چه وقت استخاره کنیم؟

وجود مبارک امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: عقائد و اخلاق و اعمالی که دارید؛ قبل از این که استخاره کنید، تفسیر کنید. ما گاهی بین دو تا کار مُخیّر یا مردّدیم. نمی‌دانیم کدام حق است، کدام باطل؛ کدام خیر است، کدام شرّ؛ کدام حَسن است، کدام قبیح؛ کدام سعادت بار است، کدام شقاوت آور. فرمود: شما عقایدتان، اوصافتان، اخلاقتان، اعمالتان، اقوالتان را چه آنهایی که متعارض دارد، چه آنهایی که متعارض ندارد، همه این امور را بر قرآن کریم عرضه کنید؛ اهل تفسیر باشید، نه استخاره!

خیلی به ما دستور «استخاره» ندادند. استخاره کردن دو قسم است؛ یک دعای مخصوص استخاره است که آن واقعاً اول و آخرش نور است و در دعای سی‌ و سوم صحیفه سجادیه هست. هر کسی تصمیم گرفت یک کاری را انجام بدهد ولو به حسب ظاهر خیر است اما خیرش را از خدا بخواهد، همین طور وارد کار نشود! این یک دستور اکید اسلامی است و جزء سنن ماست و بسیار کار خوبی است. این دعای استخاره، یعنی طَلَبُ الخِیر. یعنی خدایا! من این کار را حالا فکر کردم، دیدم که به حسب ظاهر مصلحت است؛ دارم انجام می‌دهم. من که از عواقبش خبر ندارم، از همراهانش خبر ندارم؛ تو خیر مرا در این کار قرار بده. این استخاره، یعنی طَلَبُ الخِیر .

اما آن استخاره که انسان قبل از این که فکر بکند، قبل از این که مشورت بکند، قبل از این که ارزیابی بکند؛ فوراً به قرآن تفأل بزند، این کار را خیلی به ما دستور ندادند! البته در موقع حیرت که انسان واقعاً متحیّر شد؛ آن یک راه دیگری است. بنابر این اولا آن دعای استخاره فراموشمان نشود، ثانیا این که در هر کاری فکر و تدبّر و مشورت و ارزیابی و تعقّل باشد و ثالثا اگر واقعاً متحیّر شدیم، ماندیم؛ نمی‌دانیم کدام کار برای ما صحیح است، کدام کار ناروا. آن وقت به قرآن استخاره می‌کنیم.

اما وجود مبارک امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: مهمتر از استخاره، «تفسیر» است. شما تمام کارهایتان را بر قرآن عرضه کنید؛ چه این آراء و اندیشه‌ها متضارب و متعارض و مُتنافی و مختلف باشد، چه یک اندیشه. شما این را بر قرآن عرضه کنید، ببینید آیا مطالب قرآنی، معارف قرآنی، معانی قرآنی آن را امضا می‌کند یا نمی‌کند. بنابراین برای همه ما ـ حالا توده مردم که مقدورشان نیست ـ برای ماها که در حوزه و دانشگاه به سر می‌بریم، آشنایی با یک دوره از قرآن کریم می‌شود لازم.

حالا یک وقت است یکی کسی می‌شود علامه طباطبایی(رضوان الله علیه)، خُب آن جزء نوادر است. ولی این که خطوط کلی قرآن را بفهمیم، ترجمه‌اش را بفهمیم، گزیده تفسیر را بفهمیم، از تفسیر روایی آن با خبر باشیم؛‌ این خیلی سخت نیست، خطوط کلی قرآن را انسان بفهمد. وقتی این ترازو را فهمیدیم،‌ آن ‌وقت این عقاید را با این ترازو می‌سنجیم.

این که وجود مبارک امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: خودتان را با قرآن بسنجید! یعنی آن بحث تنها مخصوص فقیه و (فرد) اصولی نیست، مخصوص روایات متعارض یا روایت بی‌معارض نیست! جمیع عقاید و شئون را، اخلاق و اوصاف و افعال را باید بر قرآن کریم عرضه کرد. خُب اگر کسی قرآن را نداند؛ وقتی ترازو را ندارد و نمی‌داند چه جوری ترازو را به کار ببرد، عقاید را با چه بسنجد؟ اخلاق را با چه بسنجد؟

برای شهادت اهل بیت و امام باقر(علیهم‌السلام) جامه مشکی پوشیدن خوب است، عزاداری خوب است، گریه کردن خوب است؛ ثواب دارد اما اصل (اینست که) فرمایش حضرات را ما باید عمل بکنیم. فرمود: خودتان را چه در مسائل فردی، چه در مسائل جمعی بر قرآن عرضه کنید و با قرآن بسنجید. این از آن وصایای برجسته وجود مبارک امام باقر(علیه‌السلام) است.

برگرفته از فرمایشات آیة الله عبدالله جوادی آملی