنجروزه، محله حیدری، محله تنبیلی، زبان مردم فین فارسی است، ولی زبان محلی كه ریشه های فرس قدیم دارد در این قسمت رایج است. مذهب مردم فین شیعه اثنی عشری است.

چشمه سلیمانیه

در جنوب باغ فین چشمه آبی موسوم به چشمه سلیمانیه، با نزدیک به دوازده سنگ آب وجود دارد. آب آن فوق العاده صاف است ولی به واسطه داشتن بعضی املاح برای آشامیدن مناسب نیست. آب چشمه فین به واسطه كیفیت های خاص خود مانند صافی و پاكی و روشنایی كم نظیر و همچنین كیفیت ثابت و تغییر ناپذیرش همواره مشهور و ضرب المثل بوده است. طبق نوشته فلاندن «مردم برای این آب عقاید موهوم دارند و می گویند خاصیت طبی دارد» این چشمه از بن صخره هایی به نام كوه دندانه و شكاف تخته سنگ های معدن گچ و آهك واقع در شش كیلومتری غرب كاشان از زمین می جوشد.

گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی