تبیان، دستیار زندگی
کودک چهار ساله با مادر خود خداحافظی کرد و به سمت خیمه بزرگی که در روستا به مناسبت درگذشت یکی از بزرگان و برای قرائت قرآن برپا شده بود. به راه افتاد. آن روزها که همسن و سالان این کودک در کوی و برزن به بازی های کودکانه خود مشغول بودند. او در پی حضور در مجا
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

استاد ابوالعینین شعیشع تنها بازمانده عصر طلایی تلاوت قرآن در مصر است

ابوالعینین شعیشع

قاری سینما

کودک چهار ساله با مادر خود خداحافظی کرد و به سمت خیمه بزرگی که در روستا به مناسبت درگذشت یکی از بزرگان و برای قرائت قرآن برپا شده بود، به راه افتاد. آن روزها که همسن و سالان این کودک در کوی و برزن به بازی های کودکانه خود مشغول بودند؛ او در پی  حضور در مجالس تلاوت بزرگان قرائت قرآن کریم بود. با جثه کوچکش وارد مجالس تلاوت می شد و مکانی را در نزدیکی جایگاه قاری می یافت و گاهی هم از ترس اینکه به او اجازه حضور در مجلس را ندهند؛ مخفی می شد و با اشتیاق به قرائت قرآن گوش می داد. شاید در آن روزها کمتر کسی فکر می کرد که این کودک چهارساله، روزی شیخ القراء مصر شود.

خاندان شعیشع در صبح روز 12 آگوست سال 1922 میلادی، مطابق با سال 1343 قمری، صاحب فرزندی شد که او را ابوالعینین نام نهادند. «ابوالعینین ابوشعیشع»، در روستای «بیلا» از توابع استان «کفر شیخ» مصر در خانواده ای که 11 فرزند دختر و پسر داشت، رشد و پرورش یافت.

مسیر زندگی قرآنی شعیشع در واقع از چهار سالگی رقم خورد؛ هنگامی که تلاوت یکی از قاریان مشهور روستای خود را شنید. از آن پس بود که به دنبال هر مناسبتی می گشت تا در جلسه قرائت قاریان بزرگ حضور یابد.

شعیشع چهار ساله البته بعضی وقت ها هم توفیقی نمی یافت زیرا صاحبان مجالس به علت کمی سن به او اجازه حضور در مجلس قرائت قرآن را نمی دادند. البته او ترفند خاصی را برای حضور در این گونه محافل به کار می برد؛ بدین گونه که قبل از شروع مراسم، زیر سن یا همان جایگاه قاری پنهان می شد به این ترتیب، تلاوت قاری را به طور کامل و از نزدیک ترین نقطه می شنید.

سال 1942 میلادی اتفاقی جالب در زندگی قرآنی ابوالعینین شعیشع رخ داد؛ چند شرکت سینمایی مشهور مصر از او خواستند تا برای تلاوت قرآن در فیلم هایشان با آنها قرارداد همکاری امضا کند و پس از آن بود که شعیشع به عنوان اولین کسی که در فیلم های سینمایی قرآن تلاوت می کند، در دو فیلم «نائب العام» و «ابن عنتر» به تلاوت قرآن پرداخت که این کار وی البته مورد تایید و تشویق مقامات الازهر هم قرار گرفت.

با وجود اینکه مادر شعیشع دوست داشت که پسر کوچکش را در لباس یک افسر نظامی ببیند اما مشیت الهی بر این بود که او در راه قرآن قدم بگذارد و روزی هم به عنوان شیخ القراء مصر شناخته شود؛ لقبی که تاکنون هم که بیش از 80 سال از عمرش می گذرد، همه او را با آن نام می شناسند.

آموزش های برادر

«احمد شعیشع» - برادر بزرگتر ابوالعینین – با مشاهده اشتیاق او به تلاوت قرآن، مراحل ابتدایی قرائت قرآن را به او آموخت. البته حس فزون طلبی این کودک او را بر آن داشت تا علاوه بر آموزش های ابتدایی برادر، به بزرگان علم قرائت قرآن مراجعه کرده و به تکمیل آموخته های خود بپردازد. او در شش سالگی رهسپار مکتبخانه شد و در 12 سالگی هم موفق به حفظ کل قرآن شد.

جوان ترین قاری رادیو

در سال 1939 میلادی، شعیشع جوان برای تلاوت قرآن در محفل یادبودی که برای یکی از نزدیکانش به نام «طه سلطان» برپا شده بود، به قاهره دعوت شد و در همان مجلس فردی به نام «عبدالله عفیفی» - از دست اندرکاران رادیوی مصر – به تلاوت زیبایش گوش داد و مبهوت هنرنمایی این قاری جوان شد. عفیفی، شعیشع را به نزد «سعید لطفی باشا» - رئیس وقت رادیو – فرستاد و او را برای امتحان ورودی قاریان برای تلاوت در رادیو معرفی کرد.

وقت اختصاص داده شده به هر قاری برای تلاوت در امتحان ورودی به رادیو، فقط 15 دقیقه بود. نوبت که به ابوالعینین جوان رسید، شروع به تلاوت کرد اما داوران آن قدر از او درخواست ادامه تلاوت کردند تا تلاوتش به جای 15 دقیقه، یک ساعت ادامه پیدا کرد شعیشع در واقع اعتماد عفیفی به او و تلاوتش را به نحو احسن پاسخ داد و با کسب بیشترین امتیاز، جواز تلاوت در رادیو مصر را به دست آورد و به این ترتیب در حالی که فقط 17 سال داشت به عنوان جوان ترین قاری رادیو شناخته شد.

قاری جوان صبح های هر یکشنبه و بعد از ظهرهای هر سه شنبه در رادیو مصر به تلاوت قرآن می پرداخت. در این راه، استاد طه الفشنی هم به او کمک کرد تا بتواند در قاهره محلی را برای اقامت پیدا کند.

شعیشع در سال 1340 میلادی، همراه با استاد عبدالفتاح شعشاعی در شب های ماه مبارک رمضان، در قصر عابدین مصر به تلاوت قرآن پرداخت و تلاوت هایش هم به صورت زنده از رادیو پخش می شد. اکنون شعیشع فقط در مصر مطرح نبود بلکه شهرت صدای زیبا و ملکوتی اش به سرتاسر جهان اسلام رسیده بود.

صدای قوی، قرائت وزین

ویژگی های ممتاز تلاوت های این استاد بزرگ قرائت جهان اسلام، وزن و با وقار بودن صوت و دقت در ادای کلمات و بیان رسا و تلفظ وی کلمات و حروف است. هر چند او در جوانی از سبک و شیوه استاد رفعت در تلاوت قرآن کریم تقلید می کرد اما صدای رسا، قوی و پر طنین همراه با روحیه تجددطلبی در تلاوت، به مرور او را به سمت خلق سبکی نو و منحصر به فرد در قرائت قرآن پیش برد؛ سبکی که البته با ظهور آن در دهه 40 میلادی، موجی از بحث و جدل میان علما درباره جواز یا عدم جواز آن از نظر شرعی در گرفت. عده ای که به قول امروزی ها این گونه شیوه تلاوت به مذاقشان خوش نمی آمد، معتقد بودن که سبک شعیشع، آواز گونه است و بعضی دیگر رعایت اصول تلاوت از جمله تجوید را در تلاوت های شعیشع، دلیلی بر صحیح بودن تلاوت وی می دانستند. اما با همه این حرف و حدیث ها، شعیشع جای خود را در فضایی باز کرد که پیش از او دو تن از نابغه های تلاوت قرآن یعنی «محمد رفعت» و «عبدالفتاح شعشاعی». با هنرنمایی خود عرصه را برای درخشش دیگر قاریان تنگ کرده بودند و  درست در چنین فضایی بود که شعیشع توانست به واسطه ویژگی های صوتی خاص و به وجود آوردن سبکی نو در تلاوت قرآن، به سرعت به قاری بزرگ و ممتازی تبدیل شود.

شعیشع از صدایی با طنین ویژه و کم نظیر همراه با قوت خوب و وسعت تقریبی بیش از دو اکتاو – یعنی 14 درجه صوتی – برخوردار است که قدرت تحریر و انعطاف پذیری در این صدا زیبایی آن را دو چندان می کند. این صدا همچنین در محدوده صداهای زیر یا به اصطلاح تنور است که این ویژگی باعث می شود تا قاری بتواند به راحتی در پرده ای بالای صوتی با فرکانس بالا همراه با نفس طولانی، از ویژگی های منحصر به فرد در سبک استاد شعیشع است. او در تلاوت قرآن از تمامی مقام های عربی استفاده می کند. او همچنین نغمات جدیدی مانند «صبا زمزم»، «راحه الارواح» و ««زنکران» را در تلاوت قرآن وارد کرد که تا آن زمان کسی به جز او مبادرت به چنین کاری نکرده بود. وی همچنین در تلاوتش بر اجرای مقام کُرد تاکید بسیاری دارد، به ویژه که در ابتدای تلاوت از این مقام بسیار بهره می برد. همچنین ترکیب این مقام با رست و نهاوند، زیبایی خاصی را به تلاوت این استاد می بخشد.

صوت شعیشع در سینما

در سال 1942 میلادی اتفاقی جالب در زندگی قرآنی ابوالعینین شعیشع رخ داد؛ چند شرکت سینمایی مشهور مصر از او خواستند تا برای تلاوت قرآن در فیلم هایشان با آنها قرارداد همکاری امضا کند و پس از آن بود که شعیشع به عنوان اولین کسی که در فیلم های سینمایی قرآن تلاوت می کند، در دو فیلم «نائب العام» و «ابن عنتر» به تلاوت قرآن پرداخت که این کار وی البته مورد تایید و تشویق مقامات الازهر هم قرار گرفت.

شعیشع

پر مسوولیت ترین قاری مصر

استاد ابوالعینین شعیشع در حال حاضر در سمت های مختلفی به فعالیت های قرآنی و دینی مشغول است که «ریاست اتحادیه قراء مصر»، «عضو مجلس عالی امور اسلامی»، «عضو کمیته عالی قرآن در وزارت اوقاف مصر»، «رئیس مرکز بین المللی قرآن کریم»، «عضو کمیته ساختمان مساجد در قاهره» و «ریاست کانون بین المللی حفظ قرآن کریم» از جمله مهم ترین مسوولیت های اجرایی او به حساب می آیند.

استاد شعیشع به بسیاری از کشورهای جهان از جمله، فرانسه، انگلیس، ترکیه، یوگسلاوی، سومالی، اردن، سوریه کویت مسافرت کرده و به تلاوت قرآن کریم پرداخته است. ایران از جمله معدود کشورها و شاید تنها کشوری است که شعیشع علاقه زیادی برای سفر به آن و حضور در جمع مردم و قاریان قرآن آن از خود نشان می دهد؛ به ویژه که او علاقه فراوانی به مقام معظم رهبری دارد و هرگاه به ایران سفر می کند، در بدو ورود اولین سؤال او این است که حال آقا چطور است و آیا می توانم در این سفر ایشان را ببینم یا نه؟

وی همواره از ایران به عنوان وطن دوم خود یاد می کند و می گوید: «به نظر من همه ملل مسلمان باید به موضع گیری های ایران در مناسبت های جهانی اقتدا کرده و به آن افتخار کنند.»


نویسنده: سید جاسم موسوی

تنظیم: شکوری_ گروه دین و اندیشه تبیان