بچه بودن به نفعته؟!

یکی از مهمترین ارکان تشکیل دهنده خانواده به عنوان نهادی مهمّ در اجتماع کودک است؛ لکن باید روشن گردد مقصود از کودک کیست؟ چه ابعاد مختلفی دارد؟ نقش کودک در خانواده خودش چیست؟ چرا و چگونه باید معیارهایی برای مشخص کردن کودک از سایرین (اعم از نوجوان، جوان و سایر قشرهای قابل فرض) در نظر گرفت؟

در این راستا و پیرو رسالت بخش حقوق سایت تبیان در روشن نمودن هرچه بیشتر مسایل حقوقی و ابعاد گونه گون آن بویژه در خانواده و اعضای آن بالخصوص کودک نکاتی را تقدیم شما نمودیم؛ اینک در این مقاله می خواهیم به یکی دیگر از این سؤالات که در ابتدای مقدمه نیز اشاره ای به برخی از آنها شد بپردازیم و نکاتی مفید تقدیم شما نمائیم.

کودک بودن امتیاز است؟

یکی از مهمترین و محوری ترین ابعاد موضوع کودکان، این است که آیا اساساً کودک بودن امتیاز محسوب می شود یا خیر؟ آیا اگر قانون گذار بخواهد معیارهایی برای کودک بودن ترسیم نماید و عده ای را از گستره عنوان کودک خارج نماید آیا باز هم می توان مثل برخی مسایل حقوق بشری که فریاد مدعیان حقوق بشر را بلند می کند، همچنان شاهد اعتراض بود؟

به عبارت خیلی ساده تر: اگر مثلاً قانون گذار بیاید و بگوید برخلاف آنچه که در کنوانسیون 1989 حقوق کودک که سن 18 سال را برای کودک در نظر گرفته، قانون گذار ما ،سن کودک بودن را با استناد به روایات اهل بیت (ع) با تمایز قایل شدن میان دختر و پسر، سن پائین تری قرار دهد، آیا با این کار امتیازاتی از کودک سلب شده که حقوقی را در مقابل آن به او نداده اند؟

امتیازات کودک بودن

قطعاً برخی امتیازات برای کودک بودن، وجود دارد؛ به عنوان نمونه مصادیق ذیل را می توان نام برد؛

مصداق یکم- امتیاز مصونیت از مجازات

هرچند برخی تنبیه ها را می توان برای کودک اعمال کرد و به موجب قانون مجازات اسلامی مصوب 1375، این حق البته در چهارچوب مشخص شده و با رعایت مصالح طفل توسط ولی وی مجاز شمرده می شود، اما به هر حال از بسیاری از کیفرهایی که شخص بالغ بخاطر ارتکاب اعمالی نظیر سرقت، تخریب، اذیت و آزار و ... ممکن است به آنها محکوم شود، کودک برای آنها مجازات نمی شود.

مصداق دوّم- امتیاز حمایت آموزشی و پرورشی و...

بسیاری از حقوق آموزشی و پرورشی برای کودک مقرر گردیده است که با کودک بشمار نیاوردن یک شخص از آن حقوق محروم خواهد گردید؛ مثلاً حق برخورداری از آموزش رایگان و الزامی، یا برخورداری آئین دادرسی خاص و حمایتی در محاکمات یک کودک.

کودک نبودن امتیازاتی دارد؟!

در کنار همه این امتیازها که در بالا بدان اشاره شد، قطعاً کودک نبودن نیز شخص را دارای حقوق و امتیازاتی می نماید که نمی توان به آسانی از کنار آنها عبور نمود؛ به عبارت ساده تر همچنان که حقوق کودک بودن قابل توجه است، حقوق کودک نبودن نیز کم نیست و بهره مندی از بسیاری از این حقوق کودک نبودن، نیازمند احراز بالغ شدن شخص است؛حقوقی همچون؛ حق شهادت دادن، حق اقامه دعوی، حق دفاع از خود در دادگاه حتی بدون وکیل ، حق ازدواج کردن بدون جلب رضایت شخص بزرگتر و حق بهره مندی از همه حقوقی که قانون گذار برای اشخاص بالغ در نظر می گیرد.

نتیجه

علی رغم اینکه احترام و حفظ حقوق کودک مورد تاکید و اهمیّت بسزایی می باشد، بگونه ای که حقوقی که برای کودک بودن به عنوان «امتیازات کودک بودن» مورد اشاره قرار می گیرد، متعدد و متنوع اند اما نباید فراموش کرد که این امتیازات نباید موجب شود امتیازات کودک نبودن فراموش شود و در نتیجه دچار افراط و تفریط شد!، کاری که بسیاری از مدّعیان حقوق بشر کرده اند و با بالا بردن و دشوار کردن شرایط بالغ شدن و ضابطه های بالغ بشمار آمدن، عدّه قابل ملاحظه ای از افراد را از حقوق خود محروم کرده اند؛

تبیان - زهروی(دانشجوی دکتری دانشگاه تهران)

تنظیم  :داوودی

منابع و ماخذ

1- منشور سازمان كنفرانس اسلامی OIC

2- صورت مشروح مذاكرات مجلس برسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

3- بیانیه قاهره درخصوص حقوق بشر در اسلام (مصوب نوزدهمین نشست وزرای خارجه کنفرانس اسلامی) و قطعنامه شماره p – 19/49-1990)

4- بیانیه حقوق و مراقبت از کودک در اسلام (مصوب هفتمین کنفرانس سران اسلامی به موجب قطعنامه شماره c-7/16-1994)

5-كنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد در سال 1989 .

6-سازمان كنفرانس اسلامی ، فرزاد ممدوحی.

7- رسایل فقهی علامه جعفری ( مقاله مقایسه اعلامیه حقوق بشر اسلام و غرب )

8- بررسی خلائ های قانونی حقوق كودك .طوبی شاكری گلپایگانی.

9 - بیانیه داکا درخصوص حقوق بشر در اسلام (مصوب چهاردهمین نشست وزرای خارجه کنفرانس اسلامی در دسامبر 1983)

10- حقوق بشر ، آیت الله جوادی آملی .