تبیان، دستیار زندگی
بررسی خاطرات افسران قدیمی، بیانگر این موضوع است كه قوای (نیروی) زمینی ایران، درسال 1298ش یعنی اواخر حكومت قاجاریه ،برای اولین بار از حمایت دوفروند هواپیمای انگلیسی ،در حالی كه خلبانان آنها نیز انگلیسی بودند، برخوردار شده است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تاریخ نیروی هوایی ارتش ایران(2)

نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران

با پیدایش نشانه های فروپاشی رژیم پهلوی در سال 1357،به دلیل گسل های كه در نیروی هوایی در آن زمان پدید آمده بود ،ازجمله‌نارضایتی‌های‌درون‌ سازمانی‌آن،باعث شد كه نیروی هوایی در جریان رویداد های انقلاب، زودتر از نیروهای دیگر از رژیم پهلوی گسسته و به امواج انقلاب بپیوندد. بخصوص هما فران این نیرو ،در هدایت افراد نیروی هوایی به سمت انقلاب نقش مهمی داشتند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران،در ابتدا انتصابات شتابزده ای كه در سطح فرماندهی نیروی هوایی صورت گرفت ، موج اعتراض ها و اعتصابات را به دنبال داشت، تا آن كه در پی شروع جنگ عراق علیه ایران ،این امر از ثبات نسبی بر خوردار شد.

با شروع جنگ ،ضروری ترین مساله ای كه به ذهن خطور میكرد ،مساله مقابله به مثل و جلوگیری از پرواز هر چه بیشتر هواپیماهای عراقی به ایران بود .

نیروی هوایی و رهبری

در همان روز نخست شروع جنگ ،با همت فرماندهان دلیر نیروی هوایی امثال شهید محمد جواد فكوری ، نیروی هوای توانست با به پرواز در آوردن 200 هواپیما و عبور دادن 140 فروند از آنها به داخل مرزهای عراق ، پاسخ شایسته ای به تجاوزات نیروی های عراقی داده و مانع از پروازهای بعدی آنان به داخل فضای هوایی ایران شود .

از طرف دیگر ،در آن دوران آماده كردن نیروهای پروازی ،تعمیر و نگهداری هواپیما ها و تامین قطعات یدكی نیز از جمله مسائلی بود كه نیروی هوایی با آن مواجه بود و پشتیبانی ابر قدرت ها از عراق و تحریم علیه كشورمان نیز،دو چالش عمده ای دیگر محسوب می شد .پژوهشگران غربی به این نكته اشاره كرده اند كه نیروی هوایی ایران در دوران بعد از انقلاب موفق شده است بسیاری از هواپیما های خود را كه بر اثر كمبود قطعات یدكی زمینگیر شده اند ،با استفاده ازقطعات یدكی تعداد دیگری از همان جنگده ها فعال سازند .

نیروی هوایی در قبل از انقلاب دارای بیش از 450هواپیمای جنگی پیشرفته ،شامل پیشرفته ترین هواپیما های شكاری آن زمان یعنی(تامكتf-14 )بود و حدود پنج هزار خلبان ورزیده در اختیار داشت ودر سال 1357،در مقایسه با نیروی زمینی ودریایی، بسیار پیشرفته تر بود و در بین نیروهای هوایی جهان سوم ، بی مانند بود در حدود 76 فروند بالگرد و 15 اسكادران موشك زمین به هوا نیز این توانایی را تكمیل میكرد و 166 فروند (f-5)،190فروند فانتوم و77 فروند تامكت بخشی از هواپیماهای مذكور بودند.

به هر حال نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با داشتن سربازان زبده و كارآمد (از خلبانان تا سربازان وظیفه)توانست از همان لحظات اولیه شروع جنگ ،با طرح ریزی و اجرای عملیات های متعدد ،این اصل مهم را مورد توجه قرار دهد كه با زمین گیر كردن هواپیماهای عراقی و كسب برتری هوایی،فرصت زمان كافی جهت حصول به اهداف زیر را به دست آورد:

1-فرصت لازم جهت سازماندهی نیروهای پراكنده سطحی و انجام طرح ریزی های اولیه پدافندی را فراهم كند.

2-نیروهای سطحی از پشت جبهه به مناطق عملیاتی انتقال یابند.

3-كاهش توان رزمی دشمن باعث كاهش پوشش های هوایی آن شود.

4-ظرفیت جنگی دشمن در دست زدن به حملات احتمالی هوایی به نقاط حساس وحیاتی كشور كاهش یابد .

جهت دستیابی به اهداف مورد نظر ،نیروی هوایی با كسب برتری هوایی و به دست گرفتن ابتكار عملیات،موج حملات جنگده بمب افكن های خود را متوجه یگانهای زرهی ،پیاده ،مكانیزه و توپخانه و قرارگاه‌های تاكتیكی ،نقاط آمادی ،ستون های نظامی و همچنین محورهای مواصلاتی نیروهای دشمن كرد .

در نتیجه ارتش عراق كه برای خروج از بن بست به دنبال راه مفری میگشت،به جنگ شهر ها و حمله به مناطق مسكونی روی آورد و آنها را با با موشكهای اسكاد مورد حمله قرار داد.

اما یكی از زمینه های بسیار مهم وقابل بررسی اقدامات نیروی هوایی در دوران دفاع مقدس ،نقش نیروی هوایی در عملیات های دریایی است كه بخصوص پیروزی و افتخار آفرینی آن در روز هفتم آذر ماه 1359به همراه نیروی دریایی ارتش و انهدام هفت فروند از هواپیماها ی شكاری ،هفت فروند ازناوچه های موشك انداز و یك فروند ناو نیرو بر هزار تنی عراق و فرستادن آنها به قعر آبهای خلیج فارس، در تاریخ دفاع مقدس ماندگار شد.

1

در ادامه جنگ،نیروی هوایی در عملیات شكست حصر آبادان با به كار گرفتن هواپیماهای شكاری و عكس برداری هوایی و شناسایی تاكتیكی قبل از اجرای عملیات بر فراز منا‌طق اشغالی و عقبه جبهه ها و به دست آوردن اطلاعات جامعی از توانایی‌ومحدودیت‌ها،تجمع وتمركز نیروها،تركیب و ترتیب قوا، جابه جایی و تحركات عراقی ها و در اختیار فرماندهان جنگ قرار دادن جهت اجرای این عملیات شركت كرد كه این عملیات با پیروزی كامل در مهر ماه 1360انجام شد .

سپس درعملیات طریق القدس كه به منظور آزادسازی بستان وتامین تنگه چزابه در محور بستان –سوسنگرد انجام شد ،در ابتدا خلبانان نیروی هوایی ،روزانه با انجام ده ها سورتی پرواز به بمباران خطوط مقدم جبهه ها پرداختند و سپس ماموریت های تامین اطلاعات تاكتیكی،طرح ریزی برای تهیه آتش پشتیبانی از هوا ،قطع خطوط مواصلاتی و جدا سازی نیروها و پشتیبانی نزدیك هوایی از نیروهای سطحی و انهدام مراكز تجمع دشمن برای ایجاد شكاف در خطوط مستحكم تماس و همچنین تامین دفاع هوایی از عقبه و عمق مناطق عملیاتی وتامین پوشش هوایی ارتفاع كم،متوسط و بالا جهت عملیات بعدی را عهده دار شد.

2

در عملیات معروف فتح المبین نیز نیروی هوایی ، نقش پدافند هوایی را بر عهده داشت و سایت های 4و5 موشكی و ایستگاه رادار دهلوان كه در اختیار ارتش عراق قرار گرفته بود آزاد شد و نیروی هوایی ایران توانست 27فروند از انواع هواپیماهای عراقی را مورد هدف قرار داده و سرنگون كند . در ادامه آن،در عملیات بیت المقدس كه با توجه به استعداد و تركیب جدید نیروی زمینی عراق ،ضرورت بكارگیری حجم وسیع تری از امكانات آفندی و پدافندی هوایی از سوی ایران به خوبی احساس می شد ،با اتخاذ تدابیر مناسب عملیاتی و تغییر تاكتیك نیروی هوایی ایران ،تمهیدات ارتش عراق خنثی شد و با انجام عملیات پشتیبانی نزدیك خلبانان ایرانی، خرمشهر آزاد شد .

به طور كلی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با رشادت ،دلاوری و پایمردی سربازانش در طی دوران دفاع مقدس و اهداء شهیدان ،جانبازان واسیران بسیاری در راه پاسداری از وطن و دین اسلام ،توانست خدمات ارزنده ای را به نیرو های جمهوری اسلامی ایران ارائه دهد.

می توانید در

انجمن دانش و فناوری درباره این موضوع بحث کنید.

منبع: انجمن هوافضا

تنظیم برای تبیان: محسن مرادی